Miodrag Grbić

Miodrag Grbić (Sremski Karlovci, 25. decembar 1901 — Sremski Karlovci, 30. jun 1969) bio je srpski arheolog prve generacije školovanih arheologa u Srbiji, pionir u naučnim istraživanjima naših do tada neotkrivenih praistorijskih i antičkih nalazišta.

Miodrag Grbić
Lični podaci
Datum rođenja	(1901-12-25)25. decembar 1901.
Mesto rođenja	Sremski Karlovci, Austrougarska
Datum smrti	30. jun 1969.(1969-06-30) (67 god.)
Mesto smrti	Sremski Karlovci, SFRJ

Biografija

Preci Miodraga Grbića došli su u nekoj od seoba iz okoline Prizrena i bili prvo nastanjeni u Inđiji, a nadgrobni spomenici pouzdano svedoče da su Grbići u Sremskim Karlovcima živeli u prvim decenijama XIX veka. Prvi koji se pominje bio je Miodragov pradeda Jovan Grbić čiji se najmlađi sin Sreta, Miodragov deda, bavio vinogradarstvom. Oženio se Jelenom-Jecom Janković i sa njom dobio sina Aleksandra i kćer Katu. Aleksandar Grbić (1868-1947), Miodragov otac, bio je činovnik ali se, održavajući porodičnu tradiciju, bavio i vinogradarstvom. Nakon smrti prve žene Darinke, oženio se Zorkom Mihajlović. Sa njom je dobio troje dece: sina Miodraga i kćeri Cvetu i Vidu.

Miodrag je rođen 25.(12) decembra 1901. godine u Sremskim Karlovcima. Detinjstvo je proveo u rodnom gradu gde je stekao i prvo obrazovanje u Srpskoj narodnoj osnovnoj školi, koju je završio juna 1912. godine sa vrlo dobrim uspehom. Maturirao je na klasičnoj Srpskoj velikoj gimnaziji 1920. godine, a studije arheologije završio je na Karlovom univerzitetu u Pragu, gde je 1925. godine doktorirao kod tada čuvenog profesora Lubora Niderlea. Govorio je nemački i češki a služio se francuskim i engleskim jezikom.

Po povratku iz Češke, postavljen je za asistenta pri katedri za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu, a potom za kustosa pripravnika Muzeja u Skoplju. Od 1927. godine radi kao kustos Narodnog muzeja u Beogradu, istražujući neolitska i antička nalazišta u Srbiji i Makedoniji – Starčevo, Basijanu, Herakleju Linkestis i druge.

Dodeljena su mu dva odlikovanja, Orden Svetog Save petog reda, 1934. godine i Orden Jugoslovenske krune petog stepene, 1938. godine.

Tokom rata postavljen je za upravnika Muzeja grada Beograda, a njegovom inicijativom osnovan je Gradski zavod za čuvanje starina. Kao referent za muzeje i starine pri Ministarstvu prosvete učestvovao je u spašavanju Svetih moštiju kneza Lazara, cara Uroša i despota Stefana Štiljanovića iz Fruškogorskih manastira 1942. godine.

Zbog aktivnosti tokom rata, Grbić ostaje bez službe i biva pozivan na saslušanje kod komisije za ratne zločine. Kratko vreme je proveo u pritvoru ali nije kažnjavan. U teškim posleratnim prilikama živeo je kod oca u Karlovcima, baveći se vinogradarstvom. Radio je kao pokrajinski sekretar Narodnih univerziteta Vojvodine u Novom Sadu i referent za muzeje i starine pri Pokrajinskom povereništvu za prosvetu a 1948. prelazi u Muzej Vojvodine, gde je uradio modernu muzejsku postavku. Za naučnog saradnika Arheološkog instituta SANU u Beogradu postavljen je 1949. godine a deset godina kasnije dobio je zvanje naučnog savetnika. U Institutu je radio sve do svoje iznenadne smrti. Dr Miodrag Grbić umro je 30. juna 1969. godine. „Smrt ga je nepravedno uzela pod svoje u trenutku najintezivnije naučne delatnosti i na domaku ispunjenja davnašnjih želja o mirnom životu, u svojim karlovačkim vinogradima i spremanju životnog dela o neolitskoj zemljoradnji“. Njegova urna pohranjena je u porodičnoj grobnici na groblju u Sremskim Karlovcima.

Naučni rad

Primarna naučna delatnost dr Grbića bila je istraživanje praistorijskih kultura na Balkanu i nastanka neolitskih kultura. Prvi je ustanovio osnovne faze neolita u našoj zemlji i na taj način postavio temelje relativne hronologije. Otkrio je i prvi determinisao starčevačku kulturu, kao našu najstariju neolitsku kulturu. Prvi je vršio istraživanja u Pločniku, kraj Prokuplja otkrivši naselje koje pripada najmlađoj fazi vinčanske kulture, nazvanoj Vinča-Pločnik.

Predmet njegovog naučnog interesovanja bila je i antička arheologija, posebno grčka i rimska plastika. Istražujući rimsku Basijanu (Bassianae) kraj Donjih Petrovaca i Herakleju (Heraclea Lyncestis) kraj Bitolja, Grbić je sledio princip otkopavanja spomenika u celini, na velikoj površini, kako bi bio pristupačan i razumljiv ne samo stručnjaku nego i široj publici. Njegovom inicijativom započeta su velika sistematska iskopavanja u Sremskoj Mitrovici (Sirmium) i Nišu (Naissus).

Uporedo sa istraživačkim bavio se i sa muzeološkim radom, učestvujući u osnivanju i uređenju muzeološke delatnosti u Srbiji, posebno u Vojvodini, gde skoro nema muzeja čiji osnivač nije bio.

Bibliografija

Izveštaje sa iskopavanja, manje priloge, prikaze i rasprave objavljivao je u domaćim i stranim stručnim časopisima, kao što su Starinar, Naučni zbornik Matice srpske, Archaeologia Jugoslavica, American Journal of Archaeology - New York, Češka misao, Glasnik Istorijskog društva u Novom sadu, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu i dr. Eseje i popularne članke iz arheologije i istorije umetnosti pisao je u Umetničkom pregledu, Politici, Reviji, Jugoslovenskom turistu, Turističkim novinama, Beogradskim opštinskim novinama, Letopisu Matice srpske, Raškoj. U listu Borba imao je nedeljnu rubriku „Pre mnogo vekova“ (1963).

Kao posebna dela štampana su:

• Pločnik, praistorijsko naselje bakarnog doba, Narodni muzej u Beogradu. Preistorijski spomenici I, Beograd 1929. (Pločnik,eine prähistorische Ansiedlung aus der Kupferzeit, Beograd 1929);
• Odabrana grčka i rimska plastika u Narodnom muzeju u Beogradu, posebno izdanje Arheološkog instituta u Beogradu, Beograd 1958;
• Porodin kasnoneolitsko naselja na tumbi kod Bitolja, Bitolj 1961. (sa P. Mačkićem, Š. Nađem, B. Stalio i D. Simoskom);
• Corpus Vasorum Antiqorum(sveska o Narodnom muzeju u Beogradu), Narodni muzej, Beograd 1937. za Međunarodnu uniju akademija sa Nikolom Vulićem;
• Upoznavanju slovenske civilizacije Grbić je doprineo svojim prevodom sa češkog čuvenog dela Lubora Niderlea: Slovenske starine izdate u Novom Sadu 1954.