Almaško groblje
Almaško groblje je jedno od najlepših i istorijski gledano, najzanimljivijih grobalja u Novom Sadu. Nalazi se u gradskom jezgru, na kraju Kisačke i Ulice Vojislava Ilića, na Trgu mira broj 1. Površina mu je 53 620 m².[1] Pretpostavlja se da je na Almaškom groblju sahranjeno najmanje 18.000 pokojnika. Osim namene sahranjivanja ovo staro novosadsko groblje ima karakter zaštićenog kompleksa i autentične ambijentalne vrednosti.[2]
Istorijat uredi
Almaško groblje formirano je 1860. godine kada se, u odnosu na tadašnju gradsku urbanu celinu, nalazilo se na periferiji. Razvojem grada groblje je okruženo stambenom i poslovnom zonom, pa su neki grobovi morali biti premešteni. Prostorne elemente groblja čine: grobna polja, kapela, dva prizemna objekta na ulazu, popločane površine i zidana ograda oko groblja.[2]
Groblje je bilo u aktivnoj upotrebi do 1974. godine, kada je zatvoreno za sahranjivanje. Godine 1997. proglašeno je za Kulturno dobro od velikog značaja, u okviru Prostorna kulturno-istorijska celina Groblja van upotrebe. Ova celina obuhvata Uspensko, Almaško, Jevrejsko i Katoličko groblje u Novom Sadu. Sahranjivanje je ponovo dozvoljeno 1992. godine, ali samo za nosioce prava na grobno mesto ili grobnicu. [a][1] Konzervatorsko-restauratorski radovi na Almaškom groblju izvođeni su 1998, 2002 i 2004 godine.[3] U Generalnom planu Novog Sada do 2005. godine stara groblja su planirana kao spomen-parkovi koje je potrebno sačuvati, zaštititi i prostorno-oblikovno urediti.[2]
Početkom 21. veka Almaško groblje nekoliko puta se našlo na meti vandala.[4]
Kulturno dobro od velikog značaja uredi
Svojim pojedinačnim i ukupnim kulturno istorijskim vrednostima ova Prostorna kulturno-istorijska celina predstavljaju izuzetan materijalni trag i svedočanstvo socijalno-klasnog, kulturnog i društveno-ekonomskog statusa građana Novog Sada. Očuvana u zatečenom stanju ona istovremeno predstavljaju značajan izvor podataka za proučavanje istorije etničkog sastava stanovništva, umetničke i zanatske delatnosti, paleografije, jezičkih osobenosti i drugih značajnih momenata vezanih za istoriju, razvoj privrede i kulture grada. Pojedinačno i kao celina arhitektonskih, likovnih, hortikulturnih i ambijentalnih vrednosti ova groblja su sastavni deo graditeljskog i kulturnog nasleđa Novog Sada.[3]
U okviru celine utvrđena su spomenička svojstva za preko stotinu nadgrobnih spomenika znamenitih kulturnih, javnih, političkih ličnosti i građana Novog Sada. Na Almaškom groblju nalazi se Trideset nadgrobnih spomenika sa grobnim mestima istaknutih političkih, kulturnih i javnih radnika, proglašenih za Spomenike kulture.[5] Posebno je zanimljiv spomenik dr Jovanu Andrejeviću, postavljen uz sam zid Almaške kapele.[3]
Almaška kapela uredi
Na Almaškom groblju nalazi se Hram svetih apostola Petra i Pavla, mali hram, grobljanska kapela, ne veća od monumentalne grobnice. U ovoj osvećenoj kapeli se služe liturgije i uznose molitve za pokojne, ali se u njoj takođe nalazi i kripta u kojoj su sahranjeni ktitor kapele Episkop bački Platon Atanacković i njegov sin Vasilije Atanacković, rođeni brat Episkopa Platona, Jovan Atanacković i pored njih Episkop bački German Opačić. Da je kapela i monumentalna grobnica, svedoče ne samo arhitektura hrama, njen ikonostas i zidno slikarstvo visoke umetničke vrednosti već i biografija ktitora episkopa bačkog Platona Atanackovića, čiji je rad po svemu bio monumentalnog karaktera i jedan od temelja srpskog duhovnog, prosvetnog i kulturnog razvoja novijeg doba.[6]
Znamenite ličnosti sahranjene na Almaškom groblju uredi
