Википедија

Perast

Perast je gradsko naselje u opštini Kotor u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2003. bilo je 349 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 449 stanovnika).

Perast
Administrativni podaci
DržavaCrna Gora
OpštinaKotor
Stanovništvo
 — (2011)349
Geografske karakteristike
Koordinate42° 29′ 08″ S; 18° 41′ 34″ I / 42.4855° S; 18.692833° I / 42.4855; 18.692833
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina0 m
Perast na karti Crne Gore
Perast
Perast
Perast na karti Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj85336
Pozivni broj032
Registarska oznakaKO

Geografija uredi

Perast leži u podnožju brda Sveti Ilija (873 m), nasuprot tjesnacu Verige u Boki kotorskoj. Ime je dobio po ilirskom plemenu Pirusta, a praistorijski ostaci pronađeni u pećini Špila iznad Perasta svjedoče o veoma ranom naseljavanju ove oblasti.

 
Perast

Istorija uredi

 
Crkva u Perastu

Od najranijih dana Perast je bio okrenut moru i pomorstvu. Već 1336. godine Perast je imao brodogradilište koje je radilo do 1813. godine. Status opštine dobio je 1580. godine i zadržao ga sve do 1950. Ipak, svoj najveći procvat Perast doživljava u XVII i XVIII vijeku, kada svjetskim morima plovi stotinak peraških lađa. Pošto je jedna od najpoznatijih pomorskih škola bila upravo u Perastu, Petar Veliki je na preporuku Venecije sinove poznatih plemićkih familija slao u Perast, da se obučavaju kod poznatog matematičara i moreplovca Marka Martinovića. Podaci govore da je tokom 1697. i 1698. godine na brodu Marka Martinovića plovilo 17 ruskih kneževa.

Svoj procvat Perast duguje pomorstvu, a upravo to je razlog što najmonumentalnije peraške građevine potiču iz ovog perioda.

Plan grada je sasvim jednostavan. Jedna dugačka ulica vodi kroz grad duž obale, a od nje stepeništa vode u više dijelove. U centru grada nalazi se trg (Pjaca) kojim dominira crkva Sv. Nikole sa svojim impresivnim zvonikom visokim 55 metara. Prvobitno započeta trobrodna crkva nikada nije završena, zbog nedostatka novca. Danas se u prezbiteriju i sakristijama nedovršene crkve nalazi riznica i muzej.

Postojeća crkva datira iz XVII vijeka a gradnja je kompletirana izgradnjom velelepnog zvonika 1691. godine. Na zapadnom zidu crkve stoji spomen ploča sa tekstom isklesanim na narodnom jeziku, tu postavljena u čast pobjede malobrojnih Peraštana u boju protiv Turaka 15. maja 1654. godine.Peraštani su uspijeli da se odbrane jer su braća Sladoje i Stijepo Stijepović iz Risna uspjeli dan ranije da jave svome trećem bratu Petru Stijepoviću koji se nastanio u Perastu o planiranom napadu.[1][2] U čast i spomen na ovu veličanstvenu pobjedu, do današnjih dana se u Perastu, svakog 15. maja održava tzv. Gađanje kokota, svečanost koja simbolizuje ratnički duh i vještinu koju su Peraštani tada pokazali.

Pored crkve Sv. Nikole Perast ima još 17 crkava. Veoma je interesnatna crkva Sv. Ane koja se nalazi visoko iznad grada, a freskama je ukrasio Tripo Kokolja. Pravoslavna crkva u Perastu je posvećena Rođenju Presvete Bogorodice. Za njenu izgradnju i ukrašavanje je zaslužan Đ. Đuranović, građanin peraški, kao i za podizanje srpske škole. Iznad Perasta, u goloj stijeni, Lazar Tomanović spominje izvor žive vode, za koji je narod govorio da ga je Sveti Sava izveo.[3] Kaplan Burović navodi podatak da su Burovići bili ugledni žitelji Perasta i da su ih Austrijanci protjerali.[4] Na posjed konte Burovića u Lepetanima, su se naselili preci Lazara Tomanovića.[5]

Prelijepe peraške palate, iako danas velikim dijelom zapuštene i obrasle bršljanom, ipak svjedoče o zlatnom dobu ovog grada.

Palate i istorijski značajne građevine u Perastu su:

U Perastu je već 1930-tih bilo dosta opustelih kuća, broj stanovnika je u nekom ranijem periodu bio dve hiljade, a opao je na 496.[6][7]

Ostrva uredi

Preko puta Perasta, blizu obale, nalaze se dva ostrva koja predstavljaju posebnu atrakciju ovoga grada.

