Crkva Svetog Vasilija Ostroškog u Blagaju
Crkva Svetog Vasilija Ostroškog je srpska pravoslavna crkva koja se nalazi u Blagaju u Mostaru, a pripada Eparhiji zahumsko-hercegovačkoj i primorskoj.
| Crkva Svetog Vasilija Ostroškog | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Status | otvoren |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska |
| Osnivanje | 1893. god. |
| Posvećen | Svetom Vasiliju Ostroškom |
| Arhitektura | |
| Nivo značaja | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Lokacija | |
| Mesto | Blagaj, Mostar |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 43° 15′ 27.308″ N 17° 53′ 25.58″ E / 43.25758556° S; 17.8904389° I |
  Crkva Svetog Vasilija Ostroškog Crkva Svetog Vasilija Ostroškog na karti Bosne i Hercegovine | |
Izgrađena je 1893. godine, a za Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine proglašena je na sednici održanoj od 27. maja do 3. juna 2008. godine.
Opis uredi
Prema konceptu prostorne organizacije crkva pripada jednobrodnim crkvama, sa pripratom, naosom i oltarskim prostorom. Dimenzije merene spolja, iznose oko 9,00 h 16,75 m. Apsida zasvedena polukalotom, na istočnoj strani, u osnovi je izvedena kao polukružna.[1]
Zidovi crkve su izvedeni od kamena, debljine oko 80 cm. Ugaoni kamenovi, postavljeni na sučeljavanju spoljašnjih zidova su pravilno klesani i ostavljeni vidljivi na fasadi. Na isti način je naglašen i prvi red kamena u zidu crkve koji formira postament. Zidovi su završeni jednostavno profilisanim vencem.[1]
Zvonik, na zapadnom pročelju građen je od pravilno klesanog kamena sa cementnim fugama. Konstrukcija zvonika je oslonjena na četiri masivna stuba, od kojih su dva «utopljena» u konstrukciju zida (sistem tetrapilona).[1] Stubovi su dimenzija 104 h 100 cm, odnosno 74 h 100 cm (stubovi uz zid crkve). Baze i kapiteli stubova su izvedeni sa profilacijama. Stubovi su međusobno povezani polukružno izvedenim, profilisanim lukovima.[1] Lukovi su istaknuti u odnosu na ravan zida. Stubovi nose konstrukciju krstatog svoda.[1] Na svodu su primetni tragovi nebo plave boje sa zlatno bojenim zvezdicama. Zlatno bojene zvezdice se javljaju sa unutrašnje strane lukova. Na luku iznad ulaza u crkvu primetni su tragovi zlatne boje. Između luka ulaza i svoda vidljiva su tri zlatno i crveno bojena krsta.[1]
Zvonik u funkcionalnom smislu ima prizemlje i tri etaže.[1] U prizemnoj etaži zvonika izvedena su tri polukružno završena otvora širine oko 1,65 m. Kroz ove otvore se pristupa u prostor crkve. Prizemlje zvonika je jednostavnom trakom izvedenom od maltera, visine oko 40 cm, izdvojeno od ostatka tela zvonika. Prozorski otvori na zvoniku su postavljeni u tri horizontalna pojasa koja odgovaraju spratovima zvonika.[1]
Godine 1984. izvršena je inventarizacija pokretnog nasleđa u crkvi. U časopisu Hercegovina predstavljeno je 15 inventarisanih ikona iz ove crkve. Hronološki raspon nastanka ove zbirke kreće se od 15/16. do druge polovine 19. veka. Kako su sve ikone bile oštećene (oštećenje bojenog sloja i crvotočina), nakon njihove inventarizacije izvršeni su konzervatorsko-restauratorski radovi.[1]
Istorijat uredi
Prvi indirektni pisani izvori o Blagaju, kao jednom od gradova Zahumlja, potiču iz Spisa o narodima vizantijskog cara i pisca Konstantina VII Porfirogenita, nastalog između 948. i 952. godine, u kojima se spominju dva grada - Bona i Hum. U Blagaju je rezidirao humski knez Miroslav, srpski vladar, u čije vreme se gradila Crkva Svetog Kozme i Damjana. Podaci o gradnji crkve nalaze se na Blagajskoj ploči sa natpisom na ćirilici, koja je 1912. godine pronađena u blizini ruševina starog dvorca Bišća i lokaliteta Vrači. Ploča se danas nalazi u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine.[1]
Crkva je izgrađena prilozima vernika u austrougarskom periodu, od 1892. do 1893. godine. U unutrašnjosti crkve se nalazi ploča, dimenzija 80 h 100 cm sa natpisom koji govori o gradnji. Izvedena je u eklektičkom stilu. Zvonik crkve je sagrađen 1934. godine. Parohijska kuća izgrađena je krajem 19. i početkom 20. veka.
Ikonostas crkve je postavljen 1893. godine. Na njemu je bilo predstavljeno dvadeset svetitelja – rađenih tehnikom ulje na platnu. Carske dveri su takođe bile oslikane. Ikonostas je bio u upotrebi do Rata u Bosni i Hercegovini, kada pokretno blago crkve uništeno.
Tokom čišćenja, izvršenog u decembru 2008. godine, uklonjeno je svo samoniklo rastinje i nanos zemlje iz unutrašnjosti crkve. Tom prilikom su otkrivene kamene podne ploče.[2] Obnova ove crkve počela je 2011. godine, a najveću pomoć u obnovi dali su Ambasada SAD u BiH, Ministarstvo za izbegle i raseljene osobe FBiH, Ministarstvo za izbegle BiH, ali i vernici pojedinačnim prilozima.[3]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ e ž z i „Crkva sv. Vasilija Ostroškog”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika. Pristupljeno 12. 9. 2017.
- ^ Obnovljene crkve u Blagaju Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. jul 2019) mostar.ba
- ^ Obnovljena crkva u Blagaju primjer suživota i vjere u budućnost 27. 8. 2016. bljesak.info
Literatura uredi
- Ivanka Ribarević-Nikolić - Ikone pravoslavne crkve u Blagaju kod Mostara, Hercegovina, broj 4, Mostar, 1984, 201-216.
- Svetlana Rakić - Ikone Bosne i Hercegovine 16-19 vijek, Beograd, 1998.
