Miloš Marić (naučnik)
Miloš Marić Mlađi (Ruma, 20. april 1885 − Saratov, 3. maj 1944) je bio poznati sovjetski naučnik srpskog porekla, šef katedre za histologiju na Saratovskom državnom univerzitetu. Najznačajnija njegova istraživanja bila su na polju mitoze i amitoze, čime je postavio temelje kloniranja.
| Miloš Marić Mlađi | |
|---|---|
.jpg) Miloš Marić, mlađi brat Mileve Marić Ajnštajn | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 20. april 1885. |
| Mesto rođenja | Ruma, Austrougarska |
| Datum smrti | 3. maj 1944. (59 god.) |
| Mesto smrti | Saratov, Sovjetski Savez |
| Obrazovanje | Koložvarski univerzitet (današnji Kluž) |
| Naučni rad | |
| Polje | histologija |
| Institucija | Saratovski državni medicinski univerzitet |
| Poznat po | istraživanja na polju mitoze i amitoze |
| Brat Mileve Marić Ajnštajn i Zorke Marić | |
Njegove starije sestre je Mileva Marić Ajnštajn i Zorka Marić.
Postoje podaci i da je bio u timu koji je učestvovao u pripremi balsamovanja tela Vladimira Iljiča Lenjina. U Rusiji je na većem naučnom glasu nego njegova svetski čuvena sestra Mileva. U Srbiji je bio malo poznat.
Detinjstvo, mladost i školovanje uredi
Miloš[a] Marić rođen je u Rumi, 20. aprila 1885. godine, kao treće i najmlađe dete u porodici Marić, posle najstarije Mileve, kasnije čuvene supruge Alberta Ajnštajna i mlađe Zorke. Njegovi roditelji Miloš Marić (1846–1922), austrougarski narednik i Marija Ružić (1846–1935), poreklom iz dobrostojeće titelske porodice,[1] venčali su se oktobra 1867. Živeli su u Titelu sve do rođenja svoje prve ćerke Mileve 1875. godine, kada otac Miloš napušta vojnu službu i zapošljava se kao službenik u sudu. Prvo zaposlenje nalazi u Vukovaru, a krajem 1877. dobija mesto pisara u Kotarskom sudu u Rumi, gde je porodica živela sve do maja 1892. godine, kada je premešten u Zagreb, na mesto nižeg sudskog službenika.
Osnovnu školu Miloš Mlađi pohađao je u Zagrebu. Godine 1895. otac „zbog reumatizma” napušta Zagreb i zbog nasledstva odlazi u rodni Kać. Sledeće godine je i penzionisan, pa se cela porodica 1896. godine seli u Novi Sad, u svoju novu kuću u Kisačkoj ulici br. 20,[2] pa je Miloš Mlađi gimnaziju završio u Novom Sadu. Porodica je bila dobrostojeća i svoje zamašno bogatstvo prvenstveno su koristili za školovanje dece na stranim univerzitetima. Miloš Mlađi odabrao je da studira medicinu. Studije medicine završio je na ugarskom Koložvarskom univerzitetu (današnji Kluž-Napoka, ili samo Kluž, u Transilvaniji (današnja Rumunija). Pored maternjeg, srpskog jezika govorio je i nemački, francuski, mađarski i ruski.[3]
Na univerzitetu u Klužu je bilo dosta studenata iz Srbije, a Miloš je zajedno sa većinom bio aktivan u organizaciji koja je promovisala srpsku ekonomiju i kulturu u Vojvodini. Taj pokret je iz Novog Sada vodio Tihomir Ostojić, Milošev nekadašnji gimnazijski profesor, kome je mladi Miloš često pisao, tražeći nepristrasne informacije o svemu što se dešava u domovini, kako bi na verodostojan način prikazao pravo stanje Srba u Austrougarskoj.[4]
Putovanja po Evropi uredi
Mladi Miloš bio je mladić širokih interesovanja, tako da je početkom 1905. godine odlučio da putuje Evropom, i dodatno proširi svoje znanje. Prvo putovanje je bilo u Pariz, da bi zatim nastavio prema Švajcarskoj. U Bernu je odseo kod svoje starije sestre, Mileve i njenog muža Alberta Ajnštajna i kod njih boravio gotovo celu 1905. godinu.[4]
Iz ovog perioda ostala su neka Miloševa pisma. U jednom od njih on se divi Švajcarcima kao naciji koja priča četiri jezika, a u kojoj ne postoje oštra nacionalna pitanja. Takođe u pismu pominje i upoznavanje sa ruskim emigrantima, koji su morali da beže iz Rusije posle krvave Revolucije 1905. godine, sa kojima je duboko saosećao. Dosta često je pisao i svojim roditeljima i u tim pismima iskustva koje je stekao u društvu svoje sestre i njenog muža. U jednom od pisama on opisuje kako Mileva i Albert rade na problemima iz fizike u večernjim satima, kada sednu za jedan sto i zajedno pišu, računaju, čitaju i polemišu o nauci.
