Rafael Boban
Rafael Ranko Boban (Sovići kod Gruda, 22. decembar 1907 — nestao 1945) bio je hrvatski vojni komandant koji je služio u Ustaškoj vojnici i Hrvatskim oružanim snagama tokom Drugog svjetskog rata.
Rafael Boban | |
|---|---|
 Rafael Boban u ustaškoj uniformi | |
| Datum rođenja | 22. decembar 1907. |
| Mesto rođenja | Sovići, Austrougarska |
| Datum smrti | Nepoznato |
| Mesto smrti | Nepoznato |
Učestvovao je u Velebitskom ustanku 1932. godine, pridružio se Italijanskoj kraljevskoj vojsci i vratio se u Hrvatsku tokom Aprilskog rata u aprilu 1941. Bio je pripadnik Ustaša sve do kraja rata, kada je bježeći od jugoslovenskih partizana stigao do austrijskog grada Blajburga.
Nije poznato šta se desilo kasnije, postoji više teorija, po kojima je prebačen i ubijen u Podravini 1945, poginuo u borbi sa Križarima u Hercegovini 1947, ili, manje vjerovatno, emigrirao u Sjedinjene Američke Države preko Argentine, pridružio se američkoj vojsci i borio se protiv komunista u Korejskom ratu. Ante Pavelić ga je 1951. godine imenovao za ministra odbrane u egzilu.
Mladost uredi
Rafael Boban je rođen 22. decembra 1907. godine u selu Sovići kod Gruda u tadašnjoj Austrougarskoj.[1] On je bio Hrvat katoličke vjeroispovijesti.[2][3] Bio je oficir u Jugoslovenskoj vojsci, prije nego što se pridružio Ustašama sa sjedištem u Italiji u ljeto 1932. godine. U septembru 1932, vratio se u Hrvatsku i učestvovao je u ustaškom Velebitskom ustanku. Poslije toga, otišao je u Zadar koji je bio pod italijanskom kontrolom gdje je zatražio italijansko državljanstvo i zaštitu. Ustaški vođa Ante Pavelić u maju 1934. godine unaprijedio je Bobana u čin vodnika u Ustašama i time je postao član Pavelićevog unutrašnjeg kruga. Sljedeće godine, Boban je postao zamjenik komandanta italijanske čete u Liparima, prije nego što je prebačen u Kalabriju. Početkom decembra 1937. godine, italijanske vlasti su ga uhapsile zajedno sa drugim Ustašama pod sumnjom da su planirali atentat predsjednika Vlade Kraljevine Jugoslavije Milana Stojadinovića. Svi su ubrzo pušteni.[1]
Drugi svjetski rat uredi
Nakon nastanka Nezavisne Države Hrvatske u aprilu 1941, Boban je došao u Hrvatsku gdje se pridružio Ustaškoj vojnici. Unaprijeđen je u čin kapetana u novembru,[1] a kasnije je postao komandant Crne legije zajedno sa Jurom Francetićem. Boban je preuzeo punu komandu nad Legijom nakon što su jugoslovenski partizani uhvatili i pogubili Francetića u decembru 1942. godine.[4] Ustaška propaganda ga je proglasila prirodnim Francetićevim nasljednikom.[5] Legija je djelovala u različitim dijelovima NDH pod njegovom komandom.[4]
Boban je postao general u decembru 1944. godine i šef podravske pete ustaške aktivne brigade Hrvatskih oružanih snaga.[1][4] Tokom te jeseni, on je bio odgovoran za čuvanje političkih zatvorenika Mladena Lorkovića i Ante Vokića u Koprivnici. U aprilu 1945. godine dobio je čin pukovnika u Ustaškoj vojnici. U maju, povukao se sa ustašama prema Austriji i prijavljeno je da je stigao do Blajburga,[1] zajedno sa Pavelićem i Vjekoslavom Luburićem.[6]
Postoji više teorija o tome šta mu se desilo. Prema jednoj teoriji ubijen je u Podravini 1945. godine, dok prema drugoj teoriji je poginuo u borbi sa Križarima u Hercegovini 1947. godine ili da je emigrirao u Sjedinjene Američke Države preko Argentine, pridružio se američkoj vojsci i da se borio protiv komunista u Korejskom ratu.[1]
Nasljeđe uredi
Ante Pavelić je Bobana imenovao za ministra odbrane u egzilu 1951. godine.[1] Tokom rata u Bosni i Hercegovini, jedna brigada Hrvatskog vijeća odbrane nosila je njegovo ime.[7] Katolička crkva u hercegovačkom selu Bobani u svojoj unutrašnjosti ima njegovu sliku.[8] Potkraj 1995. godine vlasti su u zapadnom, većinski hrvatskom delu Mostara imenovale nekolicinu ulica po ideolozima ustaškog pokreta iz vremena NDH, među njima Rafael Boban, Mile Budak, Mladen Lorković, Ante Vokić, Đuro Spužević, Jure Francetić i Ivo Zelenek. Gradsko veće Mostara odlučilo je u julu 2022. godine da se te ulice preimenuju po Aleksi Šantiću, Tinu Ujeviću, fra Ljudevitu Lasti, Ismetu Voljevici, Humskoj i Ciglani. Ovu je odluku pozdravila Ambasada Sjedinjenih Američkih Država u Sarajevu.[9]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e Dizdar et al. 1997, str. 42.
- ^ Tomasevich 2002, str. 378–379.
- ^ Pinson 1996, str. 142.
- ^ a b v Tomasevich 2002, str. 422.
- ^ Yeomans 2011, str. 202.
- ^ Dorril 2002, str. 336.
- ^ Žanić 2007, str. 489.
- ^ Sells 1998, str. 106.
- ^ „Ulice u Mostaru nazvane po ustašama menjaju ime”. www.politika.rs. 14. 7. 2022. Pristupljeno 2. 8. 2022.
Literatura uredi
- Dizdar, Zdravko; Grčić, Marko; Ravlić, Slaven; Stuparić, Darko (1997). Tko je tko u NDH (na jeziku: hrvatski). Zagreb: Minerva. ISBN 978-953-6377-03-9.
- Dorril, Stephen (2002). MI6: Inside the Covert World of Her Majesty's Secret Intelligence Service. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-0379-1.
- Pinson, Mark (1996). The Muslims of Bosnia-Herzegovina: Their Historic Development from the Middle Ages to the Dissolution of Yugoslavia (2 izd.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-932885-12-8.
- Sells, Michael A. (1998). The Bridge Betrayed: Religion and Genocide in Bosnia. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 978-0-520-92209-9.
- Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2.
- Yeomans, Rory (2011). „'For us, beloved commander, you will never die!': Mourning Jure Francetić, Ustasha Death Squad Leader”. Ur.: Haynes, Rebecca; Rady, Martyn. In the Shadow of Hitler: Personalities of the Right in Central and Eastern Europe. London: I.B.Tauris. ISBN 978-1-84511-697-2.
- Žanić, Ivo (2007). Flag on the Mountain: A Political Anthropology of War in Croatia and Bosnia-Herzegovina, 1990–1995. London: Saqi. ISBN 978-0-86356-815-2.