Slikarstvo baroka
U baroknom slikarstvu su karakteristične jake boje, snažni svetlosni kontrasti i iluzija dubokog prostora koja se dobija primenom radikalnih perspektivnih rešenja. Tematski preovlađuju sakralne i mitološke kompozicije u kojim se prepliću religiozno patetični zanos i senzualnost nagih aktova. Pejzaži i mrtve prirode postaju samostalne slikarske teme, a određenim grafičkim delima se postiže savršenstvo likovnog izraza.
Karakteristike uredi
Barokni način izražavanja najlakše je objasniti u njegovoj suprotnosti s renesansom. Za renesansu je tipično jasno ocrtavanje linija (linearnost) dok se to u baroku zamenjuje stapanjem i mekanim obrisima i renesansno površinsko oblikovanje se menja u barokno dubinsko, sa zatvorenim i mnogolikim kompozicijama a otvoreno i jedinstveno, jasno oblikovanje postaje nejasno.
Najpoznatiji predstavnici Baroknog slikarstva uredi
Italija
- Karavađo (Caravaggio)
- porodica Karači (Carraci)
- Artemizija Đentileski (Artemisa Gentileschi)
- Đovani Batista Gauli (Giovanni Battista Gaulli)
- Đovani Batista Pjaceta (Giovanni Battista Piazzetta)
- Frančesko Gvardi (Francesco Guardi)
- Pjetro da Korona (Pietro da Cortona)
Francuska
- porodica Le Nen (Le Nain)
- Žan Kajo (Jean Callot)
- Nikola Pusen (Nicolas Poussin)
- Klod Loren (Claude Lorain)
- Žorž de Latur (Georges de la Tour)
Španija
- Dijego Velaskez (Diego Velázquez)
- Bartolomeo Muriljo (B. E. Murillo)
- Husepe de Ribera (Jusepe de Ribera)
- Fransisko Zurbaran (Francisco Zurbarán)
Flandrija i Holandija
- Rembrant (Rembrandt)
- Peter Paul Rubens (Peter Paul Rubens)
- Frans Hals (Frans Hals)
- Antonis van Dajk (Anthonis van Dyck)
- Johanes Vermer (Jan Vermeer)
- Jakob van Rojsdal (Jacob van Ruisdael)
- Hermen Stenvik (Hermen Steenwyck)
Nemačka i Austrija
- porodica Asam (Asam)
- Adam Elshajmer (Adam Elsheimer)
- Johan Mihael Rotmair (Johann Michael Rottmayr)
Barokno slikarstvo se razvilo najprije u Italiji, a za naglo širenje zidnog slikarstva najzaslužniji su bili Isusovci koji su, boreći se za pobedu protivreformacije, osnivali brojne manastire i gradili uz njih blistave i raskošne crkve po celoj Evropi. Čak, Vatikan i katolička crkva su odredili stroga ikonografska pravila u slikarstvu i zahtevali su da se na slikama izrazi snažan verski zanos ili skrušena pobožnost.
Iluzionizam uredi
Prvo pravilo su za ideal uzeli slikari iluzionističkih kompozicija na svodovima crkava. To su bile slike koje su težile za pokretom, senzualnošću i spektakularnošću; slike koje su „otvarale“ zidove, svodove i kupole i sugerisale su da se unutrašnji prostor crkve ili dvora preliva i stapa sa spoljašnjim prostorima. Uz kombinaciju odgovarajuće arhitekture i slikanih skulptura i ponekad je taj iluzionizam bio tako uspešan da je kod posmatrača izazivao optičku varku, kao da se meša stvarnost i naslikano.
Vrhunac iluzionističkog slikarstva nalazimo u delu Pjetra da Kortone „Veličanje vladavine Urbana VIII”. u palati Barberini u Rimu. Naslikana i stvarna arhitektura se mešaju, sve je uznemireno vrtlogom likova koji se uzdižu ka beskkonačnom nebu. Neki likovi kao da lebde unutar dvorane. Da Kortonino slikarstvo je epska poezija pokreta, gesta i izraza koji se lako čitaju.
Intimizam uredi
Umetnik kojeg zovemo prvim baroknim slikarom, Mikelanđelo Merisi da Karavađo, pristao je uz drugi princip – skrušenu pobožnost. Karavađo je uneo krajnji realizam u slikarstvo – njegove likove na slikama ocrtava neobično svetlo i tama intimne senke u koje su uronjeni. Biblijske likove je prikazivao kao obične ljude, obično na osnovu posmatranja ljudi sa ulice, pa i u slučaju likova apostola i samog Hrista, što je proizvodilo negodovanje i prezir rimske publike prema njegovim delima.
