Риђа лисица
Riđa lisica[2] (Vulpes vulpes) je najpoznatija od svih vrsta lisica. Takođe je najrasprostranjenija ne samo vrsta lisica, već i od svih ostalih kopnenih mesojeda. Kao što ime govori, njeno krzno je najčešće riđo-braon boje. Postoji oko 40 podvrsta.
| Riđa lisica | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | V. vulpes
|
| Binomno ime | |
| Vulpes vulpes | |
| |
| Areal rasprostranjenosti riđe lisice | |
| Sinonimi | |
| |
Fizički opis uredi
Krzno riđe lisice je najčešće riđe boje, sa belim stomakom, crnim vrhovima ušiju i nogama i ima kitnjast rep sa prepoznatljivim belim vrhom. Crveni ton krzna može da varira od grimizno crvene do zlatne boje i može biti išarano crvenim, braon, crnim i belim dlakama.
Lisičje oči su zlatno-žute i imaju karakteristične vertikalno izdužene zenice slične mačjim. Imaju odličan vid i veoma su spretne, a rep im pruža ravnotežu pri izvođenju akrobatskih skokova. Njihove jake noge im omogućavaju da trče brzinom od 70 km/h tako da mogu da uspešno love ili pobegnu od predatora.
Odrasla riđa lisica dostigne težinu od 6-10 kg, ali težina varira od regije do regije u kojoj žive. Prosečno, evropske lisice su krupnije od njihovih američkih rođaka. Dugačke su od 50 do 90 centimetara, plus rep koji je dužine oko 40 centimetara. Do ramena su visoke 35-45 cm.
Tokom jeseni i zime, lisici raste više krzna nego inače. Takozvano „zimsko krzno“ štiti životinju od hladnoće, a gubi ga početkom proleća koje postaje ponovo kratko u letnjem periodu.
Ishrana uredi
Riđa lisica se hrani glodarima, insektima, voćem, crvima, jajima, pticama i drugim manjim stvorenjima. Poseduje 42 veoma oštra zuba kojima hvata plen. Lisica redovno pojede 0.5-1 kilogram hrane svakodnevno. U urbanim predelima, lisice se hrane glodarima i pticama koje nađu u dvorištima i otpadima. Poznate su kako čeprkaju po kontejnerima i kantama za smeće kako bi pronašli bilo šta da pojedu. Izraziti njuh omogućava lisici da u potrazi za hranom prevaljuje i do 10 kilometara.
Ponašanje uredi
Riđe lisice su životinje aktivne u sumrak, dok one koje žive u urbanim ljudskim krajevima su noćne životinje. Svaka lisica lovi sama. Ako ulovi više hrane nego što može da pojede, višak će da zakopa i kasnije da ga pojede.
Generalno, svaka lisica je samotnjak i živi na svojoj teritoriji; jedino u zimu se udružuje sa drugom lisicom, dok se leti samostalno hrani. Teritorije lisica su površine 5 km² na kojima žive u nekoliko jazbina; neke od jazbina su prethodno bile prebivalište mrmota, dok neke jazbine iznova iskopavaju. U glavnoj, većoj jazbini lisice žive preko zime, gde donose mlade na svet i odgajaju ih. Manje jazbine se nalaze po čitavoj teritoriji i služe lisici kao sklonište u toku opasnosti i za odlaganje hrane. Niz tunela često spaja manje jazbine sa glavnom.
Riđa lisica se smatrala monogamnom vrstom, međutim prisutnost poligamije se zasniva na mužjakovim dodatnom teritorijalnom kretanju tokom sezone parenja, kako bi se pario sa više ženki. Takođe, prisutnost poligamije se ogleda u preklapanju mužjakove teritorije sa jednom ili više teritorija ženki. Riđa lisica prvobitno formira monogamnu vezu sa mužjakom svake zime kako bi odgajili okot od 4-6 mladih, ali u izvesnim slučajevima mužjaci primenjuju poligamiju - nekoliko mužjaka dele istu ženku i obrnuto. Ovakvo ponašanje nije u potpunosti razumljivo zoolozima. Riđe lisice komuniciraju različitim oglašavanjima i obeležavanjem hrane i granica teritorije mirisom svojeg urina i izmeta. Ovaj miris luči žlezda koja se nalazi odmah iznad lisičjeg repa.
