Портал:Antički Rim/Biografija/arhiva
Izabrani članci
uredi
Januar
uredi
Tit Flavije Vespazijan (lat. Titus Flavius Vespasianus, kasnije, kao car, Caesar Vespasianus Augustus), bio je rimski car od 69. do 79. godine. Rođen je 17. novembra 9. godine u gradu Falakrina, a umro je kao rimski car 23. juna 79. godine. Vladavinu je započeo kao poslednji vladar u godini četiri cara.
Vespazijan je bio prvi vladar iz dinastije Flavijevaca. Tokom svoje desetogodišnje vlasti, Vespazijan je politički i finansijski uspeo da stabilizuje prilike u Rimskom carstvu. Vespazijan važi za jednog od najvažnijh careva, zajedno sa Oktavijanom Avgustom i Trajanom.
Vespazijanov otac Flavije Sabin poticao je iz viteškog staleža, a ne senatorskog, čiji su pripadnici imali prilike da dobiju najviše službe kako u doba Republike, tako i u doba Rimskog carstva. Vespazijan je tako bio prvi car koji nije pripadao senatorskom staležu. No, jedan brat njegove majke je uspeo da postane senator.
Vespazijan i njegov brat Tit Flavije Sabin bili su prvi članovi njihove familije koji su postali senatori. Vespazijan je pod Tiberijem postao vojni tribun. Kasnije je bio kvestor, a pod Kaligulom postao je pretor sa četrdeset godina.
Februar
uredi
Konstancije I Hlor (31. mart oko 250 — 25. jul 306) je bio jedan od tetrarha, car-savladar na Zapadu Rimskog carstva od 293. do 306. Potekao je iz Ilirika po svemu sudeći od neznatnih roditelja.
Posvetivši se karijeri, Konstancije je postao namesnik Dalmacije, a zatim i pretorijski prefekt Galije. Moguće je da se vođen ambicijom razveo od prve supruge Jelene, ćerke gostioničara i oženio Maksimijanovom pastorkom Teodorom. U cezara je uveden 293, a na upravu su mu poverene Galija i Britanija. U stvari, morao je prvo da se obračuna sa uzurpatorima Karauzijem i Alektom koji su gospodarili njegovim domenom; za to mu je trebalo je tri godine.
Kada su 305. abdicirali Dioklecijan i Maksimijan, u skladu sa procedurom Galeriju i Konstanciju su dodeljena ovlašćenja avgusta. Međutim, ubrzo po povlačenju starije dvojice pokazalo se da je narušen sklad. Iako mlađi, Galerije je izgleda bio u prednosti čim je mogao da odredi cezare. Štaviše, Konstancijev sin Konstantin nalazio se na njegovom dvoru kao talac. Tek je navala varvara u Britaniji omogućila Konstanciju povratak njegovog sina, i tako su njih dvojica 306. odbili Pikte i Skote.
Mart
uredi
Gaj Aurelije Valerije Dioklecijan (lat. Gaius Aurelius Valerius Diocletianus) je bio rimski car. Rodom je iz Dalmacije (Diokleja, blizu Salone - današnjeg Solina), a porijeklom je iz seljačke porodice. Uzdigao se od običnog vojnika do vojnog zapovjednika u Meziji, zapovednika carske telesne garde i senatora pa sve do konzula. Poslije smrti Numerijana (u vreme dubokih ekonomskih, političkih i vojnih teškoća) vojnici su ga proglasili za cara 285. godine. Iduće godine imenovao je svog prijatelja Maksimijana avgust-om i savladarom predavši mu na upravu zapadni deo carstva. Osiguravši granice države na Eufratu i u Siriji, uzeo je 293. sebi za savladara i cezara Galerija kojeg je oženio svojom kćerkom Valerijom. Istovremeno je i Maksimijan za svog savladara i cezara proglasio Konstancija I Hlora.
Time je u državi provedena tetrarhija:
- Dioklecijan je neposredno upravljao azijskim delom države, Trakijom i Egiptom;
- Galerije Balkanskim poluostrvom i Podunavljem;
- Maksimijan Italijom, Recijom, Hispanijom i Afrikom, a
- Konstancije Galijom i Britanijom.
