Rudolf Slanski
Rudolf Slanski (31. juli 1901. - 3. decembar 1952.) bio je vodeći češki komunistički političar. Zauzimajući funkciju generalnog sekretara partije posle Drugog svetskog rata, bio je jedan od vodećih stvaralaca i organizatora komunističke vladavine u Čehoslovačkoj. Nakon raskola između Josipa Broza Tita iz Jugoslavije i sovjetskog premijera Josifa Staljina, potonji je pokrenuo talas „čišćenja“ odgovarajućih rukovodstava Komunističke partije,[1] da bi sprečio još veće podele između Sovjetskog Saveza i njegovih centralnoevropskih[2] “satelitskih" zemalja. U Čehoslovačkoj, Slanski je bio jedan od 14 lidera uhapšenih 1951. i podvrgnut grupnom nameštenom suđenju u novembru 1952. godine, kada je i optužen za veleizdaju. Posle osam dana, 11 od 14 optuženih je osuđeno na smrt. Nad Slanskim je kazna izvršena pet dana kasnije.
| rudolf slanski | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 31. jun 1901. |
| Mesto rođenja | Nezvjestice,  Austrougarska |
| Datum smrti | 3. decembar 1952. (51 god.) |
| Mesto smrti | Prag,,  Čehoslovačka |
| Profesija | političar |
| Generalni sekretar KP | |
Mladost
urediSlanski je bio Jevrejin, rođen u mestu Nezvjestice, sada u gradskoj četvrti Plzenj.[3] Srednju školu pohađao je u Plznju na Trgovačkoj akademiji. Po završetku Prvog svetskog rata otišao je u Prag, glavni grad, gde je otkrio levičarsku intelektualnu scenu u institucijama kao što je Marksistički klub. 1921. godine Slanski se pridružio Komunističkoj partiji Čehoslovačke kada se odvojila od Socijaldemokratske partije. Ušao je u partiju i postao viši poručnik njenog vođe, Klementa Gotvalda. Na Petom kongresu stranke 1929. godine, Slanski je imenovan za člana predsedništva partije i Politbiroa, a Gotvald je postao generalni sekretar.
Od 1929. do 1935. godine Slanski se krio zbog ilegalnog statusa Komunističke partije. 1935. godine, nakon što je partiji bilo dozvoljeno da učestvuje u politici, i on i Gotvald izabrani su u Narodnu skupštinu. Njihovo napredovanje je, međutim, bilo zaustavljeno, kada je Čehoslovačka bila podeljena na Minhenskoj konferenciji 1938. godine. Kada je u oktobru 1938. godine nacistička Nemačka okupirala Sudete, Slanski je zajedno s većim delom ostatka čehoslovačkog komunističkog rukovodstva pobegao u Sovjetski Savez.
U Moskvi, Slanski je radio na emisijama za Čehoslovačku preko Radio Moskve. Preživeo je odbranu Moskve od Nemaca tokom zime 1941-42. Njegovo iskustvo u Moskvi dovelo ga je u kontakt sa sovjetskim komunistima i često brutalnim metodama za koje su se zalagali radi održavanja partijske discipline.
1943. godine neka žena je prisilno otela iz kolica za bebe maloletnu Slanskijevu ćerku Nađu, u prisustvu njegovog osmogodišnjeg sina Rudolfa, koji je pružao otpor. Žena je znala detalje o gospođi Slanski, uključujući i njen posao u Radio Moskvi. Ni Nađa ni počinioci nikada nisu pronađeni. Slanskijeva udovica rekla je da su pisali zahteve i upite policiji i samom Staljinu, a svi su ostali bez odgovora.[4] [5]
Dok je bio u egzilu u Sovjetskom Savezu, Slanski je takođe organizovao jedinice čehoslovačke vojske, sa kojima se 1944. vratio u Čehoslovačku da bi učestvovao u Slovačkom nacionalnom ustanku.
Moć u posleratnom periodu
uredi1945. godine, posle Drugog svetskog rata, čehoslovački lideri koji su se vratili iz egzila, iz Londona i Moskve, Slanski je bio među njima, odražavali su sastanke koji su vodili do stvaranja nove vlade Nacionalnog fronta pod Edvardom Benešom. Na 8. Kongresu Čehoslovačke komunističke partije u martu 1946, Slanski je postao generalni sekretar Komunističke partije. To ga je učinilo čovekom broj dva u stranci iza predsednika stranke Gotvalda, koji je postao vođa koalicione vlade nakon izbora održanih te godine.
Komunistička partija je 1948. oduzela vlast u februarskom puču. Slanski je tako postao drugi najmoćniji čovek u državi iza Gotvalda. Dve godine kasnije, kao zloslutni znak stvari koje predstoje, Gotvald je optužio dvojicu bliskih saradnika Slanskog, Otta Šlinga i Bedžiha Reicina, za zločine protiv Komunističke partije. Slanski je učestvovao u njihovoj čistki jer nije imao dovoljno uticaja da se bori protiv optužbi. Slanski je takođe optužen za ekonomske i industrijske probleme, što ga je koštalo podrške. Ipak, dobio je Orden socijalizma, vrhunsko odlikovanje, 30. jula 1951. godine, a knjiga njegovih govora u prilog socijalizmu biće objavljena pod naslovom Prema pobedi socijalizma.
Suđenje
urediU novembru 1952. godine Slanski i 13 drugih visokih komunističkih birokrata (od kojih su 10 bili Jevreji) uhapšeni su i optuženi da su Titoisti i cionisti; službena retorika SSSR-a okrenula se protiv cionizma.
