Opština Han Pijesak
Opština Han Pijesak je opština u istočnom dijelu Republike Srpske, BiH. Sjedište opštine se nalazi u naseljenom mjestu Han Pijesak. Prema podacima Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine na popisu stanovništva 2013. godine, u opštini je popisano 3.530 lica.[1]
| Han Pijesak | |
|---|---|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet |  Republika Srpska
|
| Sjedište | Han Pijesak |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo |  3.530
|
| Geografske karakteristike | |
| Površina | 335,8 km2 |
|
| |
| Ostali podaci | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Načelnik opštine | Slobodan Đurić (SDS) |
| Poštanski broj | 71360 |
| Pozivni broj | 57 |
| Krsna slava | Sveti Pantelejmon |
| Veb-sajt | Opština Han Pijesak |
Geografija uredi
Opština Han Pijesak se graniči sa opštinama Milići, Rogatica, Sokolac, Olovo i Vlasenica. Opština zauzima površinu od oko 336 km².
Naseljena mjesta uredi
Područje opštine Han Pijesak čine naseljena mjesta: Babine Gornje, Berkovina, Brložnik, Gođenje, Žeravice*, Japaga, Jelovci, Kraljevo Polje, Kram, Krivače, Kusače, Karaula*, Malo Polje, Mrkalji, Nevačka, Nerići, Pjenovac, Plane, Podžeplje (Podžeplje), Podkozlovača, Ravanjsko, Rečica*, Rijeke, Rubinići*, Stoborani, Džimrije i Han Pijesak.
(Na spisku Vlade Republike Srpske se nalaze i naseljena mjesta: Žeravice, Rečica i Rubinići[2])
Stanovništvo uredi
| Sastav stanovništva – opština Han Pijesak | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[3] | 1991.[4] | 1981.[5] | 1971.[6] | 1961.[7] | |||
| Ukupno | 3 530 (100,0%) | 6 348 (100,0%) | 6 879 (100,0%) | 7 804 (100,0%) | 7 637 (100,0%) | ||
| Srbi | 3 068 (86,91%) | 3 674 (57,88%) | 3 927 (57,09%) | 4 790 (61,38%) | 4 863 (63,68%) | ||
| Bošnjaci | 431 (12,21%) | 2 543 (40,06%)1 | 2 666 (38,76%)1 | 2 921 (37,43%)1 | 2 141 (28,03%)1 | ||
| Ostali | 9 (0,255%) | 56 (0,882%) | 17 (0,247%) | 8 (0,103%) | 11 (0,144%) | ||
| Hrvati | 7 (0,198%) | 7 (0,110%) | 9 (0,131%) | 16 (0,205%) | 49 (0,642%) | ||
| Muslimani | 6 (0,170%) | – | – | – | – | ||
| Neizjašnjeni | 3 (0,085%) | – | – | – | – | ||
| Jugosloveni | 2 (0,057%) | 68 (1,071%) | 222 (3,227%) | 7 (0,090%) | 517 (6,770%) | ||
| Crnogorci | 1 (0,028%) | – | 24 (0,349%) | 28 (0,359%) | 10 (0,131%) | ||
| Slovenci | 1 (0,028%) | – | 1 (0,015%) | 4 (0,051%) | 10 (0,131%) | ||
| Romi | 1 (0,028%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci | 1 (0,028%) | – | – | – | – | ||
| Albanci | – | – | 9 (0,131%) | 19 (0,243%) | 25 (0,327%) | ||
| Makedonci | – | – | 3 (0,044%) | 8 (0,103%) | 9 (0,118%) | ||
| Mađari | – | – | 1 (0,015%) | 3 (0,038%) | 2 (0,026%) | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Političko uređenje uredi
Opštinska administracija uredi
Načelnik opštine predstavlja i zastupa opštinu i vrši izvršnu funkciju u Han Pijesku. Izbor načelnika se vrši u skladu sa izbornim Zakonom Republike Srpske i izbornim Zakonom BiH. Opštinsku administraciju, pored načelnika, čini i skupština opštine. Institucionalni centar opštine Han Pijesak je naselje Han Pijesak, gdje su smješteni svi opštinski organi.