April
uredi
Flavije Valerije Aurelije Konstantin Avgust (lat. Flavius Valerius Aurelius Constantinus Augustus), poznatiji kao Konstantin I Veliki (306-337), je bio rimski car. Kao reformator sproveo je čitav niz važnih reformi na polju administracije i vojske koje su osnažile Rimsko carstvo, uzdrmano velikom krizom 3. veka. Kao prvi rimski vladar koji je prihvatio hrišćanstvo, dotad veru progonjene manjine, Konstantin je pokrenuo hristijanizaciju Carstva i uzrastanje hrišćanstva u dominatnu veru tadašnjeg civilizovanog sveta. Otpočinjanjem hristijanizacije Carstva, kao i osnivanjem Konstantinopolja, Konstantin je udario temelje budućem Vizantijskom carstvu. Kao prvi hrišćanski car, veliki dobrotvor i ktitor hrišćanske crkve, Konstantin je nakon smrti kanonizovan, a u pravoslavnim crkvama, uključujući i Srpsku pravoslavnu crkvu, poštuje se kao svetac i „ravnoapostolni car“.
Konstantin se rodio između 271. i 273. godine, 27. februara, u rimskom gradu Naisu (Naissus) tj. današnjem Nišu, u provinciji Gornja Mezija (Moesia Superior). Otac mu je bio Konstancije Hlor, u to vreme rimski oficir visokog ranga, a majka Jelena, žena skromnog porekla, po nekima gostioničareva kći. Pošto su Konstancije i Jelena pripadali različitim društvenim klasama, najverovatnije je da su živeli u konkubinatu, jedinoj vrsti braka mogućnoj supružnicima nepomirljivog društvenog porekla.
Maj
uredi
Marko Junije Brut (lat. Marcus Iunius Brutus; 85. p. n. e. — 42. p. n. e.), takođe poznat i kao Kvint Servilije Kepion Brut (lat. Quintus Servilius Caepio Brutus) je bio rimski senator pri kraju Rimske republike. Navodno je potomak Lucija Junija Bruta, koji je predvodio proterivanje kraljeva iz Rima i bio konzul prve godine republike. Na početku svoje karijere, Brut je bio pripadnik optimata protiv Prvog trijumvirata Gaja Julija Cezara, Gneja Pompeja i Marka Krasa. Na početku građanskog rata između, stao je na Pompejevu stranu, međutim posle Cezarove pobede kod Dirahija i Farsala 48. p. n. e. predao se Cezaru. Zajedno sa Gajem Kasijem Longinom i Decimom Brutom, bio je organizator atentata na Cezara 15. marta 44. p. n. e. Posle poraza, koje su doživele trupe kojima je komandovao zajedno sa Longinom, kod Filipa u Grčkoj 42. p. n. e. izvršio je samoubistvo.
Njegov otac Marko Junije Brut stariji, rimski političar ubijen je 78. p. n. e. po Pompejovom naređenju, jer se umešao u Lepidovu pobunu, pa je odgoj poveren Marku Porciju Katonu, polubratu njegove majke Servilije (iz porodice Servilija Ahala). Kasnije ga je usvojio majčin rođak Kvint Servilije Kepion pa je sebi, njemu u čast, Marko Junije dodao imenu i prezime Kepion. Servilija je bila i Cezarova ljubavnica pa su se javila i neka nagađanja da mu je pravi otac upravo Cezar, ali to nije potvrđeno.
Juni
uredi
Lucije Kornelije Sula Feliks (138. p. n. e. - 78. p. n. e.), rimski zapovednik i diktator. Sula potiče iz patricijske porodice Kornelija.
