Plav

Plav
Plav;
	Pogled na Plav
	Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Plav
Stanovništvo
— 2011.	3.717
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 35′ 51″ S; 19° 56′ 27″ I / 42.5975° S; 19.9408° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	945 m
	Plav Plav na karti Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj	84325
Pozivni broj	051
Registarska oznaka	PL
Veb-sajt	www.plav.me

Plav je grad i sjedište istoimene opštine na istoku Crne Gore. Prema popisu iz 2011. bilo je 3.717 stanovnika. Nalazi se u podnožju planinskog masiva Prokletije, na rijeci Lim.

Istorija

Stari vijek

Podaci o ljudskim naseobinama u ovom predjelu datiraju iz VII vijeka prije nove ere. Toponimi ukazuju na prisustvo Ilira i Grka, a u Gornjem Polimlju postoje tragovi rimske kulture.

Srednji vijek

Slovenska plemena naseljavaju ovaj predio krajem VI i početkom VII vijeka nove ere, potiskujući romansko stanovništvo iz plodne doline. Formiraju župu Plav, kojom će vladati srpski župani i kraljevi, a zatim oblasni gospodari, Vojislav Vojinović, Nikola Altomanović i Vuk Branković. Prije turskog osvajanja, Plav je u sastavu Srpske despotovine. Godine 1435. trgovci iz Plava išli u u Skadar po so.^[1]

U sastavu Osmanskog carstva

Poslije osmanskog osvajanja, Plavski vilajet, sa 15 sela i 1157 domaćinstava, bio je u sastavu Bihorske kaze (Skadarski sandžak) a nešto kasnije Pećkog sandžaka. U srednjem vijeku nije bilo naseljenog mjesta sa imenom Plav (naselje Plav će biti izgrađeno u osmanskoj državi, a gradnja je, po nekim podacima, završena 1619. godine). Naime, kako bi spriječila uticaje albanskog plemena Klimenata, osmanska vlast još u XVI vijeku počinje sa izgradnjom naselja, sa trgovima i kulturnim institucijama, kao i vojnih utvrđenja.

Čitava Plavsko-gusinjska kotlina ušla je u sastav Knjaževine Crne Gore, odlukama Sanstefanskog sporazuma i Berlinskog kongresa. Međutim, u Plavsko-gusinjskoj aferi (zbog nezadovoljstva stanovništva ovakvim odlukama velikih sila) pružen je oružani otpor i odbijen prodor poslate crnogorske vojske (njen poraz u selu Novšiće, blizu Plava, decembra 1879. godine) a nakon bitke u januaru 1880. pet kilometara dalje od navedenog sela, Plavljani (uz pomoć Gusinjana i albanskih dobrovoljaca) primoravaju crnogorsku vojsku na povlačenje i reorganizovanje u mjestu Murino. Na intervenciju velikih sila (posebno na inicijativu Austrougarske) Knjaževina Crna Gora preuzima Ulcinj, novembra 1880. godine (u zamjenu za Plav i Gusinje).

Savremena istorija

U Balkanskom ratu, nakon borbi i povlačenja turske vojske sa položaja na Đevojačkom kršu, Šabovoj glavi i Ječmištu, crnogorska vojska je zauzela Plav, 19. oktobra 1912. godine, čime mjesto ulazi u sastav Kraljevine Crne Gore. Nakon austrougarske okupacije 1916-18, osnovana je Kraljevina SHS, gdje Plavogusinjski srez, sa sjedištem u Plavu, pripada Zetskoj oblasti, sa središtem u Cetinju. Kraljevina Jugoslavija je proglašena 1929, podjeljena je na banovine - ranija oblast čini okosnicu Zetske banovine. Nakon okupacije 1941, Plav je priključen italijanskoj Kraljevini Albaniji (tzv. Velikoj Albaniji), prefekturi Metohija, ili Peć, koju nakon kapitulacije 1943. preuzimaju Nijemci. Za vrijeme Drugog svjetskog rata, u Plavu je postojao logor, u kome su albanski balisti i vulnetari utamničili više stotina pravoslavnih Srba, civila, najvećim dijelom žene i djeca. Poznato je ime 31 djeteta koji su umoreni tu.

Oslobođen je od strane partizanskih jedinica 25. jula 1944. godine, nakon čega se nalazi u socijalističkoj Crnoj Gori i Jugoslaviji.

Demografija

U naselju Plav živi 2.406 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 32,5 godina (31,3 kod muškaraca i 33,7 kod žena). U naselju ima 889 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,07.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika




1948.	1.850
1953.	2.018
1961.	2.535
1971.	3.058
1981.	3.348
1991.	4.560	4.073
2003.	5.554	3.615
2011.		3.717

Nacionalni sastav prema popisu iz 2003.^[3]‍

Bošnjaci	2.631	72,78%
Albanci	327	9,04%
Srbi	258	7,13%
Muslimani	220	6,08%
Crnogorci	139	3,84%
nepoznato	5	0,13%

Nacionalni sastav prema popisu iz 2011.‍

Bošnjaci	2.806	75,49%
Albanci	341	9,17%
Crnogorci	182	4,89%
Muslimani	175	4,71%
Srbi	165	4,44%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	4	7
80+	11	23
75—79	18	44
70—74	49	59
65—69	74	73
60—64	59	79
55—59	78	67
50—54	101	99
45—49	123	121
40—44	131	143
35—39	100	116
30—34	83	97
25—29	106	112
20—24	132	144
15—19	225	192
10—14	195	188
5—9	162	139
0—4	142	119
Prosek :	97	59