  • Sveti Đorđe je prirodno ostrvo. Na njemu se nalazi benediktinski manastir iz 12. veka, kao i lokalno groblje Perasta.
  • Gospa od Škrpjela je vještački otok, nastao nabacivanjem kamena na podvodnu hrid. Do današnjih dana sačuvan je običaj ritualnog bacanja kamena oko otoka — Fasinada. Ova manifestacija održava se svakog 22. jula, kao spomen na dan kada je 1452. godine na hridi - škrpjelu pronađena ikona Bogorodice sa malim Hristom, što je Peraštanima bio „Božiji znak“ i povod za izgradnju crkve: u smiraj dana povorka okićenih barki napunjenih kamenjem kreće prema Gospi. Kao vrhunac svečanosti, u more oko ostrva baca se doneseno kamenje i barke se vraćaju natrag. U manifestaciji tradicionalno učestvuju samo muškarci. Sama crkva podignuta je 1630. godine, a osmougaona kapela dodata je četrdeset godina kasnije. Unutrašnjost crkve oslikao je naš najveći barokni slikar Tripo Kokolja (1661-1713), rodom Peraštanin. Freske se nalaze na tavanici i gornjim dijelovima bočnih zidova i prikazuju scene iz života Isusa Hrista, Bogorodice i Proroka. Ispod oslikanih dijelova nalazi se oko 2.000 srebrnih zavjetnih pločica koje prikazuju detalje pomorskih pobjeda, bilo nad piratima ili u oluji. Pomorci su ih donosili u znak zahvalnosti Gospi za sačuvane živote u tim okršajima.

Demografija uredi

 
Istorijski grb Perasta

U naselju Perast živi 297 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,7 godina (38,2 kod muškaraca i 44,6 kod žena). U naselju ima 135 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,59.

Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno, a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[8]
Godina Stanovnika
1948. 412
1953. 478
1961. 544
1971. 637
1981. 551
1991. 449 444
2003. 368 349
Etnički sastav prema popisu iz 2003.[9]‍
Crnogorci
  
 146 41,83%
Srbi
  
 101 28,93%
Hrvati
  
 29 8,30%
Jugosloveni
  
 10 2,86%
Bošnjaci
  
 3 0,85%
Slovenci
  
 1 0,28%
Makedonci
  
 1 0,28%
nepoznato
  
 16 4,58%


Stanovništvo prema polu i starosti[10]
m
ž
? 2
  
  
 6
80+ 0
  
  
 5
75—79 3
  
  
 8
70—74 4
  
  
 16
65—69 8
  
  
 12
60—64 8
  
  
 13
55—59 10
  
  
 14
50—54 16
  
  
 18
45—49 11
  
  
 19
40—44 10
  
  
 8
35—39 10
  
  
 9
30—34 15
  
  
 12
25—29 14
  
  
 11
20—24 17
  
  
 8
15—19 7
  
  
 11
10—14 5
  
  
 11
5—9 11
  
  
 6
0—4 3
  
  
 8
Prosek : 12 0
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003.
Broj domaćinstava 122 130 170 231 199 159 135
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 135 42 28 28 24 7 6 0 0 0 0
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 135 63 69 0 2 1
Ženski 170 54 68 35 12 1
UKUPNO 305 117 137 35 14 2
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 36 0 0 0 8
Ženski 32 0 0 0 4
UKUPNO 68 0 0 0 12
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 1 2 5 2 2
Ženski 1 0 9 1 0
UKUPNO 2 2 14 3 2
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 2 3 0 1
Ženski 1 0 1 1 10
UKUPNO 1 2 4 1 11
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 6 0 0 4
Ženski 3 0 0 1
UKUPNO 9 0 0 5

Kultura uredi

Međunarodni festival klapa Perast je festival klapske pjesme u Perastu. Jedini je festival ovog muzičkog žanra u Crnoj Gori. Cilj i ideja festivala je promovisanje i čuvanje tradicije pjevanja a capella kao dijela muzičke baštine Crne Gore. Održava se od 2001. godine.[11]

Starinsko klapsko pjevanje u Boki nastavlja se na muzičku tradiciju specifičnog jednoglasnog pjevanja koje svoje najstarije korijene nalazi u peraškim bugaršticama, u obrednim molitvenim pjesmama, u običajnim počasnicama i pjesmama u kolu. Sredinom 19. vijeka razvija se kao višeglasno pjevanje muških i ženskih družina.[11]

Reference uredi

  1. ^ Miloš Milošević,Boka Kotorska, Bar i Ulcinj od kraja 15. do kraja 18.vijeka, CID, Podgorica,2008
  2. ^ Butorac Pavao,Gospa od Škrpjela, Naklada svetišta Gospe od Škrpjela, Sarajevo, 1928
  3. ^ Tomanović 2007, str. 56.
  4. ^ Goli Zivot - Kaplan Burovic - (TV Happy 31.05.2014), 1.44.42. 
  5. ^ Tomanović, Lazar. Moje bratstvo (PDF). str. 357. 
  6. ^ "Politika", 15. jun 1937
  7. ^ "Politika", 2. jul 1935
  8. ^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176. 
  9. ^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2004. ISBN 978-86-84433-00-0. 
  10. ^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488. 
  11. ^ a b Međunarodni festival klapa Perast Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. jul 2015), U susret XIV Festivalu, 26. svibnja 2015. (pristupljeno 28. lipnja 2015)

Literatura uredi

  • Tomanović, Lazar (2007). Putopisna proza. Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi. 

Spoljašnje veze uredi

 
Perast na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пераст&oldid=27111068”