Otac mu je bio siromašan a majka umrla u detinjstvu. Da bi se spasio od propasti njegov otac se oženio sa bogatom bludnicom Klitumnom s kojom je živeo do smrti. Nakon smrti ispoljila se skrivena ljubav Klitumne prema Suli. Uz to u kuću se uselila i grčka oslobođenica Nikopola. Tamna strana Suline ličnosti izašla je na videlo. Sula je nekoliko godina vodio raskalašan i nemoralan život. Inače išli su toliko u nemoral da su spavali u istom krevetu sve troje. Sula je imao još jednu strast prema dečacima te je istovremeno bio i u vezama sa dečacima. Nakon što se Nikopola otrovala i ostavila veliko bogatsvo Suli, Sula je poželeo da uđe u senat i da napreduje u državnom aparatu. Zato je ubio Klitumnu koja je testamentom sve ostavila Suli. Odlučuje da napusti nemoralan život i ženi se mlađom ćerkom Gaja Julija Cezara (dede čuvenog Cezara)- Julilom i na taj način postaje pašenog Gaju Mariju koji je bio oženjen Starijom Cezarovom ćerkom. Pomoću Gaja Marija ulazi u senat a zatim postaje njegov kvestor i dobar saradnik i prijatelj.
Sula je sudelovao u Jugurtinom ratu kao kvestor Gaja Marija, a u Savezničkom ratu kao legat gde je pobedio Kimbre i Tevtonce.
Juli
uredi
Marko Antonije (lat: Marcus Antonius, rođ. 86.- 83. god.- umro 30. godine p. n. e.) bio je rimski državnik i vojskovođa. Antonije je ostao upamćen kao pre svega kao jedna od vodećih ličnosti u vreme poslednje faze građanskih ratova u Rimu koja se završila upravo njegovim porazom u bici kod Akcijuma i uspostavljanjem Avgustovog principata. Antonijeva ljubavna veza sa kraljicom Egipta, Kleopatrom docnije će postati predmet inspiracije za brojne umetnike.
Antonije je rođen između 86. i 83. godine p. n. e. kao najstariji sin Marka Antonija Kritskog (Creticus) i Cezarove rođake Julije. Otac mu je umro nedugo nakon što su ga Krićani teško porazili 74. godine, tako da je na Juliju Antoniju palo da podiže njihova tri sina: Marka, Lucija i Gaja. Antonijeva majka se ubrzo preudala za Publija Kornelija Lentula Suru, ali je 63. godine ostala i bez drugog supruga pošto je Sura pogubljen kao učesnik u Katalininoj zaveri. Po kasnijoj tradiciji, Marko Antonije je rastao bez roditeljskog autoriteta i vrlo rano se odao različitim porocima poput kockanja i opijanja. Da bi izbegao svoje poverenike otišao je u Atinu na studije retorike. Tu je stupio u službu rimskog namesnika Sirije Aula Gabinija (57.-55.) sa kojim je učestvovao u ratovima na Istoku. Antonije je pratio Gabinija u pohodima u Judeji, gde je podržan jerusalimski prvosveštenik Antipater (otac Iroda Velikog) protiv legitimne dinastije Hazmoneja, i u Egiptu, gde su rimske trupe omogućile da se na kraljevski presto vrati Ptolemej XII Aulet. Prilikom svog prvog boravka u Egiptu 55. godine, Antonije je posetio Aleksandriju i prvi put video kraljevu ćerkicu Kleopatru, tada devojčicu od oko 14 godina.
Avgust
uredi.JPG)
Gaj Julije Cezar, (lat. Gaius Iulius Caesar; Rim, 13. jul 100. p. n. e. — Rim, 15. mart 44. p. n. e.), rimski vojskovođa, političar i pisac.
Najslavniji rimski vojskovođa, Cezar je brojnim vojnim pobedama znatno proširio uticaj i vlast Rima. Pobedivši Pompeja u građanskom ratu od 46. p. n. e. zavladao je kao diktator. Njegova diktatura označava kraj vrhovne vladavine Senata u Rimu i početak Carstva. Rimska republika je više od petnaest godina posle Cezarove smrti, 27. p. n. e. i formalno postala Rimsko carstvo.
Cezar je poticao iz ugledne patricijske porodice Julijevaca. U doba cara Oktavijana, koji je nasledio Cezara i postao prvi rimski car, u epu Enejida Publije Vergilije Maron veliča Julijevce povezujući ih sa legendarnim trojanskim junakom Enejom.
