Mirko Kujačić
Mirko Kujačić (Nudol, 1901 — Mostar, 1987) bio je srpski akademski slikar. Njegov rad karakteriše temperamentni široki potez, insistiranje na boji, oduševljenje figurom i izražena individualnost.[1]
| Mirko Kujačić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 2. jul 1901. |
| Mesto rođenja | Nudol, Knjaževina Crna Gora |
| Datum smrti | 8. avgust 1987. (86 god.) |
| Mesto smrti | Mostar, SFRJ |
| Umetnički rad | |
| Polje | Slikarstvo |
| Pravac | Socijalna umetnost |
| Uticaji od | Andrea Lota |
Porodica i školovanje uredi
Mirko Kujačić je rođen 1901. u Nudolu kod Nikšića na granici Crne Gore i Hercegovine u porodici lekara Jovana Kujačića, lekara.[2] Otac, poreklom iz svešteničke porodice Kujačića (prema predanju 7 svešteničkih generacija), školovao se u Sremskim Karlovcima i bio oženjen Julijom Plamenac. Mirkov deda, po majci je serdar Rade Plamenac, pradeda Šale Mašanov Vukotić, a prababa Marija Petrović-Njegoš. Školovao se u Sremskim Karlovcima, maturirao je u Drugoj beogradskoj gimnaziji. Do konačnog opredeljenja za slikarstvo studirao je tehniku, filozofiju, balet, glumu i vajarstvo.
Prema današnjim kriterijumima bio je multimedijalni umetnik izuzetnog obrazovanja, svestranog talenta i kulture. Prvo je završio baletsku školu, postao majstor baleta (Ministarstvo prosvete pod vođstvom B. Nušića i Narodno pozorište raspisali su konkurs za obrazovanje mladih glumaca i majstora baleta 1921), a zatim je počeo da radi u Pozorištu u Beogradu. Klaudija Isačenko, jedna od mnogih ruskih izbeglica iz tog vremena, učiteljica u baletskoj školi i jedna od osnivača beogradskog baleta (1919–1921), prepoznala je njegov talenat i založila se da Kujačić dobije nekoliko uloga baletskog igrača i glumca. Buntovnog duha, nezadovoljan zabavnom ulogom pozorišta, kako je govorio, teatralno je odbio ulogu sveštenika, a zatim je patetičnim tonom napisao ostavku, gde je objavio svoje razočarenje u hram boginje Talije, koji je pretvoren, kako je naveo, u vašarište, a glumci u obične zabavljače.[3] Godine 1923. trebalo je da igra jednu od glavnih uloga u filmskoj burlesci Branimira Ćosića „Kačaci u Topčideru“, a koju je trebalo da režiraju dadaista Dragan Aleksić i futurista Boško Tokin, ali snimanje je prekinuto posle prvog dana, 1. juna, iz finansijskih razloga, a više zbog nepovoljnih političkih prilika.[4]
Posle ostavke počinje da se interesuje za likovnu umetnost, prvo za vajarstvo u Umetničkoj školi u Beogradu kod Tome Rosandića (1923), a zatim se opredeljuje za slikarstvo. Preko ministarstva prosvete dobija francusku stipendiju koju deli sa kolegom i prijateljem Draganom Bajom Berakovićem. Studira u Parizu (1925-29) kao učenik velikog francuskog slikara Andrea Lota. Tokom studija Kujačić je, da bi platio školovanje, crtao i kopirao u Luvru i prodavao kopije posetiocima.[5]
Predratni period uredi
Predratni slikarski opus vezuje se za Francusku i Beograd. U Parizu se druži sa srpskim umetnicima koji su tamo boravili: Dobrovićem, Lubardom, Milunovićem, Aralicom... Tu je shvatio šta je slikarstvo uopšte i svoj izraz pronalazi u ekspresivnom i snažnom doživljavanju sveta.
Povratak (1929) i boravak u Beogradu usmerava ga i na aktuelni ekspresionizam. Izdaje i svoju mapu grafika Ribari (1930) koja je nastala u toku sedmomesečnog boravka na moru (na ostrvima Svetac i Komiža) među ribarima i upoznaje malog čoveka i njegovu snagu večnog borca, a u svojim grafikama prikazuje njihov mukotrpni život i rad. Sudeluje na izložbi Jesenjeg paviljona, a ubrzo predstavlja i svoju prvu samostalnu izložbu.
