Marija Kon (filolog)
Marija Kon (nem. Marie Bergmann; (Hadžići, 15. januar 1894 – Sarajevo, 9. avgust 1987) je prva žena sa prostora Bosne i Hercegovine koja je stekla doktorat. Kao ugledni germanista osnivač je Katedre za njemački jezik i književnost Filozofskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu.[1]
| Marija Kon | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 15. januar 1894. |
| Mesto rođenja | Hadžići kod Sarajeva, Austrougarska |
| Datum smrti | 9. avgust 1987. (93 god.) |
| Mesto smrti | Sarajevo, SFR Jugoslavija |
| Naučni rad | |
| Polje | germanistika |
Biografija uredi
Rođena je u okolini Sarajeva kao kćerka željezničkog činovnika Josipa Bergmana (Joseph Bergmann), u aškenaškoj jevrejskoj porodici porijeklom iz Beča. Iako skromnih primanja, njeni roditelji odlučili su da njoj i njenim sestrama (Berti i Lujzi) obezbjede visoko obrazovanje. To je iziskivalo pohađanje gimnazije, te je Marija 1905. upisana u drugi, a Berta u treći razred tada osmogodišnje Velike gimnazije u Mostaru. Tu su, pored obaveznih predmeta, sestre Bergman mogle pohađati i jevrejsku vjeronauku.[2]
Obrazovanje je nastavila u Beču, gdje je završila studije slavistike i germanistike, a 1916. odbranila doktorsku disertaciju "Njemačka poezija Petra Preradovića" kod bečkog slaviste M. Rešetara,[1] čime je postala prva žena doktor nauka sa područija Bosne i Hercegovine. Vrativši se u Bosnu i Hercegovinu kao prva doktorica nauka, Marija Bergman je u međuratnom periodu predavala “narodni jezik” u gimnazijama Mostara, Cetinja i Sarajeva. Udala se za građevinskog inženjera Emila Kona i s njim osnovala porodicu u Sarajevu. Usponom Nacističke partije u Njemačkoj tridesetih godina dolazi i do jačanja antisemitizma u Jugoslaviji. Marija Kon se već kao prosvjetna radnica u Sarajevu borila protiv proustaških stavova pojedinih učenika.[2]
Ne radi se uvijek o tome da li su mene moji đaci voljeli - ja sam njih voljela! A ipak, Dara, kako sam bila prestravljena kad sam vidjela da su oni isti učenici ili učenice, koji su - ispadalo je tako, bili pristupačni svemu što umjetničko djelo pruža, ipak u isto vrijeme bili predani najnehumanijoj ideologiji! - iz pisma koje je Marija Kon uputila književnici Dari Sekulić 7. aprila 1970.[3]
Život Jevreja je ipak tekao normalno do oktobra 1940. godine, kada vlada ograničava prava jevrejske djece na srednje i više obrazovanje. Kon je tada s brojnim sarajevskim profesorima osnovala poseban prvi razred gimnazije kako bi se Jevrejima omogućilo daljnje školovanje. Položaj Jevreja se drastično pogoršao okupacijom Jugoslavije u aprilu 1941. Kon je otpuštena iz službe, a zatim zatvorena u koncentracioni logor Rab. Nakon oslobođenja logora 1943. Kon se domogla partizanske teritorije i postala direktorica gimnazije u Glini. Njena djeca su se pridružila partizanima; sin Mihael je poginuo u Dvoru na Uni, a kćerka Mirjana (kasnije Papo) je zarobljena na Igmanu 1943. i odvedena u koncentracioni logor Ravenzbrik. Prilikom zarobljavanja i kasnije predstavljala se kao srpkinja, Mirjana Papić. Marija Kon i njena kćerka, kasnije sutkinja i profesorka porodičnog prava, bile su među petinom sarajevskih Jevreja koji su preživjeli Holokaust. Kon je u periodu 1945 - 1949. obavljala razne funkcije u oblasti kulture i školstva u Mostaru i Sarajevu.[2] Radila je kao profesor jugoslovenske književnosti na Višoj pedagoškoj školi u Sarajevu (1949), a 1950. pozvana je da učestvuje u stvaranju Katedre za njemački jezik i književnost Filozofskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu. Od 1957. je vandredni profesor Njemačke književnosti. Bavila se njemačkom književnošću od 17. do 20. stoljeća, a posebno prevodilačkim radom, te je prva vodila Odsjek za germanistiku i anglistiku. Penzionisala se 1968. godine, ali je nastavila voditi brigu o radu Odsjeka, koji je 1984. organizovao proslavu “izuzetnog jubileja”, njenog 90. rođendana. Umrla je u Sarajevu 9. avgusta 1987. godine.[4]
Bila je član Saveza komunista Jugoslavije.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b „Odsjek za germanistiku”. 17. 5. 2018. Pristupljeno 7. 11. 2019.
- ^ a b v Mešić, Amsal (7. 10. 2016). „Sestre Berta i Marija Bergman, pionirke ženskog obrazovanja u BiH: bez ulice, bez spomena”. Rrometej. Pristupljeno 6. 11. 2019.
- ^ Sekulić, Dara (27. 4. 2012). „Marija Kon”. Glas Srpske. Pristupljeno 7. 11. 2019.
- ^ Grupa, autora (2015). Zabilježene - Žene i javni život Bosne i Hercegovine u 20. vijeku. Sarajevo: Sarajevski otvoreni centar. str. 141. ISBN 978-9958-536-36-6.
