Prvić Luka
Prvić Luka je selo na ostrvu Prviću u Hrvatskoj. U sastavu je grada Vodica u Šibensko-kninskoj županiji.
Prvić Luka | |
|---|---|
 Prvić Luka, 2005. | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Hrvatska |
| Županija | Šibensko-kninska |
| Opština | Vodice (Hrvatska) |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 164 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 43′ 31″ S; 15° 47′ 51″ I / 43.72525745610724° S; 15.79737476371091° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 0 m |
  Prvić Luka Prvić Luka na karti Hrvatske | |
 Prvić Luka Prvić Luka na karti Šibensko-kninske županije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 22233 Prvić Luka |
| Pozivni broj | +385 22 |
| Registarska oznaka | ŠI |
Geografija uredi
Prvić Luka se nalazi na jugoistočnoj obali Prvića, u prirodnoj uvali koja je zaštićena od svih vetrova, osim od juga. Osim toga, veći deo luke zaštićen je lukobranom dugačkim oko 110 m. Severoistočno od sela nalazi se najviši vrh ostrva – Vitković, visok 75 m. Izvorno naseljeno na samom kraju uvale, selo se danas prostire izduženo celom njenom severnom stranom, sve do najistočnijeg rta ostrva.
Istorija uredi
Prvi naseljenici mesta su verovatno bili pustinjaci. Kasnije, od 15. veka, mesto postaje odmaralište plemića, a naseljavaju ga i sveštenici benediktanskog i franjevačkog reda, koji podižu samostan, a kasnije i dve crkve. Vremenom, selo se širilo na istok i broj stanovnika se povećavao, da bi vrhunac bio dostignut početkom 20. veka, kada ih je bilo oko 1300.
Mesna škola je ustanovljena 1877. godine, ali je prestala s radom polovinom prošlog veka. U selo je telegraf uveden 1912, a vodovod 1978. godine.
Selo se do raspada SFRJ nalazilo u nekadašnjoj velikoj opštini Šibenik, potom u sklopu Grada Šibenika, a u sastav Grada Vodice ušlo je 1997. godine.
Demografija uredi
Žitelji Prvić Luke nazivaju se Lučani ili Prvićani, a žiteljke – Lučanke ili Prvinke.
Značajan porast stanovništva Prvić Luke zabeležen je i u vreme epidemije kuge polovinom 17. veka (od koje je stradalo pet šestina Šibenčana) kao i u vremenima najezde Turaka.
Tokom 20. veka, broj stanovnika je konstantno opadao, a početkom ovog veka došao je na oko dve stotine[1], većinom Hrvata.
Godine 2011, u selu je živelo 164 stanovnika[2], u nešto manje od 100 domaćinstava.[3] Uprkos tome, ostrvo Prvić je i dalje jedno od najgušće naseljenih ostrva u Jadranskom moru.
Tokom leta, dolaskom turista, populacija sela se višestruko uveća.[4]
Poznate osobe uredi
Iz Prvić Luke je poreklom pesnikinja Vesna Parun (1922–2010), najznačajnija hrvatska pesnikinja 20. veka.[5][6]
U mesnoj crkvi Gospe od anđela, po sopstvenoj želji, sahranjen je pronalazač, lingvista i polihistor Faust Vrančić (1551–1617) koji je sastavio prvi rečnik hrvatskog jezika i za kojeg se tvrdi da je, između ostalog, izumeo pravougaoni padobran.
Iz sela je i Željko Marelja, nekadašnji prvotimac košarkaškog kluba Šibenka, iz vremena kada je taj klub postizao svoje najbolje rezultate s Draženom Petrovićem na čelu, tj. kontroverzni poraz od KK Bosna u finalu Prvenstva Jugoslavije u sezoni 1982/83. i dva finala Kupa Radivoja Koraća (1981/82 i 1982/83).
Ekonomija uredi
Stanovništvo se ranije bavilo ribarstvom, vinogradarstvom i prekomorskom plovidbom. Na kratko vreme, u selu je postojala fabrika sardina. Danas je glavno seosko zanimanje turizam.
U selu postoji jedan hotel, kao i niz privatnih apartmana, uz nekoliko restorana i kafića. Zbog prirodne zaštićenosti uvale, Prvić Luka je i popularno odredište jedriličara i jahtaša.
Tokom prvih devet meseci 2017. godine, u selu je boravilo ukupno oko 1.800 domaćih i stranih posetilaca.[4]
Kultura uredi
Kao mesna zaštitnica slavi se Gospa od anđela, svakog 2. avgusta. U selu se tokom leta priređuju izložbe, a u selu deluje i jedna klapa.