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2003.
Broj domaćinstava	364	406	468	548	600	922	1.179

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	889	99	124	130	158	170	113	59	27	4	5

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.294	472	773	26	16	7
Ženski	1.376	384	772	186	24	10
UKUPNO	2.670	856	1.545	212	40	17

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	452	62	0	0	71
Ženski	170	16	0	0	19
UKUPNO	622	78	0	0	90
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	12	10	36	34	14
Ženski	2	1	14	8	3
UKUPNO	14	11	50	42	17
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	1	88	33	18
Ženski	1	2	20	38	29
UKUPNO	2	3	108	71	47
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	29	0	0	43
Ženski	3	0	0	14
UKUPNO	32	0	0	57

Znamenitosti

Od kulturno istorijskih spomenika u Plavu najznačajniji su Manastir Svete Trojice u Brezojevici kod Plava, Redžepagića kula, Stara džamija i džamija Sultanija.

Manastir Svete Trojice u Brezojevici nalazi se na levoj obali Lima na 2 km od njegovog izviranja iz Plavskog jezera na ušću reke Komarače ispod brda Gradac, ovo je najstariji sačuvani objekata u Plavu i potiče iz doba Nemanjića, prema predanju on je stariji od manastira Dečana nekih 30 godina. Crkva je zidana u srpsko-vizantijskom stilu i pripada tipu jednobrodnih kamenih građevina. Crkava je obnovljena i oslikana 1576. godina za vreme vladavine igumana jeromonaha Nestora. Poznata su imena ktitora, Vukomira Stepanova i Živka Belakova. Oltarski prostor sagradio je drugi ktitor, Mari (verovatno Marin), sa porodicom. O tome svedoči natpis na oltarskom prostoru. Brezojevačka crkva predstavlja kamenu građevinu, sastavljenu od naosa sa velikom pripratom i prostrane apside. Crkva je bez kubeta i zvonika. Unutrašnjost priprate i naosa nekada je bila ispunjena živopisom velike umetničke vrednosti. Najveći deo ove zidne dekoracije je uništen u požarima 1862. i 1912. godine kao i rušenjem crkve u Drugom svetskom ratu. Od živopisa sačuvani su samo, dosta oštećeni fragmenti, očuvani deo kompozicije Strašni sud, Gostoljubljenje Avramovo, slike Sv. Nikita, Bogorodica sa Hristom, iznad nje Sv. Srđ i Vakh, jedan arhanđeo, Uspenje Bogorodice, lik Jovana Preteče iz kompozicije Deizisa itd. U sastavu manastirskog kompleksa se nalazi prva osnovna škola.

Kula Redžepagića nastala je 1671. godine i napravo ju je Hasan beg Redžepagić služila je za odbranu od neprijatelja i da se u njoj dočekuju gosti.

Drvena ili Stara džamija sagrađena je 1471. godine odmah nakon turskog osvajanja ovih krajeva za potrebe vojnika. Nalazi se u centru Plava u okviru nekadašnjeg Grada. Više puta je obnavljana a današnji oblik je dobila u XVIII veku.

Džamiju Sultaniju je sagradio sultan Abdul Hamid 1909. godine, kao poklon meštanima Plava za boj na Nokšiću 1879. godine nakon pobede Turaka nad crnogorskom vojskom.

Redžepagića kula u Plavu
Stara džamija u Plavu
Džamija Sultanija u Plavu

Turizam

Opštinu Plav svakog ljeta posjeti veliki broj turista što zbog svoga jezera i mnogih manifestacija koje se organizuju u Plavu.

Jedna od najpoznatijih su svakako „dani borovnica“ koji su do sada održavane svake godine počev od 2000. godine. Za vrijeme ove manifestacije pored mnogobrojnih turista Plav posete i mnogi narodni ansambli iz bivših jugoslovenskih država. Pored „dana borovnica“, svakog ljeta održavaju se skokovi sa Novšićkog mosta. Takođe ima i onih drugih manifestacija poput onih humanitarnih, kao i nekoliko turnira u malom fudbalu. Turistima je takođe omogućeno i da krstare jezerom kao i rijekom Lim, koja izvire baš iz Plavskog jezera.

Sport

Fudbalski klub „Jezero“ se trenutno takmiči u Prvoj crnogorskoj ligi.

Poznate ličnosti

Ekrem Jevrić, pevač i šoumen
Ismet Krcić, pevač narodne muzike

Reference

^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine
^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2005. COBISS-ID 8764176. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. 09. 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.
^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Literatura

Grupa autora: Istorijski leksikon Crne Gore, knjiga 5, Daly Press-Vijesti, 2006.
Otašević, Branislav (2009). „Kulturno istorijski spomenici i toponimi na području srednjovekovnih župa Plav, Zla Rijeka i Budimlja”. Mileševski zapisi. 8: 133—150.

Spoljašnje veze

[1] "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine

[2] Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2005. COBISS-ID 8764176. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[3] Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. 09. 2004. ISBN 978-86-84433-00-0.

[4] Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[1]

[2]

[3]

[4]