34. hrvatska divizija NOVJ
Tridesetčetvrta hrvatska udarna divizija NOVJ formirana je naređenjem Glavnog štaba NOV i PO za Hrvatsku od 30. januara 1944. godine na području Žumberka, Pokuplja i Turopolja od omladinske brigade „Joža Vlahović“, brigade „Franjo Ogulinac Seljo“, Žumberačkog i Turopoljsko-posavskog NOP odreda, jačine 3363 borca naoružanih sa 2378 pušaka, 77 automata, 105 puškomitraljeza, 49 mitraljeza, 22 minobacača, 3 protivtenkovska topa i 1 topom. Bila je u sastavu Četvrtog korpusa NOVJ i dejstvovala na području Žumberka, Pokuplja, Turopolja i u severnim delovima Korduna i Banije.[3]
| Tridesettreća hrvatska divizija | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 30. januar 1944 – maj 1945. Mesto formiranja: Žumberak |
| Formacija | 16. omladinska brigada Brigada „Franjo Ogulinac Seljo“ Žumberački odred Turopoljsko-posavski odred |
| Jačina | januar 1944: 3363 vojnika i oficira[1] april 1945: 6544 vojnika i oficira[2] |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | 31. decembra 1944. proglašena udarnom |
| Komandanti | |
| Komandant | Martin Dasović |
| Politički komesar | Franjo Knebl[3] |
Borbeni put divizije uredi
Odmah posle formiranja, braneći slobodnu teritoriju Žumberka i Pokuplja, divizija je vodila oštre borbe protiv jedinica nemačke Prva kozačka konjička divizijaPrve kozačke konjičke divizije, ustaša i domobrana, a u februaru i martu razbila nepri¬jatelja u Odri (3. februara), u Brezovici, Golom Bregu i Horvatima (5. marta), Draganiću (19/20. marta) kod Gornje Kupčine, Hudovskog Brega, Svete Margarete (23. marta), Hrženika, Strmca, Donjeg Pribića i Gornje Kupčine (28. marta). U aprilu je težište dejstva divizije bilo u Pokuplju. Jedinice divizije su 6. aprila odbile napad delove nemačke Prve kozačke konjičke divizije i Zagrebačkog posadnog zdruga kod Kravarskog, Čakaneca i Gornjeg Hruševca, 9. aprila porušile prugu između Turopolja i Lekenika, 12. aprila prugu Zagreb—Sisak i posle osmočasovne borbe odbile napad ustaša kod Plešivice, a 20. aprila u rejonu Pribića, Sorževa i Hutina. Iz sastava divizije izašla je 1. maja 1944. omladinska brigada „Joža Vlahović“, a ušla Karlovačka brigada.[1]
Od 26. do 28. aprila, jedinice divizije vodile su žestoke borbe protiv ustaško-domobranskih i nemačkih snaga na Žumberku, pa su bile prinuđene da se povuku u Sloveniju. Posle povratka na Žumberak, 14/15. maja napale su Gornje i Donje Izimje i Stančake, a 31. maja zauzele su Ponikve. Sa prelaskom Osme divizije NOVJ na operativno područje 34. divizije 15. juna oslobođen je Buševec, 17/18. juna Blatnica, 21/22. i 24/25. juna porušili su železničku prugu Zagreb—Karlovac i odbijali 22. juna u rejonu Svete Jane a od 27. juna do 2. jula i od 10. do 16. jula napade nernačkih, ustaških i domobranskih snaga na slobodnu teritoriju Žumberka. Posle povratka Osme divizije na Kordun, 34. divizija bila je angažovana u mobilizaciji, izvođenju diverzija na komunikacijama Zagreb–Karlovac i Zagreb—Sisak, i u prebacivanju hrane iz Posavine za Pokuplje. U julu je u sastav divizije ušao Karlovački partizanski odred, 27. avgusta od Žumberackog NOP odreda formirana je Žumberačka brigada, a sredinom septembra 1944. formiran je i Samoborsko-jaskanski partizanski odred.[2]
