Fadil Jahić Španac
Fadil Jahić Španac (Bijeljina, 24. novembar 1910 — Vukosavci, kod Lopara, 20. februar 1942) bio je učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| fadil jahić | |
|---|---|
 fadil Jahić Španac | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 24. novembar 1910. |
| Mesto rođenja | Bijeljina, Austrougarska |
| Datum smrti | 20. februar 1942. (31 god.) |
| Mesto smrti | Vukosavci, kod Lopara, ND Hrvatska |
| Profesija | stolarski radnik |
| Porodica | |
| Supružnik | Hajrija Alijagić-Jahić |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1933. |
| Učešće u ratovima | Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | Internacionalne brigade NOP odredi Jugoslavije |
| Čin | kapetan |
| U toku NOB | politički komesar Majevičkog NOP odreda |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 13. marta 1945. |
Biografija uredi
Rođen je 24. novembra 1910. godine u Bijeljini. Iako je poticao iz srednje imućne porodice, posle završene osnovne škole, nije nastavio dalje školovanje, već ga je otac dao na zanat. U Bijeljini je izučio stolarski zanat, i još kao šegrt došao u dodir sa revolucionarnim radničkim pokretom. Učestvovao je u svim radničkim štrajkovima i manifestacijama. Godine 1933. postao je član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Marta 1937. godine odlazi u Španiju, gde se borio u mitraljeskom odeljenju bataljona „Đuro Đaković“. Posle završetka Španskog građanskog rata, tokom kojeg je stekao čin kapetana, zajedno sa ostalim borcima Internacionalnih brigada našao se u koncentracionom logoru „Verne“ u Francuskoj. Zajedno sa Pekom Dapčevićem, narodnim herojem, organizovao je beg iz logora i u proleće 1941. godine ilegalno se vratio u Jugoslaviju. Po povratku u rodni kraj, postao je sekretar Okružnog komiteta KPJ za Bijeljinu.
Posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije 1941. godine, aktivno je učestvovao u pripremama ustanka u Bijeljini i okolini. Organizovao je prikupljanje oružja, stvarao prve borbene grupe i dr. Posle sednice Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu, održane 13. jula 1941. godine, na kojoj je doneta odluka o podizanju ustanka, Fadil je rukovodio prvim partizanskim akcijama u Bijeljini i okolini - sečenju telefonsko-telegrafskih stubova na putu Bijeljina-Brčko i Bijeljina-Zvornik; napadu na žandarmerijske stanice u Trnjacima, Gornjem Crnjelovu i Dragaljevcu, diverzijama na plovnim objektima na Savi i dr.
Jedinice pod njegovom komandom su, avgusta 1941. godine, ušle u sastav Majevičkog partizanskog odreda, a Fadil je imenovan za političkog komesara Odreda. U mnogim borbama dolazilo je do izražaja njegovo ratno iskustvo iz Španije. Poginuo je 20. februara 1942. godine u selu Vukosavcima, na Majevici, zajedno sa komandantom Odreda Ivanom Markovićem Ircem, narodnim herojem, i još trideset boraca i članova štaba Odreda prilikom iznenadnog prepada četnika kapetana Stevana Damjanovića Leke (sa kojima je postojao dogovor o nenapadanju) na Štab Majevičkog partizanskog odreda.
Sahranjen je na Partizanskom spomen-groblju u Vukosavcima, kod Lopara.
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 13. marta 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.
Porodica uredi
Čitava prodica Fadila Jahića Španca je učestvovala u Narodnooslobodilačkom pokretu (NOP), a od ukupno 12 članova poginulo je njih šestoro. Braća Izo i Nijaz, takođe su bili u partizanima, a roditelji su bili zatvarani u logor. Pored Fadila iz porodice Jahić se posebno istakla njegova mlađa sestra Mineta.
Mineta Jahić (1925—1944) je učila krojački zanat kod poznate bijeljinske krojačice Jevrejke Flore Levi. Posle okupacije zemlje, Flora je kao i većina Jevreja uhapšena i odvedena u logor, u kome je kasnije ubijena. Mineta je tada napustila zanat i kao članica Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) ukučila se u pripreme za organizovanje ustanka. Sve do početka 1942. godine je ilegalno radila u okupiranoj Bijeljini.
Februara 1942. godine prilikom policijske provale u partijsku organizaciju, bila je uhapšena zajedno sa roditeljima i trećim bratom Nijazom. Tada su u bijeljinskom zatvoru proveli četiri meseca. Posle izlaska iz zatvora Mineta je nastavila sa ilegalnim radom, sve do septembra 1943, kada je napustila Bijeljinu i prešla na oslobođenu teritoriju. Pošto je tokom boravka u zatvoru dobila zapaljenje zglobova, usled čega se teško kretala, bilo joj je ponuđeno da ostane i radi kao bolničarka u obližnjoj partizanskoj bolnici. Ona je to odbila i na lični zahtev je otišla u jedinicu — u partizanski bataljon, koji je kasnije prerastao u Šesnaestu muslimansku brigadu. Godine 1944, u jednoj kući na obroncima Majevice, Mineta je bila zarobljena i ubijena.
Fadil Jahić je bio oženjen Hajrijom Alijagić, rođenom sestrom revolucioinara Alije Alijagića, koji je takođe bio iz Bijeljine. Hajrija je po zanimanju bila medicinska sestra, a za revolucionarni radnički pokret se odlučila pod uticajem svog brata. Iz bijeljinske bolnice, u kojoj je radila ilegalno je bila iznela pisaću mašinu na kojoj su kasnije kucani komunistički leci. Za Fadila Jahića se udala, neposredno pred njegov odlazak u Španiju, 1937. godine.
Dok se Fadil borio u Španskom građanskom ratu, Hajrija je radila kao partijska aktivistkinja u Beogradu i Zagrebu. Početkom 1941. godine se vratila u Bijeljinu, a ubrzo joj se vratio u muž iz zarobljeništva. Posle okupacije zemlje, zajedno sa suprugom je učestvovala u organizovanju ustanka. Zbog bezbednosti su napustili Bijeljinu i prešli u okolna sela. Jednom prilikom neprijatelj je opkolio kuću u kojoj su se nalazili. Fadil je uspeo da pobegne, a Hajrija je uhvaćena. Izvesno vreme je bila zadržana u bijeljinskom zatvoru, a potom je prebačena u logor Jasenovac, gde je ubijena. Posle rata jedan dečji vrtić u Bijeljini je nosio njeno ime.
Reference uredi
Literatura uredi
- Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom II, knjiga I — Bilten Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut Jugoslovenske armije. 1949. COBISS.SR 58734343
- Madić, Milorad (1975). Borac za bratstvo — životni put narodnog heroja Fadila Jahića Španca. Gornji Milanovac: Dečje novine. COBISS.SR 116753159
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Kovačević, Radivoje (1990). Drama u Vukosavcima. Brčko: Opštinski odbor SUBNOR Brčko. COBISS.SR 14820354