Takvi likovi su i na njegovim prvim religioznim radovima: Pozivanje Sv. Mateja i Sveti Matej i anđeo. Na prvoj slici su likovi Mateja i prijatelja čak prikazani u odeći iz vremena kad je slika nastala, a svetost Hristovog lika postigao je prikazom svetlosne trake koja kao da dolazi s nekog prozora pored slike. Upravo ta ležerna religioznost je odgovarala Protiv- reformatorskim težnjama (kao kod Francuza Žorž de Latura), ali i protestantskim slikarima kao što je bio Nizozemac Rembrant. Slike su mu često bile i autobiografske (Golijat na slici David s Golijatovom glavom). Svojim slikama je uneo svojevrsnu revoluciju u slikarstvo koja se proširila izvan granica Italije, do Španije, Francuske i naravno Flandrije i Holandije.
Individualizam uredi
U Baroku osobito važan postaje subjektivni utisak, tako se ličnini stilovi nekih umetnika razlikuju i upravo je u tome bogatstvo barokne umetnosti. To je najočitije u slikama dvojice slikara koji su poreklom iz istog područja i slikali su u gotovo isto vrieme, ali potpuno različitim stilom.
Tako je veliki flamanski slikar Peter Paul Rubens, slikar barokne pokrenutosti, neumerenog bogatstva i raskoši, jarkih boja, usmeren ka spoljašnjim i ka često pretrpanim kompozicijama istorijskih, alegorijskih, mitoloških ili religijskih tema. Posledicom živopisnog puta, Rubens, dete iz protestantske porodice, postao je revnosan katolik koji je svakim svojim delom veličao veru. Istinski protiv- reformator, Rubens je svet doživljavao kao pozornicu i njegove slike su prepune drame. Tako njegovo delo Podizanje krsta izgleda kao piramida tela koja talasaju i kao da izlaze izvan slike, uključujući i posmatrača u svoju dramu.
Dok Holanđanin Rembrant, najveći je genije nizozemskog slikarstva, istražuje unutrašnje duhovno bogatstvo, večitu ljudsku dramu, podjednako u portretima i autoportretima, kao i u biblijskim prizorima, a njegovo glavno izražajno sredstvo su plemenite zlatno- smeđe boje i dramatičan odnos probijanja zraka svjetlosti u pretežno mračan prostor slike. Jedan od najplodonosnijih slikara svih vremena slikao je nebrojene teme iz Biblije, izradio mnoga grafička dela, a zanimljivi su i njegovi brojni autoportreti po kojima tačno možemo videti kako se čovek menja od mladosti do najdublje starosti. Njegova najveća slika Noćna straža je jedno od najuspelijih baroknih dela s pokretom i svetlošću koje mu daje nikad pre viđenu dramu. Upravo po toj tami i senzualnoj svetlosti se uveliko razlikovao od svog savremenika Rubensa kojeg je doživljavao kao rivala. Pred kraj života slika najdirljivije slike, kao što je Povratak bludnog sina koja je tako jaka u osjećaju nježne tišine da se posmatrač spontano intimno veže sa grupom na slici. U ovoj slici bogatstvo ljudskog razumevanja kroz celokupno životno iskustvo slikara se pretače u jedinstven izraz tuge i oproštaja. Možda najintimnije delo u istoriji umetnosti do toga vremena.
Samostalnost uredi
U baroku se osamostaljuju brojne slikarske teme, kao što su portret, akt, pejzaž ili mrtva priroda. Čak se neki slikari opredjeljuju i specijalizuju za samo jednu od tih tema, ili unutar njih još uže. Tako se Francuz Žorž de Latur bazirao na kontrastnu igru svetlosti i senke u noćnoj rasveti, Holanđanin Frans Hals je hvatao ljudske emocije na lepršavim portretima, a Johanes Vermer je opevao lepotu intimnosti ljudskog doma.
Najpoznatiji Španski slikar je Dijego Velaskez. Njegova rana „žanrovska dela“ (npr. Vodonoša iz Sevilje) koja su prikazivala siromašne posedovala su više duha i emocija od njegovih kasnih dela kada je postao kraljevski slikar u Madridu. Ipak je bio najbolji slikar svetla, što se vidi na njegovim tečnim i bogatim slikama (npr. Las meninas - Princeza i sluškinje).