Partija je tvrdila da je Slanski bio špijun u okviru dela međunarodne zapadno-kapitalističke zavere da potkopava socijalizam i da bi njegovo kažnjavanje bila osveta za nacistička ubistva čeških komunista Jana Šverma i Juliusa Fučika tokom Drugog svetskog rata.
Neki istoričari kažu da je Staljin želeo potpunu poslušnost i pretio čistkama „nacionalnih komunista“. Prema ovoj teoriji, Gotvald je, strahujući za vlastitu sigurnost, odlučio žrtvovati svog dugogodišnjeg saradnika Slanskog.
Drugi istoričari, međutim, kažu da je rivalstvo između Slanskog i Gotvalda eskaliralo nakon državnog udara 1948. Slanski je počeo učvršćivati svoju vlast u sekretarijatu stranke i postavljati više pristalica svoje stranke na položaje u vladi, posežući za Gotvaldovom funkcijom predsednika nakon Beneševe ostavke. Staljin je podržao Gotvalda jer je verovao da ima veće šanse da izgradi čehoslovačku privredu do položaja u kom bi mogla početi da proizvodi korisne proizvode za Sovjetski Savez.
Šta god da je bio slučaj, Slanskom je naškodio imidž "kosmopolitskog" lika (bio je Jevrejin, u vreme kada su preko Istočnog bloka, pod uticajem SSSR-a, jevrejske vođe korišćene kao žrtveni jarci zbog nestašica i ekonomskih problema), što je omogućilo Gotvaldu i njegovom savezniku Antonjinu Zapotockiju, koji su bili nacionalisti, da ga optuže za pripadnost buržoaziji. Slanski i njegovi saveznici su takođe smetali starim članovima stranke, vladi i političkom birou stranke. Nakon hapšenja, Slanski je bio mučen i pokušao je samoubistvo.
Suđenje narodnim vođama počelo je 20. novembra 1952. godine u Senatu državnog suda, a tužilac je bio Josef Urvalek. Trajalo je osam dana. Bilo je uočljivo po snažnom antisemitskom tonu: Slanski i 10 od 13 optuženih bili su Jevreji. Kao i na moskovskim nameštenim suđenjima krajem 1930-ih, optuženi su se ponašali kukavički pred sudom, priznajući krivicu i tražili su da budu kažnjeni smrću. Slanski je proglašen krivim za aktivnosti u okviru "Trockizma - Titoizma - Cionizma, u službi američkog imperijalizma" i javno je[6] obešen u zatvoru Pankrac 3. decembra 1952. godine. Njegovo telo je kremirano, a pepeo razbacan po ledenom putu van Praga.
Posthumno
urediNakon Staljinove smrti, Antonjin Novotni je kritikovao Slanskog zbog uvođenja staljinističkih metoda ispitivanja u Čehoslovačkoj. Slanski i ostale žrtve nameštenog suđenja su u aprilu 1963. godine oslobođeni po krivičnom zakonu i potpuno rehabilitovani i oslobođeni krivice u maju 1968. godine. Nakon plišane revolucije 1989. godine, novi predsednik Vaclav Havel, imenovao je Slanskijevog sina, takođe Rudolfa, za češkog ambasadora u Sovjetskom Savezu.[7]
Slanski je bio najmoćniji političar pogubljen za vreme vladavine Komunističke partije u Čehoslovačkoj. Nakon toga, tretman lidera koji nisu bili pogodni postao je civilizovan: njima je oduzimana samo moć i slati su u penziju.
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Lukes 1999, str. 161–162
- ^ In the West prior to 1990, the "Communist countries" east of Germany, Austria, and Italy and west of the Soviet Union were collectively known as "Eastern Europe".
- ^ „Czech Party Again Ousts Mrs. Slansky”. The New York Times. 28. 12. 1970. Pristupljeno 9. 3. 2019. „Rudolf Slansky, former sec retary general of the Czecho slovak Communist party and a Jew”
- ^ Slánská, Josefa 1969: 121-125, cited at Lukeš: 7
- ^ There is an English translation of a story recounted by Ignác Bilík (which Bilík claimed to have been told in prison by Evžen Löbl (Eugen Loebl), a co-defendant in the future Slánský trial), which contradicts Josefa Slánská's memoir. Rudolf Slánský allegedly discovered that his daughter had been abducted by the wife of a high-ranking Soviet official, and was allegedly too intimidated by the power of such people in the Soviet system to try and retrieve his daughter. This apparently fourth hand account is published online at Paměť národa (Website), including the sound recording of Bilík's narration. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2017)
- ^ Brent, Jonathan and Naumov, Vladimir P., Stalin's Last Crime, John Murray (Publishers), London, 2003, page 191
- ^ Stokes, Gale. From Stalinism to Pluralism: A Documentary History of Eastern Europe Since 1945. 1996, page 66.
Literatura
uredi- London, Artur (1971). Confession. USA: Ballantine Books. ISBN 0-345-22170-2.
- Kaplan, Karel (1990). Report on the Murder of the General Secretary. London: I. B. Tauris & Co. ISBN 1-85043-211-2.
- Lukes, Igor (1999). „The Rudolf Slánský Affair: New Evidence”. Slavic Review. 58 (1): 160—187. doi:10.2307/2672994.
- Lukes, Igor. Nema datuma (post 2001). Rudolf Slanski: njegova suđenja i suđenje. Vash., DC: Međunarodni centar za stipendiste Voodrov Vilson ("Vilson centar"). [1] Projekat međunarodne istorije hladnog rata] Radni radovi; 50.
- Margolius, Ivan (2006). Reflections of Prague: Journeys through the 20th century. London: Wiley. ISBN 0-470-02219-1.
- Slánská, Josefa (1969). Report On My Husband. London: Hutchinson. ISBN 0-09-097320-8.