Sava Kosanović (političar)
Sava Kosanović (Plaški, 29. maj 1894 — Beograd, 14. septembar 1956) bio je srpski i jugoslovenski političar, diplomata i publicista.
| Sava Kosanović | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||||
| Datum rođenja | 29. maj 1894. | ||||||||||||
| Mesto rođenja | Plaški, Austrougarska monarhija | ||||||||||||
| Datum smrti | 14. septembar 1956. (62 god.) | ||||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, FNR Jugoslavija | ||||||||||||
| Univerzitet | Univerzitet Lorand Etvoš | ||||||||||||
| Politička karijera | |||||||||||||
| Politička stranka | Samostalna demokratska stranka Komunistička partija Jugoslavije | ||||||||||||
| |||||||||||||
Biografija uredi
Rođen je u Plaškom, kao sin Nikole i Marice Kosanović, najmlađe sestre Nikole Tesle. Gimnaziju je završio u Rijeci, a studije prava u Budimpešti.
Postao je 1926. generalni sekretar Samostalne demokratske stranke Svetozara Pribićevića, a 1927. je prvi put izabran za narodnog poslanika. Izabran je još dva puta za poslanika, 1935. i 1938. godine.
Kao političar, zauzeo je istaknuto mesto u političkom životu i delatnosti građanskih stranaka Jugoslavije između dva rata. Imao je hrabrosti da, kao narodni poslanik 1928. godine u Skupštini pokrene snažnu borbu protiv policijskog terora i protiv korupcije, a kao urednik časopisa "Volja" (1926-28) a kasnije u časopisu "Nova reč" (1937-1939) dosledno se borio protiv šovinizma, korupcije i šestojanuarske diktature. Iako je po Zakonu o zaštiti države bio osuđen i interniran u rodni kraj, politički je delovao u okviru Seljačko-demokratske koalicije, zalažući se za jedinstvo stranaka građanske opcije u borbi protiv diktatorskih režima. Za vreme Stojadinovićeve vlade bio je teško ranjen od najmljenog atentatora. Uoči pristupanju vlade Cvetković-Mačekovog Trojnom paktu sa Hitlerovom Nemačkom i Musolinijevom Italijom (mart 1941. godine) izdao je proglas sa svojim političkim istomišljenicima u kome je pozvao na odlučnu borbu protiv fašizma.
Drugi svetski rat uredi
Posle puča 27. marta 1941. u vladu Dušana Simovića kao ministar snabdevanja.
Došao je u sukob sa većinom svojih ranijih istomišljenika koji nisu podržavali partizane, a sa izbegličkom vladom zato što je stajala iza četničkog pokreta Dragoljuba Mihailovića. Od aprila 1942. do 1944. godine Kosanović je živeo u emigraciji u SAD, najpre kao član vlade, a kasnije u opoziciji prema emigrantskim vladama. Opredelivši se za Narodnooslobodilački pokret, aktivno se angažovao za pomoć NOP, naročito u SAD.
Tokom jula 1944. godine postao je ministar u Šubašićevoj vladi i prešao na oslobođeni Vis. Od marta 1945. bio je ministar informacija u vladi Josipa Broza Tita. Postavljen je 1946. godine za ambasadora u SAD, a potom u Meksiku. Po povratku u zemlju 1949. godine ponovo je bio član vlade, a od 1953. godine do smrti bio je član Saveznog izvršnog veća. Bio je član Prezidijuma Narodne skupštine i član Predsedništva Narodnog fronta (kasnije Socijalističkog saveza). Godine 1946. bio je član Jugoslavenske delegacije na Pariskoj mirovnoj konferenciji 1946. a 1947. godine šef jugoslovenske delegacije na vanrednom zasedanju Ujedinjenih nacija u Njujorku.
Njegovom zaslugom je sva lična zaostavština Nikole Tesle sakupljena i iz SAD doneta u Beograd gde je formiran Muzej Nikole Tesle.
