Nikola Đurković (narodni heroj)
Nikola Đurković (Risan, kod Kotora, 19. maj 1908 — Podi, kod Herceg Novog, 21. januar 1943) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| nikola đurković | |
|---|---|
 Nikola Đurković | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 19. maj 1908. |
| Mesto rođenja | Risan, kod Kotora, Austrougarska |
| Datum smrti | 21. januar 1943. (34 god.) |
| Mesto smrti | Podi, kod Herceg Novog, Kraljevina Italija |
| Profesija | advokat |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1933. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | NOV i PO Jugoslavije |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 11. jula 1945. |
Biografija
urediPoticao je iz srednje imućne trgovačke porodice. U rodnom mestu završio je osnovnu školu, a gimnaziju 1928. godine u Kotoru. U jesen 1928, otputovao je u Francusku gde je počeo da uči pravne nauke, i to najpre u Monpeljeu, a zatim u Parizu. Tokom boravka u Parizu, gradu nekad čuvene Pariske komune upoznao se sa revolucionarnim radničkim pokretom. Pored studiranja, zanesen idealima borbe za bolje uslove života, učestvovao je u demonstracijama, štrajkovima i mitinzima i drugoj borbi za ekonomska i politička prava. Postepeno se i sam uključio u studentske manifestacije, te postao član međunarodne organizacije „Crvena pomoć”. Posle završetka studija i odbrane doktorata, napustio je Francusku i vratio se u Jugoslaviju.[1]
Najpre je radio u Beogradu, a zatim kao sudski pripravnik u Gnjilanu, Kruševcu i Strumici. Već 1933. godine, na opštinskim izborima, istupao je kao politički propagator na velikom zboru u Crkvicama, u Boki kotorskoj, u korist demokratske opozicije. Sve više izučavajući dela Marksa i Lenjina, i upoznajući se sa stvarnošću kapitalističkog društva, prihvatio je komunističku ideju. Godine 1933. godine postao je član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Na izborima 22. novembra 1936. godine, u oštroj konkurenciji protiv vladinog kandidata, bio je izabran za predsednika opštine Risan. Zbog direktnog učešća u otpremanju dobrovoljaca u Španiju, u jesen 1937. godine smenjen je s položaja predsednika opštine. Međutim, to ga nije sprečilo da i dalje, kao čovek koji je odabrao advokatsku profesiju, može delovati kao komunista; veoma aktivno je radio na jačanju partijske organizacije i radničkog pokreta.[2]
Đurkovićevu aktivnost pratila je policija, upućujući za njim na zborove i konferencije žandarme i policijske agente, koji su više puta kundacima i pucnjavom rasterivali masu, koja je dolazila da ga sluša. Kad svi progoni, česte mobilizacije i ostala šikaniranja, nisu mogli da odvrate Đurkovića od revolucionarnog rada, u januaru 1941. godine, po nalogu vlade Cvetković—Maček, bio je, s ostalim istaknutim bokeljskim i crnogorskim komunistima, sproveden u koncentracioni logor u Smederevskoj Palanci, gde je boravio do puča 27. marta 1941. godine.[2]
Posle okupacije Jugoslavije, 1941. godine, uključio se u pripreme za oružanu borbu. Živeći poluilegalno, zajedno s ostalim komunistima Boke organizovao je sastanke, reorganizovao partijske organizacije, učestvovao u organizovanju raznih kurseva u kojima se omladina pripremala za nastupajuće događaje. Posle napada Nemačke na Sovjetski Savez, juna 1941. godine, Đurković i ostali istaknuti komunisti prešli su u ilegalnost, čekajući direktivu za početak oružane borbe. Kao prva ličnost u partijskoj organizaciji Boke, posle formiranja prve Krivošijske čete u danima Trinaestojulskog ustanka, Đurković je bio njen prvi politički komesar, da bi u novembru 1941. godine, posle formiranja Orjenskog partizanskog bataljona, postao njegov prvi politički komesar. Ovaj bataljon, smatrao se jednim od najboljih na teritoriji Crne Gore i Boke. U isto vreme, Đurković je bio i član Okružnog komiteta KPJ za Nikšić.[2]
Nakon rasformiranja Orjenskog bataljona, juna 1942. godine, kada je nastala privremena kriza Narodnooslobodilačkog pokreta u Crnoj Gori, Đurković je ostao na teritoriji Boke i u ilegalnim uslovima, kao sekretar Mesnog komiteta KPJ za Herceg Novi, radio je na održavanju i povezivanju partijske organizacije. Zajedno sa drugim bokeljskim komunistima, u najtežim uslovima ilegalnog rada, borio se protiv okupatora. U potrazi za njima, neprijatelj je stalno pretraživao teren, pa je uspeo da pohvata većinu bivših boraca bataljona. Grupa u kojoj se nalazio Đurković uspela je da se održi, neprekidno dejstvujući po padinama Orjena, pa čak i da se ubaci u Risan, gde je u ilegalnim uslovima radila na organizovanju raznih akcija. Prema nekim podacima, ta grupa je organizovala i uništenje municijskog skladišta u Verigama, a to je bila jedna od najvećih diverzija u Boki kotorskoj jula 1942. godine. Uprkos raznovrsnom teroru neprijatelja nad stanovništvom Boke, usled prisustva ove partizanske grupe i mobilizacije novih boraca, počela je naglo da se popravlja situacija.[2]
Krajem januara 1943. godine, na njegovu inicijativu zakazan je sastanak svih rukovodećih komunista iz hercegnovskog sreza. Sastanak na kome su se članovi Biroa Mesnog komiteta KPJ za Herceg Novi sastali sa predstavnicima risansko-krivošijske i hercegnovske grupe ilegalaca, održan je u selu Podi, kod Herceg Novog, ali zbog nedovoljne budnosti, kao i zbog izdaje na terenu, okupatorske vlasti su saznale za ovaj sastanak i mobilisale jake snage da uhvate i likvidiraju komunističke vođe. Nakon sastanka, grupa članova MK, među kojima su pored Đurkovića bili — Savo Ilić, Danilo Pavičić Dašo i Stjepan Šarenac Šćepo, smestila se u jednoj staji u Podima, u zaseoku Tušupi, gde je imala zadatak da donese zaključke o daljoj političko-partijskoj aktivnosti u zapadnoj Boki kotorskoj. Kada su bili otkriveni, u rano jutro 21. januara 1943. godine, prihvatili su borbu i bombama pokušali proboj. Najpre su stradali Pavičić i Šarenac, a Đurković i Ilić su potom spalili partijsku arhivu i krenuli u pokušaj proboja u kome su poginuli.[2]
Nakon pogibije, okupator je njihova tela odneo u Herceg Novi i izložio na gradskom trgu, koji danas nosi ime Trg Nikole Đurkovića. Četnici su oko njihovih tela igrali tzv. „Krvavo kolo”, a fotografiju igranja kola tajno je snimio simpatizer KPJ Luka Cirigović. Nakon rata njihovi posmrtni ostaci su sahranjeni na partizanskom groblju na Savini.[2]
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 11. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.[2][3]
Reference
uredi- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 232.
- ^ a b v g d đ e Narodni heroji 1 1982, str. 233.
- ^ „Službeni list FNRJ 95/45” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 7. 12. 1945.
Literatura
uredi- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
