Mitropolit skopski Dositej
Dositej (svetovno Dimitrije Stojković; Smederevo, 7. decembar 1906 — Skoplje, 20. maj 1981) bio je mitropolit skopski, počevši od 1959. godine, kada je ustoličen u Skoplju od strane srpskog patrijaraha Germana, a na toj službi je ostao sve do 1967. godine, kada je ušao u raskol sa Srpskom pravoslavnom crkvom, stupivši na čelo nekanonske Makedonske pravoslavne crkve. Prethodno je obavljao službu vikarnog episkopa u Arhiepiskopiji beogradsko-karlovačkoj, sa naslovom episkop toplički, od 1951. do 1959. godine. Nakon stupanja u raskol 1967. godine, u više navrata je odbijao pozive na pomirenje i predloge za pronalaženje kanonski prihvatljivih rešenja, ostavši sve do smrti u raskolu sa Pravoslavnom crkvom.[1]
| Dositej Stojković | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Pomesna crkva | Srpska pravoslavna crkva |
| Čin | mitropolit |
| Titula | mitropolit skopski |
| Sedište | Skoplje |
| Posljednja eparhija | Mitropolija skopska |
| Godine službe | 1959—1967. |
| Prethodnik | Josif Cvijović |
| Naslednik | Jovan (Vraniškovski) |
| Lični podaci | |
| Svetovno ime | Dimitrije Stojković |
| Datum rođenja | 7. decembar 1906. |
| Mesto rođenja | Smederevo, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 20. maj 1981. (74 god.) |
| Mesto smrti | Skoplje, SR Makedonija, SFR Jugoslavija |
Biografija uredi
Dositej (Dimitrije Stojković) rođen je 7. decembra 1906. godine u Smederevu od oca Lazara i majke Sofije.[2] Stojkovići su bili poreklom iz okoline Mavrova.[3] Osnovnu školu i gimnaziju je završio u Beogradu. U Sremskim Karlovcima je 1922. godine započeo bogosloviju, a završio je 1937. godine u Bitolju. Zamonašen je 1924. godine u manastiru Svete Prečiste kod Kičeva. Od 1924. do 1932. godine bio je sabrat manastira Hilandara, a po povratku Gračanice. Diplomirao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu (1942). Od 1947. godine upravnik je Patrijaršijskog dvora u Sremskim Karlovcima, a 1948. godine izabran je za arhimandrita.
Delatnost u okviru SPC uredi
Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve izabrao je 1951. godine arhimandrita Dositeja Stojkovića za vikarnog episkopa u Arhiepiskopiji beogradsko-karlovačkoj, sa naslovom episkop toplički. Na dan svoje hirotonije, novoizabrani episkop Dositej, osvrćući se na svoj boravak u Hilandaru, rekao je:
| „ | To sveto mesto, koje mi je najmilije od svega na ovome svetu i koga se i u ovom momentu sećam, jeste srpska carska lavra Hilandar, najveća naša srpska svetinja u Svetoj Gori, zadužbina Svetog Save i njegovog oca Stevana Nemanje, prepodobnog Simeona Mirotočivog... Iz svega ovoga vama je jasno da ja nemam neki svoj program rada, već isti program koji je prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava iz manastira Hilandara doneo i koga se naša sveta Crkva i danas drži.[4] | ” |
Nedugo po izboru za vikarnog episkopa, Dositej je bio upleten u pregovore oko rešavanja spornih crkvenih pitanja u Makedoniji. Već krajem 1951. godine, predstavnici „Inicijativnog odbora” iz Skoplja zatražili su od srpskog patrijarha Vikentija da skopskog mitropolita Josifa Cvijovića, kome od strane režima godinama nije bilo dozvoljavano da poseti svoju eparhiju, premesti na drugu dužnost, a da se na njegovo mesto postavi upravo vikarni episkop Dositej. Iako ovom predlogu nije moglo biti udovoljeno, isti zahtevi su ponavljani i tokom narednih godina, nailazeći na sve izraženiju podršku režima.[5]
Dana 4. oktobra 1958, na tzv. Drugom crkveno-narodnom saboru u Ohridu, vikarni episkop Dositej je nekanonski izabran za „arhiepiskopa ohridskog i skopskog i mitropolita makedonskog”. Napustivši svoju redovnu dužnost u Beogradu, Dositej se stavio na čelo „Makedonske pravoslavne crkve”. Ustoličenje Dositeja za mitropolita makedonskog obavili su „civili i obični sveštenici” 12. oktobra 1958. godine u skopskom hramu Sv. Mine.[6]
Uprkos nekanonskom izboru, pod pritiskom komunističke vlasti, Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve je na svom zasjedanju od 3. do 19. juna 1959. godine naknadno priznao i izabrao Dositeja za mitropolita skopskog. Istovremeno, ozvaničen je i izbor Klimenta Trajkovskog za episkopa prespansko-bitoljskog.[7] U prvom trenutku se činilo da će novoizabrani mitropolit Dositej poštovati kanonski poredak. Svečano je u Skoplju dočekao srpskog patrijarha Germana Đorića i zajedno sa njim je 19. juna 1959. godine u skopskom hramu Sveti Mina izvršio hirotoniju novoizabranog episkopa Kirila Trajkovskog.