Postaje rodonačelnik socijalnog slikarstva, a 1932. objavljuje Manifest, prvi pisani program socijalnog slikarstva u srpskoj umetnosti, i na izložbi u paviljonu „Cvijeta Zuzorić“ izlaže nadrealističke kolaže, uramljene radničke cokule, pod nazivom „Zimski motiv“ i veza luka u ramu nazvana „Koren beogradske umetnosti“. Izložbu je pratio i katalog sa Kujačićevim manifestom u kome se javno izjašnjava protiv vladajućeg stanja u tadašnjoj likovnoj umetnosti, kritikujući između ostalog i svoj dotadašnji rad. Umetnik se na otvaranju pojavio u plavoj radničkoj košulji i pred publikom pročitao svoj manifest, proglašavajući borbu protiv dominantnih buržoaskih koncepcija umetnosti, protiv čiste umetnosti, protiv uzdizanja umetničke ličnosti, „protiv tradicije”, „večne lepote”, „individualističke misli”, a za „čovečansku misao”, „poeziju napretka”, za kolektivnu umetnost pravde.[6] Time daje snažan podstrek za afirmaciju socijalnog slikarstva u likovnom životu Beograda.
Godine 1934. formirana je grupa „Život“ u Beogradu, sa Kujačićem kao jednim od osnivača i glavnim protagonistom.[5]
U više navrata je ponovo boravio u Parizu i te posete su uticale na svaranje njegovih slikarskih ciklusa: "Golorukih", "Zamaha", "Obraza gorštaka". To su monumentalni ciklusi revolta i otpora. To je drama, patnja, bol, borba, revolt ispruženih praznih ruku i deformisanih tela u grčevitom pokretu i nezaustavljivom zamahu. Boja je reska, potez grub, dug, a preovladavaju crveni i plavi tonovi. [1]
Godine 1937, za vreme jednog od boravaka u Parizu, na preporuku Bore Baruha, našao se među istomišljenicima, pod pokroviteljstvom Napredne omladine Francuske, u „Maison de la culture“, čiji je predsednik bio Luj Aragon . Na izložbama koje je „Maison“ organizovala kao pomoć španskoj deci žrtvama rata, Kujačićje izlagao sa Pikasom, Matisom, Marinetijem, Prampolinijem itd. Kujačić je, zajedno sa Baruhom, Bodnarovom, Šeremetom i drugim slikarima u to vreme u Parizu, pripadao naprednom studentskom pokretu marksističke orijentacije, što je bio razlog za česte napade pariske policije.[7]
Poslednji javni nastup pred rat Kujačić je imao sa grupom „Život“ na „13. jesenjoj izložbi“ 1940. godine, posle čega je pojačana policijska kontrola uperena protiv komunista i naprednih intelektualaca, kada je uhapšen Đorđe Andrejević Kun i posle čega to više nije bilo ni bezbedno ni moguće da ilegalne grupe, poput grupe „Život“ organizuju izložbe ili sastanke.[8][9]
Posleratni period uredi
Po završetku Drugog svetskog rata dolazi u Crnu Goru i Mostar gde je, od 1951, imao svoj atelje. Stvara dela poetskog realizma (Kanli kula, Portret oca) ali, polovinom šezdesetih ekspresionistički prikazuje rodni Nudol, njegove gorštake i sopstveno lice.
Umro je 1987. godine, u Mostaru, sahranjen u Aranđelovu kod crkve, u Nudolu. Godine 2005. njegova supruga Micika je deo slika i grafika poklonila Muzeju Hercegovine u Trebinju, da bi se na taj način odužila zavičajnom prostoru svoga muža.[10]
Reference uredi
- ^ a b Art Montenegro
- ^ Ćetković, V. (1991): Socijalna umetnost u Srbiji između dva rata. Novi Sad: Akademija umetnosti u Novom Sadu.
- ^ Vukotić, M. (1985): Nova avangarda u starom zakašnjenju. Razgovor sa Mirkom Kujačićem. OVDJE, XVII br. 198:26-28, Titograd.
- ^ Prvi beogradski film
- ^ a b Marković, S.D. & Vukotić Lazar, M. (2018): Mirko Kujačić and social art in Serbia Collection of papers of the Faculty of Philosophy XLVIII (3)
- ^ Kujačić, M. (1932): Moj manifest, Štamparsko izdavačko preduzeće „Vreme”, Beograd.
- ^ Marjanović, S. (1964): Bora Baruh. U: Bora Baruh katalog izložbe br. 4 (str. 11). Jajce: Spomen muzej II zasedanja AVNOJ.
- ^ Trifunović, L. (1973). Srpsko slikarstvo 1900–1950, Beograd: Nolit.
- ^ Knežević V. (2019) Teorija i praksa kritičke levice u jugoslovenskoj kulturi (jugoslovenska umetnost između dva svetska rata i revolucionarni društveni pokret). Doktorska disertacija, Univerzitet umetnosti u Beogradu, Beograd
- ^ Muzej Hercegovine