Septembra 2012. godine otvoren je godinama građeni memorijalni centar Fausta Vrančića u središtu sela.[7] Za ovu namenu je, samo u 2012. godini, bilo odvojeno više od polovine sredstava budžeta za kulturu Grada Vodica.[8] Muzej je bio nominovan za Evropski muzej 2015. godine u organizaciji Evropskog muzejskog foruma.[9]
Avgusta 2010, fotograf Šime Strikoman snimio je u Prvić Luci fotografiju serijala „Milenijumska fotografija“, uz učešće više stotina ljudi, a motiv fotografije bio je nacrt padobrana iz Vrančićeve knjige „Nove mašine“.[10]
Počev od 2010. godine, svakog 5. avgusta iz Prvić Luke kreće „Đir oko Prvića” tokom kojeg ostrvljani čamcima oplove čitavo ostrvo.
Arhitektura uredi
Arhitektura Prvić Luke je tipična mediteranska. U selu preovlađuju kamene jednospratne i dvospratne kuće pokrivene crepom i, osim glavne ulice, sve ostale ulice su uske. Mnoge kuće su napuštene, pa je 2011. godine popisano gotovo 400 stambenih jedinica, od kojih je tek manje od 100 bilo stalno naseljeno.[3]
Selom dominira kameni zvonik podignut krajem 19. veka, a na središnjem trgu nalazi se mermerni spomenik žrtvama antifašističke borbe podignut 1986. godine.
Religija uredi
Osim župne crkve Gospe od anđela iz 15. veka, u selu postoji još jedna, starija crkvica, kao i dve kapelice, na rtovima severne i južne strane uvale. Stanovništvo je mahom rimokatoličke veroipovesti, uz određeni broj ateista.
Sport uredi
U selu postoji jedan teren za mali fudbal i košarku, kao i teren za boćanje i jedan privatni teniski teren. U selu deluje i jedan sportsko-rekreativni klub, a 2022. godine osnovan je i vaterpolo klub Prvić.[11]
Prvić Luka je redovno učestvovala u Bodulskim pripetavanjima – nadmetanjima stanovnika ostrva šibenskog arhipelaga u tradicionalnim sportovima. U prvoj sezoni Pripetavanja, 2006. godine, Prvić Luka je bila ukupni pobednik.
Godine 2009, na Prvenstvu Dalmacije u boćanju u organizaciji „Slobodne Dalmacije“, Prvić Luka je pobedila među 13 ekipa šibenskog područja i plasirala se u finalno takmičenje u Splitu.[12]
Saobraćaj uredi
Na celom ostrvu nije dozvoljen saobraćaj drumskim vozilima, osim biciklima i malim traktorima.
Redovna brodska linija povezuje Prvić Luku s Vodicama i Šibenikom nekoliko puta dnevno, a broj polazaka se tokom leta povećava.
Reference uredi
- ^ Državni zavod za statistiku – Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857—2001., Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ Državni zavod za statistiku – Rezultati popisa 2011. godine, 17.12.2012.
- ^ a b Državni zavod za statistiku – Prvi rezultati popisa 2011. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. februar 2012), Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ a b Turistička zajednica grada Vodica – Broj posetilaca i noćenja u prvih devet meseci 2017.
- ^ Indeks – „Preminula Vesna Parun, najveća hrvatska pjesnikinja 20. stoljeća“, 25.10.2010.
- ^ Večernji list – „Vesna Parun do kraja života ostala vjerna prosjačkom slobodarstvu“, 25.10.2010.
- ^ Slobodna Dalmacija – „Na Prviću otvoren Memorijalni centar Faust Vrančić“, 14.9.2012.
- ^ Slobodna Dalmacija – „Vodice: najviše novca za Memorijalni centar 'Faust Vrančić'“, 2.1.2012.
- ^ Evropski muzejski forum — Nominacije za Evropski muzej 2015. godine Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. februar 2015), dobavljeno 9.2.2015.
- ^ Strikoman – „Milenijska fotografija“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. avgust 2016), pristupljeno 17.8.2016.
- ^ Osnovan vaterpolski klub Prvić: 'Dica su oduševljena, žele treninge svaki dan!', ŠibenikIn, 18.7.2022. (pristupljeno 2.9.2022)
- ^ Slobodna Dalmacija – „Prvić Luka slavila na Prvenstvu SD u balotama“, 4.5.2009. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. decembar 2013)
Literatura uredi
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
Spoljašnje veze uredi
- Prvić Luka onlajn – nezvanična stranica
