Jane Sandanski
Jane Sandanski (mkd. Јане Сандански, bug. Яне Сандански); Vlahi, 31. januar 1872 — Popovi livadi, 22. april 1915) makedonsko-bugarski[1][2][3][4] revolucionar i član VMRO-a.
Jane Sandanski | |
|---|---|
 Sandanski | |
| Datum rođenja | 31. januar 1872. |
| Mesto rođenja | Vlahi, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 22. april 1915. (43 god.) |
| Mesto smrti | Popovi livadi, Kraljevina Bugarska |
Biografija uredi
Rođen je 31. januara 1872. godine u selu Vlahi kod Melnika, Pirinska Makedonija, Osmansko carstvo. Završio je progimnaziju u Dupnici u Bugarskoj. U mladosti je bio aktivan među makedonskom emigracijom u Dupnici. Od 1895. do 1897. bio je učesnik četničkog ustanka, kojeg je organizovao Vrhovni makedonski komitet (vrhovisti). Godine 1899. upoznao se sa Gocom Delčevim i Đorčom Petrovim i prešao u Tajnu makedonsko-odrinsku revolucionarnu organizaciju (TMORO). Delčev ga je 1901. godine odabrao za vojvodu pograničkih regiona Sereskog okruga za zaštitu teritorije od vrhovista.
Godine 1903. usprotivio se rešenju Solunskog kongresa o dizanju ustanka iste godine. Nakon početka Ilindanskog ustanka organizovao je Krstovdanski ustanak u Sereskom revolucionarnom okrugu. Učestvovao je na Rilskom kongresu, 1905. godine, i na okružnim kongresima u Serskom okrugu. Po njegovoj naredbi izvršeno je suđenje i likvidacija Ivana Garvanova i Borisa Safarova, 1907. godine.
Od 1908. godine sarađivao je sa mladoturcima i učestvovao u mladoturskom pohodu na Carigrad, kada je 1909. godine detronisan sultan Abdul Hamid II.
Učestvovao je u Prvom balkanskom ratu, kada su bugarski odredi pod njegovim vođstvom oslobodili Melnik. Dejstvovao je i pri zauzimanju Rupelske klisure. Sa svojim je odredima 1912. godine ušao u Solun, gde se sukobio sa bugarskim oficirima zbog svojih stavova o autonomnoj i nezavisnoj Makedoniji.
Za vreme Drugog balkanskog rata borio se na bugarskoj strani u rilskoj diviziji.
U zasedi su ga ubili politički protivnici na Pirin planini, 22. aprila 1915. godine.
Nasleđe uredi
Sandanski je bio protivnik vrhovizma i bugarske dominacije nad Makedonijom. Njegove ideje nastavili su sledbenici, nazvani sandanistima.
I Bugari slave Sandanskog kao svog nacionalnog heroja, pa je tako u Pirinskoj Makedoniji mesto Sveti Vrač, 1949. godine, preimenovano u Sandanski. Predmet je sporenja između Bugarske i Severne Makedonije.
Za vreme Narodnooslobodilačke borbe u Makedoniji od 1941. do 1944. godine, Bitoljski partizanski odred nosio je njegovo ime.
Reference uredi
- ^ Istorijski časopis SANU: Kritike i prikazi; Nikola Sotirovski; Beograd; 1952; str. 337
- ^ Pavel Deliradev, Jane Sandanski, Makedonski naučni institut Sofija, 1946.
- ^ Biografija Janeta Sandanskog - Hristo Konstantinov, Sofija, 1939
- ^ Revolucija u Turskoj", intervju Branislava Nušića sa Janetom Sandanskim, u „Politici”, br. 1619, jul 1908, Srbija
Literatura uredi
- Makedonska enciklopedija, „MANU“, Skoplje 2009. godina.
