Srbac
Srbac je gradsko naselje i sjedište istoimene opštine u Republici Srpskoj, BiH. Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema konačnim podacima za Republiku Srpsku koje je izdao Republički zavod za statistiku, u naselju Srbac je živjelo 2.707 lica.[1]
Srbac | |
|---|---|
 Zgrada Opštine | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Srbac |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  2.707 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 05′ 45″ S; 17° 31′ 09″ I / 45.09595° S; 17.51912° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Srbac Srbac na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 78420 |
| Pozivni broj | 051 |
| Veb-sajt | www |
Geografija uredi
Srbac se nalazi na ušću Vrbasa u Savu. Površina opštine Srbac iznosi 453 km² i obuhvata 39 naselja u kojima živi oko 17.000 stanovnika. Sa razvijenom tekstilnom, hemijskom i drvnom industrijom i malom privredom, Srbac je trgovački, obrazovni, zdravstveni, kulturni i sportski centar. Severna granica opštine poklapa se u dužini od 42 km sa međunarodnom granicom između Republike Srpske i Republike Hrvatske. Brdovito-brežuljkasti oblici reljefa zauzimaju oko dvije trećine srbačkog područja, dok preostali dio čine ravnice. Obradiva zemlja zauzima 60% teritorije; raznovrsna je prema oblastima, a danas aktivno poljoprivredno stanovništvo predstavlja 25% ukupnog stanovništva opštine. Prema geološkim, morfološkim, hidrografskim, klimatskim i ostalim faktorima, srbačko područje je pogodno za uzgoj žitarica. Okolne planine učinile su da se ravničarski dio opštine našao u kotlini, što ovdje uslovljava i nešto specifičniju varijantu kontinentalne klime sa izraženim jesenima i proljećima bez jakih vetrova.
Istorija uredi
Na ovim prostorima postojalo je naselje po imenu Caganov grad čak i tokom gvozdenog doba. I do današnjih dana malo područje pored Srpca, se zove Cagani. Prije pada Zapadnog rimskog carstva spomenuto je naselje u ovoj oblasti. Mesto se dugo zvalo Srbac,[2] dok za vreme okupacije Bosne i Hercegovine nije nametnut naziv Bosanski Svinjar. Poslije toga spominje se naselje Svinjar, do 1933. godine. Naselje na ovom prostoru se nije moglo razvijati zbog čestih ratova.
U pisanim dokumentima iz 1596. godine za vrijeme velikog rata, Hafiz Ahmed-paša je te godine prešao sa svojom velikom vojskom preko rijeke Save u Slavoniju, kod mjesta Svinjar. Njemačka mapa iz 1621. godine takođe naziva ovo mesto Svinjar. Za vrijeme osmanske vladavine, ova oblast je bila dio Bosanskog pašaluka. U Svinjaru je 1847. godine zapisano 364 pravoslavna Srbina, a dve decenije potom, 1867. godine broj im se prepolovio i ima ih tek 261 duša.[3] Tokom ustanka protiv Osmanskog carstva od 1875. do 1878. godine, Svinjar se pominje kao važno mjesto u toku ustanka. Jedna od bitaka protiv Turaka odigrala se ovdje 21. novembra 1875. godine kod lokaliteta Srbac gdje su motajički hajduci uništili turski vojni logor.
Krajem 19. vijeka Svinjar je bio pod austrougarskom vladavinom. Bilo je to mesto 1885. godine u sastavu Novogradiškog izbornog sreza za srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. Tada je u Svinjaru bilo popisan 261 Srbin pravoslavac.[4]
U periodu od 1899. do 1921. godine, oko 7.000 Poljaka i oko 5.000 Ukrajinaca je naseljeno u ovoj oblasti. Godine 1888. u Svinjaru je otvorena osnovna škola. Krajem 1929. godine otvoren je medicinski centar u Svinjaru. Srbac je dobio ime rješenjem Ministarstva unutrašnjih poslova Kraljevine Jugoslavije od 2. novembra 1933. godine. Za izbor imena Srbac u osnovi bili su presudna tri faktora: geografski, istorijski i etnički. Pre svega Muslimanima je smetalo[5] zbog vere da se naziva po (nečistim) svinjama. Podaci o lokaciji i nastanku pojedinih naseljenih mjesta oko Srpca nisu sačuvani. O nastanku imena nekih naselja u narodu su sačuvana predanja.
Tokom Drugog svjetskog rata ovaj kraj su napadale sve zaraćene strane. Tokom 1970-ih Srbac se brzo razvijao otvaranjem novih fabrika tekstila i ambalaže. Međutim, sav ekonomski rast je zaustavljen zbog raspada Jugoslavije i rata u BiH. Srbac su tri puta bombardovale hrvatske snage u ljeto 1992. godine. Niko nije poginuo u ovim incidentima, a Srbac je pretrpeo samo manju materijalnu štetu.
Sport uredi
Srbac je sjedište fudbalskog kluba Sloga, rukometnog kluba Srbac, ženskog rukometnog kluba Srbac, košarkaškog kluba Srbac kao i Karate kluba "BORAC" Srbac.
Stanovništvo uredi
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Srbac | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[6] | 1991.[7] | 1981.[8] | 1971.[9] | 1961.[10] | |||
| Ukupno | 2 801 (100,0%) | 3 043 (100,0%) | 2 442 (100,0%) | 1 437 (100,0%) | 789 (100,0%) | ||
| Srbi | 2 682 (95,75%) | 2 605 (85,61%) | 1 840 (75,35%) | 1 285 (89,42%) | 707 (89,61%) | ||
| Hrvati | 27 (0,964%) | 54 (1,775%) | 65 (2,662%) | 46 (3,201%) | 51 (6,464%) | ||
| Bošnjaci | 21 (0,750%) | 51 (1,676%)1 | 33 (1,351%)1 | 39 (2,714%)1 | 12 (1,521%)1 | ||
| Neizjašnjeni | 21 (0,750%) | – | – | – | – | ||
| Ostali | 16 (0,571%) | 124 (4,075%) | 71 (2,907%) | 28 (1,949%) | 9 (1,141%) | ||
| Ukrajinci | 11 (0,393%) | – | – | – | – | ||
| Jugosloveni | 8 (0,286%) | 209 (6,868%) | 394 (16,13%) | 10 (0,696%) | 2 (0,253%) | ||
| Crnogorci | 4 (0,143%) | – | 29 (1,188%) | 22 (1,531%) | 2 (0,253%) | ||
| Nepoznato | 4 (0,143%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 3 (0,107%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci | 2 (0,071%) | – | – | – | – | ||
| Slovenci | 1 (0,036%) | – | – | 1 (0,070%) | 1 (0,127%) | ||
| Romi | 1 (0,036%) | – | – | 4 (0,278%) | – | ||
| Makedonci | – | – | 7 (0,287%) | 2 (0,139%) | 2 (0,253%) | ||
| Albanci | – | – | 3 (0,123%) | – | 3 (0,380%) | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Poznate ličnosti uredi
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, REZULTATI PO NASELjENIM MJESTIMA
- ^ "Delo", Beograd 1. jul 1895.
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ "Delo", Beograd 1895.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 07. 04. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 82/3/4)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 14. 3. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 14. 3. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 14. 3. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 20. 4. 2016.