Pismo Tesli uredi
Sava Kosanović je poslao pismo Nikoli Tesli 20. novembra 1941.
Poštovani i dragi Ujače, Pišem Vam jako uzbuđen. Rekoste mi na telefon da ste čitali što sam ja kazao. Ako je to ono što iznosi "Srbobran" - onda ste, naravno, sasvim krivu sliku morali dobiti. Ono što "Srbobran" iznosi najprostija je kleveta neinteligentnih i nesavjesnih ljudi. A Vi ste u životu imali da iskusite mnogi put - uvrjedu i objedu. Molim Vas zato najljepše, pročitajte ovaj moj intervju, što sam ga dao Pitsburgu. Ovo kako sad piše "Srbobran" protivno je ne samo Kralju Petru i vladi Stojadinovićevoj čiji sam član, nego apsolutnim interesima Jugoslavije, Ruzveltovoj politici u Rusiji. Tobožnji dokumenat koji je objavljen užasno je tendenciozan i namjera mu je bila da opravda Nedića u Beogradu, koji tobož brani Srbe iz Hrvatske - dok u isto vrijeme, po nalogu Hitlera, strijelja Srbijance. U današnjem "Timesu" ima stvarni demanti onih strahovitih cifara, nabacanih bez osjećaja i srca za one, koji pate. Nije istina i ne može biti istina da su Pavelić i Hrvati isto. Kad bi tako bilo ne bi se Jugoslavija nikad stvorila. Izdajica ima svuda, ima ih i među Srbima, ali se nesmije generalizirati. Zašto je Pavelić strijeljao i mnoge najbolje među Hrvatima? Mačekov život je u stalnoj opasnosti, ali ga ne ubijaju samo zato što se boje još veće reakcije. Ali bez obzira na sve, Srpstvo mora da bude nosilac ujedinjenja cijelog Balkana. Ona šaka poluinteligentnih ljudi oko "Srbobrana" nasjela je jednoj podvali sa strane. Grehota je da nesvjesno služe Hitleru. Ali kad su mogli lomiti koplja za Stojadinovića u času kad je ubijao Čehoslovačku, išao Hitleru i Musoliniju, inicirao još pred pet godina katastrofu - e onda, bogami, dužnost bi im bila da pomažu vladu u naporu za spasavanje, vladu iza koje stoji zbilja sav narod i Srbi, i Hrvati, i Slovenci, a to je ova naša vlada. Vaše ime najpoštovanije je ime što ga imamo - vole vas jednako i Srbi, i Hrvati, i Slovenci, i ovđe u emigraciji, i u zemlji. Vaše ime nesmije se zloupotrebiti. To sam želio. Poštuje Vas Vaš nećak Sava N. Kosanović
Preminuo je u Beogradu 14. septembra 1956. i sahranjen na Novom groblju.
Reference uredi
- ^ Jakovljev, Mihajlo. „Poseta kralja Petra II Sjedinjenim Američkim Državama 1942. godine”. Americano.rs. Arhivirano iz originala 6. 6. 2023. g.
- ^ Tesla, Nikola; Terbo, Vilijam H. (2013). Nikola Tesla - prepiska sa rodbinom, pp. 334. i 335.. Novi Sad: Akademska knjiga.
Literatura uredi
- Stanišić, Mihailo (1999). Ekspanzionizam Hrvata i rastrojstvo Srba. Službeni list SRJ. str. 369. ISBN 86-355-0429-1.
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Petranović, Branko (1964). Političke i pravne prilike za vreme privremene vlade DFJ. Beograd: Institut društvenih nauka.
- Radojević, Mira (2017). „Iz prepiske Save Kosanovića”. Zbornik o Srbima u Hrvatskoj. 11: 87—100.
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
Spoljašnje veze uredi
- Informacija o njegovom grobu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. januar 2011)
- Teslina pisma uništili legionari („Blic“, 23. maj 2010)