Međutim, neposredno nakon patrijarhovog odlaska, mitropolit Dositej i episkop Kliment su 26. jula 1959. godine u Štipu, bez prethodne saglasnosti SPC izvršili hirotoniju arhimandrita Nauma Dimovskog za novog episkopa zletovsko-strumičkog, nakon čega je stvoren i tročlani arhijerejski sinod autonomne Pravoslavne crkve u NR Makedoniji. Radi očuvanja mira, SPC je ove odluke naknadno ozvaničila, pošto se mitropolit Dositej prethodno obavezao da će izvesne nepravilnosti u Ustavu MPC biti otklonjene.
Makedonska pravoslavna crkva uredi
Već tokom narednih godina se pokazalo da je sticanje autonomije bio samo međukorak ka obnavljanju zahteva za sticanjem autokefalnosti. Na tzv. Trećem crkveno-narodnom saboru, koji je održan 1967. godine u Ohridu, nekanonski je proglašena autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve, što je dovelo do otvorenog raskola budući da takav potez nije priznala Srpska pravoslavna crkva niti ostale pomjesne crkve. Ubrzo, pod kanonski crkveni sud stavljen je mitropolit skopski Dositej zajedno sa ostalim episkopima Pravoslavne crkve u Makedoniji.[8]
Tokom narednih godina u više navrata su vođeni pregovori oko izmirenja, ali bez uspeha. Dositej Stojković je umro 20. maja 1981. godine u Skoplju kao raskolnik, neizmiren sa Pravoslavnom crkvom.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Čairović, Ivica. „The role of vicar bishop Dositej (Stojković) at the beginning of the church schism in Macedonia in 1958” (PDF). ResearchGate.net. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 5. 2022. g. Pristupljeno 17. 5. 2022.
- ^ Vuković 1996, str. 176.
- ^ Radić 2002a.
- ^ Slijepčević 1969, str. 64.
- ^ Puzović 1999, str. 163.
- ^ „Večernje novosti”, Beograd 29. decembra 2017.
- ^ Puzović 1999, str. 167.
- ^ Puzović 1999, str. 167—171.
Literatura uredi
- Belčovski, Jovan (1990). Istoriskite osnovi za avtokefalnosta na Makedonskata pravoslavna crkva. Skopje: Izdanje autora.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro.
- Dimevski, Slavko (1989). Istorija na makedonskata pravoslavna crkva. Skopje: Makedonska kniga.
- Đurić-Mišina, Veljko (2000). Letopis Srpske pravoslavne crkve 1946—1958. godine: Vreme patrijarha Gavrila (1946—1950) i Vikentija (1950—1958). 1. Knin-Beograd: Zora.
- Đurić-Mišina, Veljko (2001). Letopis Srpske pravoslavne crkve 1946—1958. godine: Vreme patrijarha Gavrila (1946—1950) i Vikentija (1950—1958). 2. Knin-Beograd: Zora.
- Đurić-Mišina, Veljko (2002). Letopis Srpske pravoslavne crkve 1946—1958. godine: Vreme patrijarha Gavrila (1946—1950) i Vikentija (1950—1958). 3. Knin-Beograd: Zora.
- Đurić-Mišina, Veljko (2012a). German Đorić - patrijarh u obezboženom vremenu. 1. Beograd: Manastir Slanci.
- Đurić-Mišina, Veljko (2012b). German Đorić - patrijarh u obezboženom vremenu. 2. Beograd: Manastir Slanci.
- Ilievski, Done (1972). Avtokefalnosta na Makedonskata pravoslavna crkva. Skopje: Nova Makedonija.
- Puzović, Predrag (1997). Raskol u Srpskoj pravoslavnoj crkvi: Makedonsko crkveno pitanje. Beograd: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve.
- Puzović, Predrag (1999). „Raskol u Srpskoj pravoslavnoj crkvi - makedonsko crkveno pitanje”. Vardarski zbornik. 1: 155—173.
- Radić, Radmila (2002a). Država i verske zajednice 1945—1970. 1. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
- Radić, Radmila (2002b). Država i verske zajednice 1945—1970. 2. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
- Slijepčević, Đoko M. (1958). The Macedonian Question: The Struggle for Southern Serbia. Chicago: The American Institute for Balkan Affairs.
- Slijepčević, Đoko M. (1969). Makedonsko crkveno pitanje. Minhen: Iskra.
- Slijepčević, Đoko M. (1986). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 3. Keln: Iskra.