Načelnik opštine Han Pijesak je Slobodan Đurić ispred Srpske demokratske stranke, koji je na tu funkciju stupio nakon lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini 2020. godine. Sastav skupštine Opštine Han Pijesak je prikazan u tabeli.[8]
Dan opštine uredi
Dan i krsna slava opštine je Sveti Pantelejmon koji se proslavlja 9. avgusta.[9]
Istorija uredi
Stari putevi uredi
- Rimski put ili „Bijela cesta“ (Via Allba ili Via Solaris) je povezivao primorje i Srebrenicu. Na ovom području išao je preko Mačkovca, Mrkalja, Studene Gore, Kusača, Rijeka, Podžeplja i planine Bature. Kasnije je služio kao karavanski put i dobro je očuvan u Mačkovcu, Studenoj Gori, Podžeplju i Baturi. Uz ovaj put su do 1879. godine postojali i miljokazi koje je te godine pokupila austrijska uprava, pa je jedan njihov dio ostavljen u Zemaljskom muzeju Sarajevo, a atraktivniji i očuvaniji primjerci su poslani u Beč. Ovaj drum se i danas u narodu zove rimski put.
- Rimski put koji vodi preko Knežine, Gornjih Babina, Pjenovca, Ravanjskog, Podkozlovače, Igrišta i Vlasenice u narodu se takođe naziva rimskim putem. Mjestimično je očuvan.
- Jerinina kaldrma ili stari karavanski put „Stara Kaldrma“, vodi iz Žljebova preko Krama, Han Pijeska, Kraljevog polja i Pogleda za Vlasenicu. Put je većim dijelom dobro očuvan pa ga stanovništvo koristi i danas.
Srednji vijek uredi
Područje Han Pijeska je u XIV i XV vijeku bilo vezano za grad Borač i njegove gospodare Pavloviće, koji su u XV vijeku držali u svojoj vlasti cio kraj od izvorišta Bosne do rijeke Drine. Na području Han Pijeska nalazi se tvrđava Pošijak sagrađena u XI ili XII vijeku, smatra se da je izgubila funkciju podom pod Turke.
Nekropole sa stećcima uredi
Od desetog do petnaestog vijeka cijelo ovo područje bilo je dobro naseljeno, što pokazuju brojne nekropole sa stećcima u selima: Mačkovac, Žeravice, Nevačka, Hadrovine, Rubinići, Mrkov (jedna od brojnijih skupina), Rijeke (jedna od brojnijih skupina), Brložnik i Gođenje, kao i stara groblja u Podžeplju, Mrkaljima, Nevačkim brdima i nekim drugim likalitetima. Svi stećci na opštini Han Pijesak su pravoslavne orijentacije.
Period turske vladavine uredi
Padom pod Turke stanovništvo je započelo seobe na jug u Hercegovinu i Crnu Goru, „Poslije kosovske bitke i prvih turskih osvajanja u Bosni, od 1415, takve su seobe bile česte i u njima učestvovala vlastela i masa naroda"[10]. Dok su jedan dio stanovništva Turci odveli na silu sa sobom. Provodeći administrativnu podjelu oblasti koje su ušle u sastav Bosanskog sandžaka, Turci su se striktno pridržavali zatečenog stanja i podjele tih oblasti između njih, odnosno bosanskog kralja i ostalih krupnih bosanskih feudalaca. Tako je i područje opštine u Turskim spisima podpadalo pod „Nahija Pavlovića“ ili „Zemlja Pavlovića“. Romanija i šire područje su poznati kao kolijevka hajdučije. O tome govore i narodne epske pjesme. Hajduci su se pojedinačno počeli javljati u XV vijeku, a hajdučija se razvila sredinom XVII i održala se sve do kraja XIX vijeka. Preko ovih krajeva su prolazili poznati kiridžijski putevi i kretalo se stanovništvo iz različitih potreba. Turski putopisac Evlija Čelebija 1664. godine na putu od Sarajeva prema Zvorniku pominje na hanpjesačkom prostoru nekoliko hanova oko kojih se kasnije formiraju manja ili veća naselja (Han Pijesak, Han Pogled, Han Mačkovac, Han Hanić). Ova naselja bila su najveća i najznačajnija. Područje Han Pijeska se nalazilo na raskrsnici puta koji ga je povezivao sa Srebrenicom i dolinom Drine, drugi kraj ove raskrsnice vodio je ka Vlasenici i Zvorniku, a treći je vodio prema Sokocu, i preko Romanije ka Sarajevu. Han Pogled je imao strategijski značaj u vrijeme opšte nesigurnosti putnika za vrijeme vladavine Turaka, izloženih napadima odmetnika Gustom šumom obraslo područje Planine i Romanije bilo je idealno za sklanjanje hajduka, što je omogućavalo da i male čete budu opasnost za prolaznike.