Razmnožavanje uredi
Južnije populacije riđih lisica se pare od decembra do januara, centralne populacije od januara do februara, a severnije populacije od februara do aprila. Menstruacioni ciklus kod ženki traje od 1-6 dana svake godine. Parenje (kopulacija) je kratko i glasno i obično traje do 20 sekundi. Iako se ženka pari sa više mužjaka, koji se međusobno bore za nju, ona đe na kraju da se odluči samo za onog koji je osvoji.
Mužjak snabdeva ženku hranom tokom i posle porođaja, inače će napustiti takozvanu „materinsku jazbinu“. Prosečan okot je pet mladunčadi, ali može ih biti i do trinaest. Mladi se rađaju slepi, a na porođaju su teški svega 150 grama. Oči otvaraju posle dve nedelje. Nakon pet nedelja po prvi put izlaze iz jazbine, kada napune 10 nedelja u potpunosti odgojeni.
U jesen iste godine, mlade lisice se razdvajaju i zauzimaju sopstvenu teritoriju. Polnu zrelost stiču sa 8 do 10 meseci, i mogu živeti do 12 godina u zatočeništvu, ali obično samo tri u divljini.
Rasprostranjenost i podvrste uredi
.jpg)
Najveći predstavnik roda Vulpes, riđa lisica živi na prostoru skoro cele Severne Amerike i Evroazije, dok nekoliko populacija živi u severnoj Africi. Podvrsta, japanska riđa lisica (Vulpes vulpes japonica) je migrirala iz Indije i Kine do Japana. Riđa lisica je u 19. veku preneta u Australiju gde predstavlja ozbiljan problem jer remeti ekološku ravnotežu. Prenamnožene, hrane se velikim brojem manjih životinja kojih ima sve manje.
Tri podvrste riđe lisice žive u Indiji: Vulpes vulpes montana (tibetanska lisica) koja živi na Himalajima Vulpes vulpes griffithi (kašmirska lisica) se može naći u pokrajini Kašmir i Vulpes vulpes pusilla (pustinjska lisica) živi u pustinji Tar u državama Radžastan i Gudžarat.
Riđa lisica naseljava različite biome, od prerija i šipražja do šuma. Obično je rasprostranjena na južnijim geografskim širinama, ali može naseljavati i krajnje severne tundre, koje naseljava arktička lisica. Riđa lisica je postala poznati stanovnik gradskih predgrađa i samih gradova, gde deli životni prostor sa rakunom.
S obzirom na to da je izuzetno prilagodljiva životinja, populacija riđih lisica u svetu je preko 20 miliona.
Lisice i čovek uredi
U Ujedinjenom Kraljevstvu lov na lisice sa psima je tradicionalan sport, kada je postao nezakonit 18. februara 2005. godine. U Škotskoj je lov zabranjen 2002. godine. Lisicu predstavljaju kao lukavog zlikovca u mnogim folklorima.
Kao i druge divlje životinje, i lisice se smatraju prenosiocima zaraznih bolesti. Ona pomaže ratarima loveći sitne životinje koje uništavaju useve, ali se smatra štetočinom kod odgajivača živine. Riđa lisica je donekle od važnosti u industriji krzna.
U Hongkongu je zaštićena vrsta, dok je kao životinja simbol japanskog ostrva Hokaida.
Zanimljivosti uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Macdonald, D.W. & Reynolds, J.C. (2004). „Vulpes vulpes”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2006. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 9. 8. 2006. Baza podataka uključuje i dokaze o riziku ugroženosti.
- ^ Mirić Đ. 1969. Predlog srpskohrvatske nomenklature jugoslovenskih sisara (Mammalia). Glasnik Prirodnjačkog muzeja u Beogradu B-24: 161—173.