Cezar je dobio za ono vreme vrhunsko obrazovanje s neizbežnim putovanjem u Grčku gde je učio govorništvo. Bio je nećak vođe populara Gaja Marija. Gaj Marije je 88. p. n. e. započeo građanski rat sa Lucijem Kornelijem Sulom. Marije je umro 86. p. n. e. Godine 84. p. n. e. Cezar se oženio Kornelijom, ćerkom Cine, Marijevog saradnika i narodnog tribuna. Kada je Sula 82. p. n. e. postao apsolutni diktator naredio je Cezaru da se razvede. Ovaj je to odbio i otišao iz Rima. Cezarovi prijatelji su ga savetovali da se ne vraća zbog rizika proskripcije. Molbe rođaka i prijatelja, kako nam prenosi Plutarh, spasile su ga smrti. Cezar se prijavio u rimsku vojsku i otišao u Malu Aziju. Iako mu je Sula formalno oprostio i pomilovao ga, Cezar se nije vraćao u Rim do Suline smrti, 78. p. n. e.
Po povratku u Rim Cezar počinje raditi kao advokat. Na toj funkciji istakao se kao žestok kritičar i protivnik korupcije kod političara. Cezar je putovao na ostrvo Rodos kako bi usavršio retoriku kod slavnog govornika Apolonija Mola. Na putu su ga zarobili gusari.
Septembar
uredi
Lucije Sergije Katilina (lat. Lucius Sergius Catilina, 108. p. n. e. - 62. p. n. e.) bio je rimski političar, najpoznatiji po svom pokušaju da 63. p. n. e. nasilno sruši Rimsku Republiku, odnosno zaveri čije je raskrinkavanje opisao Ciceron.
Katilina je rođen u patricijskoj porodici Sergijevaca, jednoj od najstarijih i najuglednijih u Rimu. U Katilinino doba, uticaj Sergijevaca je, međutim, bio značajno opao, tako da je poslednji Sergijevac za konzula izabran još 380. p. n. e.
Katilina je pažnju na sebe prvi put skrenuo u Savezničkom ratu, istakavši se godine 89. p. n. e. kao oficir u vojsci Pompeja Strabona. Kada su 80-tih godina p. n. e. Rimom zavladali populari, Katilina se nakratko povukao iz politike. Kada je Sula drugi put marširao na Rim Katilina se priključio optimatima. 70-tih godina p. n. e. je služio u provincijama, a pažnju javnosti je ponovno privukao godine 73. p. n. e. kada je optužen za ljubavnu vezu s vestalskom devicom po imenu Fabija. Katilina je oslobođen optužbe nakon što je vođa optimata Kvint Lutacije Katul svedočio u njegovu korist.
Godine 68. p. n. e. je izabran za pretora, a potom je dve godine služio u Africi. Pri povratku se nadmetao za konzula, ali mu je tadašnji konzul Lucije Volkacije Tul poništio kandidaturu zbog optužbi za proneveru od strane provincijske delegacije. Katilina je sledeće godine oslobođen optužbi na suđenju gde ga je branio konzul Lucije Manlije Torkvat.
Oktobar
uredi
Romul (lat. Romulus) i Rem (lat. Remus) su, po rimskoj mitologiji braća blizanci, sinovi boga rata Marsa i vestalke Reje Silvije, osnivači Rima, a Romul je bio i prvi rimski kralj.
Trojanski junak Eneja je posle pada Troje dugo lutao po svetu, i napokon je svoje utočište pronašao u Italiji, u Laciju, gde je osnovao grad Albu Longu.
Posle smrti Eneja, Alba Longom su vladali njegovi potomci, a kada je na presto došao Enejev potomak Numitor, sa prestola ga je svrgnuo brat Amulije. Po preuzimanju prestola, Amulije je ubio Numitorovog sina, a njegovu kćerku Rea Silviju poslao u hram boginje kućnog ognjišta Veste. Amulije je Rea Silviju postavio za „vestalku“ - sveštenicu Veste, jer je znao da se „vestalke“ ne smeju udavati, pa će Numitor ostati bez potomaka koji bi jednom mogli zatražiti pravo na presto Alba Longe.