Posebno je ostao u narodnom sjećanju Hanpješčana događaj kada je hajduk Golub Babić u šumi na Javoru, napao tursku poštu. Naime, jedan surudžija i jedan konjovodac su vodili konja s tovarom novca. On ih je napao i oteo novac. Pripovjedalo se da su se mnogi obogatili od toga novca. Događaj je zapamćen kao „razbijena pošta“, a vrijeme drugih događaja je određivanje kao „prije pošte“, „poslije pošte“ ili „kad je pošta razbijena“. Tek su austrougarske vlasti uspjele da je uguše hajdučiju na Han Pijesku. Poslednji harambaša na Romaniji bio je Jovo Tandarić iz Han Pijeska.
Novije doba uredi
Na području ove opštine su za vrijeme Drugog svjetskog rata poginuli narodni heroji Jugoslavije Milan Ilić Čiča, Slaviša Vajner Čiča i Dragan Pavlović Šilja. U opštini pored Han Pijeska se nalazi „Vila Karađorđevića“ koja je izgrađena u vrijeme Kraljevine Jugoslavije kao ljetnikovac za potrebe kraljevske porodice Karađorđević. U neposrednoj blizini se nalazio i štab Vojske Kraljevine Jugoslavije, koji je bio predviđen za povlačenje kraljevske porodice i Vlade Kraljevine Jugoslavije u slučaju Drugog svjetskog rata. Nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije 1941, štab je rasformiran. Nakon Drugog svjetskog rata Jugoslovenska narodna armija je na 4 km od Han Pijeska u Crnoj Rijeci izgradila podzemni vojni objakat Veliki Žep, koji je trebalo da bude komandno mjesto u slučaju Trećeg svjetskog rata. Tokom raspada Jugoslavije početkom devedesetih godina dvadesetog vijeka, podzemni vojni objekat Veliki Žep je bio sjedište glavnog štaba Vojske Republike Srpske.
Obrazovanje uredi
- Srednjoškolski centar u Han Pijesku
- Osnovna škola „Milan Ilić — Čiča Šumadijski“
- Narodna biblioteka Han Pijesak
Kultura uredi
- Hram Sv. Jovana Krstitelja (Pjenovac)
- Hram Sv. Pantelejmona (Han Pijesak)
- Hram Sv. cara Konstantina i carice Jelene (Džimrije)
Sport uredi
- Tekvondo klub „Ozon“
- Atletski klub „Visočnik“
- Odbojkaški klub Han-Pijesak
- Fudbalski klub Han-Pijesak
- Karate klub Han-Pijesak
Poznate ličnosti uredi
- Aćim Babić, vođa ustanika u istočnoj Bosni 1941. godine i četnički vojvoda.
- Svetozar Kosorić, narodni heroj Jugoslavije.
- Slobodan Đurić, srpski glumac.
- Branko Čučak istaknuti pjesnik, avangarda savremene srpske književnosti
- Milorad Golijan, srpski teolog
- Milan Radulović, srpski književnik i pisac, profesor na Bogoslovskom fakultetu u Foči i bivši ministar vera Republike Srbije (2004—2007).
- Zoran Borovina, pukovnik Vojske Republike Srpske.
- Tošo Borković, srpski karikaturista.
- Miroslav Pušonja, srpski intelektualac, doktor mašinstva, predavač i konsultant za lidere u privatnom i javnom sektoru.
- Momir Tošić, srpski političar i intelektualac, poslanik prvog saziva.
- Milomir Savčić, general-major Vojske Republike Srpske.
- Aćim Todorović, srpski pjesnik, romanopisac i književni kritičar.
- Savo Sokanović, general-potpukovnik Vojske Republike Srpske.
- Radislav Krstić, general Vojske Republike Srpske.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ „Popis stanovništva u BiH 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 30. 06. 2016. g. Pristupljeno 26. 08. 2016.
- ^ Vlada Republike Srpske: Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske: Uredba o naseljenim mjestima koja čine područje jedinice lokalne samouprave Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016) (jezik: srpski)
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 52/3)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 21. 12. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 23. 12. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 23. 12. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 15. 4. 2016.
- ^ „Han Pijesak”. izbori.ba. Pristupljeno 28. 6. 2020.
- ^ Radio televizija Republike Srpske: Han Pijesak i Bijeljina obilježili krsnu slavu, 09.08.2011. (jezik: srpski)
- ^ Filipović 2000, str. 94.
Literatura uredi
- Krsmanović; Sokanović; Kosorić, Jovo; Savo; Mirko (2011). Han Pijesak: prostor — vrijeme — ljudi : monografija. Han Pijesak. ISBN 978-86-914787-0-4.
- Filipović, Milenko S. (2000). Glasinac : antropogeografsko-etnološka rasprava. Heres.
Spoljašnje veze uredi
- Opština Han Pijesak (jezik: srpski)
