Rudnički okrug
Rudnički okrug je bio administrativni okrug Kneževine Srbije, Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Osnovan je 1834. na teritoriji dotadašnje Rudničke nahije, a ukinut 1922. godine, kada su osnovane 33 oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Rudnički okrug se sastojao od tri sreza: Moravskog, Crnogorskog i Kačerskog.[3][4]
| Rudnički okrug | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1834.—1922. | |||||||||
 Okruzi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca | |||||||||
| Glavni grad | Gornji Milanovac pre 1890. i ponovo od 1902, Čačak 1890−1902. | ||||||||
| Regija | Balkan | ||||||||
| Zemlja |  Kneževina Srbija,  Kraljevina Srbija,  Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca | ||||||||
| Stanovništvo | 76.203 (1921)[1] 151.695 (1890)[2] | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivši okrug | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1834. | ||||||||
• Ukinuto | 1922. | ||||||||
| |||||||||
Do 1965. godine deo teritorije nekadašnjeg Rudničkog okruga nosio je naziv Opštine Rudnik (na približnoj površini dotadašnjeg Kačerskog sreza) koju su činila naseljena mesta: Brezovica, Cerova, Davidovica, Dragolj, Kriva Reka, Majdan, Mutanj, Reljinci, Rudnik, Šilopaj, Trudelj, Ugrinovci, Varnice i Zagrađe. Posle ukidanja opštine, njeno područje je u celini ušlo u sastav opštine Gornji Milanovac.
Rudnički okrug se graničio sa okruzima: kragujevačkim, beogradskim, valjevskim i užičkim, a reka Morava ga je delila od čačanskog okruga; sa zapada užičkim i valjevskim, sa severa beogradskim i kragujevačkim a sa istoka samo sa kragujevačkim. Po površini a i po brojnosti stanovništva spadao je u najmanje okruge.
Najveća planina u ovom okrugu je Rudnik, sa velikim vrhovima Cvijićevim vrhom i Malim Šturcem i Belim Poljem. Sa Rudnika se pružaju četiri glavna planinska venca, i to: prvi ide na zapad sa važnijim visovima Suvobor, Rior, Rajac, Maljen, Prostruga i Tripovac, drugi na sever sa važnijim visovima Kelja ili Veliki Šturac, Venčac i Vagan, treći na istok sa važnijim visovima Mali Šturac i Belo Polje, a četvrti na istok sa važnijim visovima Belo Polje, Zbegovište, Crni Vrh, Bukovik i ceo Kotlenik.[5]
Šuma u rudničkom okrugu ima: bukova, graničeve, beljikove, cerove, grabove, jasenove, brestove, javorove i druge. Bora i jele nema.[5]
Istorija
uredi
Kada su Dahije zavladale Srbijom, u Rudnik je došao za zapovednika Sali-aga (zvani Rudnički bik), brat Kučuk-Alije, velikog Dahije.
Kod Rudnika je nekad bilo rudarsko naselje iz rimskog doba „na jugoistočnoj strani Velikoga Šturca, onde gde je ulazak u stare majdane, u dolini kojom teče potočić, koji se stače sve iz samih rudarskih okana."[5]
"Tu, na ušću te dolinice, odakle je divotan prostrani pogled na čačanske i užičke planine, bio je hram boginje majke zemlje (Terra mater-Tea) zaštitnice rudara, gde su se radnici, ulazeći u okna, molili za zaštitu od opasnosti i za blagoslove te boginje. Taj hram obnovio je rimski car Sever u početku 3. veka (natpis veli: Templum terrae matris conlapsum restituit, to jest, car je Sever obnovio opali hram majke zemlje)."[5]
"Drugo je mesto na jugu Velikog Šturca (danas Cvijićev vrh), između pluževinskog potoka i krasojevačke reke, i kod izvora koji se zove Guševa, gde je, priča se, za srpskoga carstva, bila velika rudarska varoš, gde je još i despot Đurađ kovao srebrne novce s natpisom Rudnik.[5] Pa su tu i u vreme Karađorđa bile srpske kovnice."[5]
Ostaci tvrđave grada Rudnika se nalaze „u osoju Velikog Šturca, na levoj obali glavnog izvora reke Jasenice. Tvrđava je ozidana na četiri ugla. Na svakom roglju ima po jedna okrugla kula, a oko svega je bio iskopan dubok rov, pa i ovaj nazupčan palisadom. Sva mu prostorija može imati, po g. Miškoviću, do 2500 kvadratnih koraka."[5]
Za okružnog načelnika Rudničkog okruga je krajem 1850. došao Mladen M. Žujović, njegovom zaslugom je podignut Gornji Milanovac.
Administrativne podele od 1890. do 1902.
urediRudnički okrug je jedan od 15 okruga Kraljevine Srbije 1890. sa okružnim mestom u Čačku.
Zakonom od 10. aprila 1902. godine iz Rudničkog okruga izdvojen Čačanski okrug, a okružno mesto Rudničkog okruga je promenjeno u Gornji Milanovac.[6][7]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Rezultati Popisa stanovništva Kraljevine SHS 1921
- ^ STATISTIČKI GODIŠNjAK KRALjEVINE SRBIJE, 1893.
- ^ Jovan Mišković: Opis Rudničkog okruga. ISBN 978-86-86351-01-2.
- ^ Borisav Čeliković, priređivač: Rudnički okrug, Rudnička Morava. ISBN 978-86-519-0961-3.
- ^ a b v g d đ e Milan Đ. Milićević: Kneževina Srbija
- ^ Srpske novine, 24. marta 1890
- ^ Srpske novine, 11. aprila 1902
Literatura
uredi- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.