Život u Klužu uredi
Miloš Marić je diplomirao Koložvarskom univerzitetu 1907. godine, nakon čega je tri godine radio na Psihijatrijskoj klinici u Klužu. Godine 1910. dobija ponudu za posao na Univerzitetu i postaje mlađi, a potom i stariji asistent na katedri histologije Koložvarskog univerziteta. Godine 1913, prema nekim izvorima pod očevim pritiskom i mimo svoje volje, oženio se dobrostojećom meštankom Martom.[4] U Klužu se sprijateljio s mađarskim revolucionarom Belom Kunom i pristupio Socijaldemokratskoj partiji Ugarske.[3]
Prvi svetski rat i dolazak u Rusiju uredi
Kao ugarski državljanin Miloš Marić Mlađi vojni rok je služio u Šestom pešadijskom honvedskom puku, i u vojnoj bolnici u Budimpešti. Mobilisan je odmah na početku rata i najpre poslat na Južni front gde su se vodile borbe protiv Srbije, a zatim prekomandovan na Severni front, protiv Rusije. Za vreme povlačenja puka u Galiciji, pao je u rusko zarobljeništvo.[b] Kao ratni zarobljenik poslat je u Moskvu da radi kao lekar u Lefortovskoj vojnoj bolnici, a nastavio je i da se bavi naukom i radio je na katedri histologije Moskovskog univerziteta. Od 1917. godine prešao je na katedru histologije Dnjepropetrovskog medicinskog instituta u gradu Dnjepru, u Ukrajini.[3]
Život i rad u Sovjetskom Savezu uredi
Po dolasku u Dnjepar Miloš Marić se oženio Marijom Vasiljevnom Karpovom, iako je njegov prvi brak zvanično okončan tek 1924. godine, kada je u Klužu Miloš proglašen nestalim, a njegova prva supruga Marta udovicom. Nikada se više nije vratio u Srbiju.
Godine 1930. Miloš Marić je izabran za šefa katedre histologije na Saratovskom državnom medicinskom univerzitetu u Ruskom gradu Saratovu. Vrlo brzo postao je uvaženi naučnik u sovjetskoj Rusiji, objavljujući naučne članke i monografije iz oblasti mitoze i amitoze. Neki ruski naučnici uvereni su da je Miloš Marić Mlađi (u Rusiji poznat kao Miloš Miloševič Marič) postavio temelje oblasti medicine koja se danas zove kloniranje. Uporedo sa ovim izučavanjima Marić je radio i pripreme za proučavanje nervnog sistema, ali ga je prekinuo Veliki otadžbinski rat. Ovi radovi objavljeni su tek posle rata i Marićeve smrti i poslužili su kao osnova za dalja istraživanja na tom polju. U Saratovu i danas postoji spomen-soba posvećena ovom naučniku.[3]
Zanimljivosti iz života u Rusiji uredi
Neki ruski izvori tvrde da se iz Sovjetskog Saveza dopisivao sa sestrama Milevom i Zorkom, ali se to na osnovu poznatih Milevinih pisama ne može potvrditi. Roditeljima se javio 1916. sa fronta, a zatim još jednom 1924. i nikada više.
U Rusiji se Marić družio sa čuvenim ruskim operskim pevačem Fjodorom Šaljapinom i glumcem Vasilijem Kačalovim.
Postoje podaci i da je bio u timu koji je učestvovao u pripremi balsamovanja tela Vladimira Iljiča Lenjina.
Učešće u Drugom svetskom ratu i smrt uredi
Za vreme Drugog svetskog rata u Saratovu je učestvovao u obuci mladih lekara za službu na frontu. U tome mu je pomoglo iskustvo iz Prvog svetskog rata. Kao ugledni naučnik pozvan je u Crvenu armiju, na moskovski front, gde je zbog izuzetno narušenog zdravlja preminuo 1944. godine, ne dočekavši oslobođenje svoje druge domovine, Rusije.[5] Umro je 3. maja 1944. godine. Sahranjen je na groblju Hefortovo u Saratovu.[3]
Miloš Marić u Srbiji danas uredi
O Milošu Mariću Mlađem malo se zna u Srbiji. Na srpskom jeziku pominje se samo u jednoj rečenici u Enciklopedije Novog Sada – kao deset godina mlađi brat Mileve Ajnštajn. Jedini zapis o njemu ostavio je Đorđe Krstić u svojoj knjizi Mileva i Albert Ajnštajn, u kojoj je jedno poglavlje posvetio upravo Milošu. Nijedan Marićev naučni rad nije do sada preveden na srpski jezik, ali na tome radi novosadsko Malo istorijsko društvo, koje se bavi afirmacijom svih značajnih, a zaboravljenih velikana.[5]
Napomene uredi
Reference uredi
- ^ „RUSI GA SLAVE, A MI SMO GA ZABORAVILI: Srbi se ponose Milevom Marić, a niko ne zna ko je NJEN ROĐENI BRAT”. ISTORIJSKI ZABAVNIK (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-07-24.
- ^ Brcan, I. (21. 8. 2013). „Kuća Mileve Marić Ajnštajn bez obeležja”. Večernje Novosti. Pristupljeno 12. 8. 2017.
- ^ a b v g d Njegovan, Drago (25. 9. 2015). „Miloš Marić Mlađi - zaboravljeni Ajnštajnov šurak”. Politikin zabavnik (3320). Pristupljeno 12. 8. 2017.
- ^ a b v Alimpic, Filip. „MILOŠ MARIĆ – SRPSKI NAUČNIK, A POZNATIJI U RUSIJI”. Časopis InterFON. Arhivirano iz originala 13. 08. 2017. g. Pristupljeno 13. 8. 2017.
- ^ a b Simić, Jovanka (6. 1. 2014). „Dr Miloš Marić: Klonirao pre sedam decenija”. Večernje Novosti. Pristupljeno 13. 8. 2017.
Literatura uredi
- Krstić, Đorđe (2007). Mileva i Albert Ajnštajn. Novi Sad: Akademska knjiga. ISBN 978-86-86611-01-7.COBISS.SR 218461447
Spoljašnje veze uredi
- Akimov, Oleg. „Žiznь Miloša Mariča, brata Milevы, v SSSR”. Sceptic-Ratio — naučno-poznavatelьnый saйt Olega Akimova. Pristupljeno 12. 8. 2017.