I mada je Rea Silvija bila sveštenica u nju se zaljubio bog rata Mars, i ona mu je uskoro rodila blizance - Romula i Rema. Kada je kralj Amulije saznao šta se dogodilo, bojeći se da će mu braća, kada odrastu, oduzeti vlast, naredio je svome robu da blizance baci u reku Tibar. Romula i Rema je rob stavio u korpu i spustio u reku, ali je voda, korpu sa braćom izbacila na obalu reke, u podnožju Palatina, jednog od sedam brežuljaka. U blizini obale je bila vučica Martia - Marsova vučica koja je danas simbol grada Rima - i čuvši plač dece došla je i nahranila ih je svojim mlekom.
Novembar
uredi
Amijan Marcelin' (lat. Ammianus Marcellinus, rođ. između 325.-335. god.-umro oko 400. god.) bio je rimski oficir helenskog porekla i istoričar. Njegova Istorija (Res Gestae= bukvalno Istorijski podvizi ), napisana na latinskom jeziku, iako samo delimično sačuvana, predstavlja najznamenitije delo rimske istoriografije posle Tacitovih, a ujedno je i poslednje veliko delo antičke istoriografije.
O životu Amijana Marcelina znamo gotovo isključivo zahvaljujući autobiografskim podacima iz njegove istorije. Rodio se najverovatniji u sirijskoj metropoli Antiohiji, negde između 325. i 335. godine. Može se samo pretpostaviti da je bio iz porodice koja je pripadala gradskoj aristokratiji - kurijalima (curiales), čije interese rečito zastupa u nekoliko slučajeva. Zahvaljujući društvenom položaju i porodičnom bogatstvu, Amijan se verovatno školovao u rodnom gradu koji je u to vreme bio čuven po svojim retorskim školama i tradicijama antičke paganske učenosti. Kasnije je izgleda bio korespondent sa učiteljem besedništva Libanijem, jednim od najčuvenijih paganskih intelektualaca 4. veka.
Kao mladić Amijan je postao član elitnog gardijskog odreda protektora (protectores domestici), iz koga su regrutovani budući oficiri, pa i carevi (Dioklecijan i Jovijan). U sastavu jedinice Amijan je 353. god bio u pratnji Ursicina, zapovednika rimske konjice na Istoku (magister equitum Orientalis) čiji se štab nalazio u Nizibisu, važnoj tvrđavi isturenoj prema Persiji. Kada je 354. sumnjičavi Konstancije II uklonio cezara Gala, svog predstavnika na Istoku i sinovca, i Ursicin je pozvan u Milano da se opravda pred carem.
Decembar
uredi_Tiberius_Portrait_of_the_%27Imperium_Maius%27_type_in_Museo_Archeologico_Nazionale.jpg)
Lucije Elije Sejan (lat. Lucius Aelius Seianus, rođ. 20. godine p. n. e. - ubijen 18. oktobra 31. godine) bio je prefekt pretorijanske garde i u jednom periodu vladavine rimskog cara Tiberija bio je de facto vladar Rimskog carstva.
Sejan je rođen u etrurskom gradu Volsiniju u porodici Lucija Seja Strabona. Strabon je poreklom bio iz konjaničkog staleža i Avgust mu je poverio položaj pretorijanskog prefekta. Strabonov sin je docnije adoptiran u prestižniji rod Elija i od tada je bio poznat kao Elije Sejan.
Nakon Tiberijevog stupanja na presto 14. godine naše ere Strabon je obezbedio da se za drugog prefekta pretorijanaca imenuje njegov sin Sejan. Naredne godine Strabon je poslat u Egipat da preuzme položaj tamašnjeg namesnika, dok je Sejan ostao jedini zapovednik pretorijanaca. To je bio prvi kuriozitet koji je najavio budući tok njegove karijere.
Tiberijev sin Druz Mlađi je preminuo 23. godine i nakon toga je Sejan i definitivno postao najuticajnija ličnost na carskom dvoru. Uspeo je da nagovori već vremešnog cara da dozvoli trajno stacioniranje pretorijanaca u Rimu. Garda je pre toga bila raštrkana po okolnim italskim gradovima i njen dolazak u Rim je ju je učinio još važnijim političkim faktorom. Naravno, time je pretorijanski prefekt, Sejan u ovom slučaju, zadobio još veću moć.