Jedinice 34. divizije su od 1. do 8. septembra porušile prugu Zagreb—Karlovac. Delovi divizije učestvovali su od 26. do 29. septembra u neuspelom napadu četvrtog korpusa na Sunju; početkom oktobra zajedno s jedinicama osme divizije vodila je oštre borbe protiv nemačkih i ustaško-domobranskih snaga; 2. oktobra zauzele su ustaška uporišta u selima Živaja, Gornjim i Donjim Cerovljanima, 3/4. oktobra Mavračiće, 13/14. oktobra napale su ustaška i domobranska uporišta Mala Mlaka, Sv. Klara i Žažina, nanevši neprijatelju gubitke od 77 poginulih, 79 ranjenih i 59 zarobljenih. Do kraja 1944, divizija je dejstvovala odvojeno po brigadama i partizanskim odredima duž komunikacija Zagreb—Karlovac, Karlovac—Metlika i Zagreb—Sisak. Učestvovala je u oslobođenju Peščanice i Lekenika 22/23. novembra, u borbama kod sela Babica (blizu Podsuseda) 10. decembra gde je zarobljeno 206 neprijateljevih vojnika i zaplenjeno 12 minobacača, sa 1956 mina, 7 mitraljeza, 15 puškomitraljeza, 218 pušaka, 10 pištolja, 8 automata, 55 000 metaka, 400 bombi i ostalog materijala; 20. decembra ponovno su zauzele Draganiće, 24. decembra Domagović i Lazinu gde je bio zaplenjen jedan top sa 71 granatom, 4 minobacača sa 707 mina, 7 mitraljeza, 3 puškomitraljeza i 53 puške. Naređenjem Glavnog štaba NOV i PO za Hrvatsku od 31. decembra 1944. godine, divizija je proglašena udarnom. U njen sastav ušao je 22. februara 1945. i Posavski partizanski odred Desetog korpusa NOVJ.[2]
Od januara do sredine maja 1945. divizija je dejstvovala na svom operativnom području. Učestvovala je u završnim borbama za oslobođenje Pokuplja i Žumberka; 15/16. januara oslobodila je Luku i Rečicu, 28. januara Zažinu, 1. februara kod sela Jamničke Kiselice njeni delovi pretrpeli su znatne gubitke protiv jedinica nemačkog Prvog rezervnog lovačkog puka, 5. februara odbila napade ustaša kod Petrovca i Jazvenika, 25/26. februara oslobodila Odru i porušila prugu Zagreb—Sisak na 32 mesta, 2. marta napala iz zasede u rejonu Mrakovo—Starjak nemačku kolonu i nanela joj znatne gubitke, 18. marta kod Hasan-Brega, Žeravice, Velike i Bratine odbila napad Nemaca i ustaša, 23. marta oslobodila Budrovce, a 26/27. marta Zdenčinu. Od 25. marta do 2. aprila njeni delovi odbili su napad ustaša i domobrana kod Petrinje i Gline. U aprilu je učestvovala u borbama na Kordunu pri oslobođenju Kamenice i Skradnika i sadejstvovala Trinaestoj diviziji pri oslobođenju Tounja i Zdenca, a od 1. do 7. maja 1945. u sastavu Karlovačke operativne grupe divizija u oslobođenju Karlovca.[2]
Krajem aprila 1945. rasformirani su Posavski, Karlovački i Turopoljsko-posavski NOP odred, pa je divizija u svom sastavu imala Žumberačku, Karlovačku i brigadu „Franjo Ogulinac Seljo“, sa ukupno 6544 borca.
Reference uredi
- ^ a b Vojna enciklopedija (knjiga deseta). Beograd 1975. godina, 116. str.
- ^ a b v g Vojna enciklopedija117. str.
- ^ a b 34. hrvatska udarna divizija NOVJ (jezik: hrvatski)