Osim ličnosti sahranjenih u kripti, na Almaškom groblju sahranjen je velikog broja znamenitih Novosađana, kulturnih i naučnih radnika, lekara, profesora, inženjera, umetnika, kao i uglednih građana iz trgovačkog, zanatlijskog i seljačkog staleža.[1] Između ostalih na almaškom groblju sahranjeni su: Pavle Simić, akademski slikar, Milan Savić, dugogodišnji sekretar Matice srpske i urednik časopisa Letopis Matice srpske,Prof.dp Aleksandar Sandić,Đoka Mijatović, jedan od prvih socijalista Vojvodine, Dimitrije i Draginja Ružić, glumci, Arsa Pajević, novosadski knjižar, štampar i izdavač, Antonije Tona Hadžić, pisac, upravnik Srpskog narodnog pozorišta, sekretar Matice srpske, Isidor Bajić, kompozitor, Laza Telečki, glumac i reditelj, Miša Dimitrijević, političar, publicista, glavni urednik časopisa Branik, Kosta Hadži, pravnik, osnivač FK Vojvodina, Marko Nešić, kompozitor i horovođa, Svetislav Stefanović Buca, glumac, Žarko Vasiljević, književnik, Koča Vasiljević, glumac, Teodor Mandić, pravni pisac i politički radnik, Milan Matejić, glumac, Sofija Vujić, glumica Paja Popović, glumac, Ilija Ognjanović Abukazem, književnik i lekar, Arsenije Ćirić, predsednik Zadruge Srba zanatlija, Jovan Andrejević, književnik i lekar, Milan Jovanović Baba, profesor i prevodilac, Jovan Turoman, profesor, Kamenko Subotić, pisac i višegodišnji sekretar Matice srpske, Dimitrije Kirilović, profesor, Vladimir Demetrović, gradonačelnik Novog Sada, Ilija Vučetić, pravnik i publicista, Milan Tabaković, arhitekta,[5] Milka Marković, glumica i prva srpska rediteljka[7] i drugi...
Foto galerija uredi
-
Almaško groblje i Hram svetih apostola Petra i Pavla -
Stari spomenici -
Nadgrobni spomenici Laze Telečkog i Sofije Vujić -
Nadgrobni spomenik Milana Jovanovića -
Nadgrobni spomenik Antonija Hadžića
napomene uredi
- ^ Što znači da samo srodnici umrlih lica koja već počivaju na ovom groblju, i to bračni drugovi, srodnici po krvi u prvoj liniji zaključno sa četvrtim stepenom srodstva, kao i bračni drugovi ovih lica su mogli biti sahranjeni na Almaškom groblju.
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b v „ALMAŠKO GROBLJE”. Lisje Novi Sad. JKP Lisje Novi Sad. Arhivirano iz originala 29. 03. 2017. g. Pristupljeno 1. 3. 2017.
- ^ a b v Obrknežev, Radmila (decembar 2009). STUDIJA ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE KOMUNALNI OBJEKTI I POVRŠINE NA PODRUČJU NOVOG SADA (PDF). Novi Sad: Javno preduzeće "Urbanizam". Pristupljeno 2. 3. 2017.
- ^ a b v „Groblja van upotrebe”. Spomenici kulture u Srbiji. Nacionalnog centra za digitalizaciju. Pristupljeno 1. 3. 2017.
- ^ „Almaško groblje ponovo na udaru vandala”. Beseda. Srpska pravoslavna crkva - Eparhija bačka. Arhivirano iz originala 03. 03. 2017. g. Pristupljeno 2. 3. 2017.
- ^ a b „Trideset nadgrobnih spomenika sa grobnim mestima istaknutih političkih, kulturnih i javnih radnika, na Almaškom groblju u Novom Sadu, O.Nov”. Spomenici kulture u Srbiji. Nacionalnog centra za digitalizaciju. Pristupljeno 1. 3. 2017.
- ^ Simić 2009
- ^ Stojaković, Gordana; Kresoja, Svetlana (2014). Ženska imena Novog Sada (PDF). Novi Sad: Turistička organizacija Novog Sada. ISBN 978-86-88855-11-2. Arhivirano iz originala (PDF) 02. 03. 2017. g. Pristupljeno 19. 1. 2017.COBISS.SR 294407943
Literatura uredi
- Obrknežev, Radmila (decembar 2009). STUDIJA ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE KOMUNALNI OBJEKTI I POVRŠINE NA PODRUČJU NOVOG SADA (PDF). Novi Sad: Javno preduzeće "Urbanizam". Pristupljeno 2. 3. 2017.
- Simić, Vladan (2009). Almaška kapela : Hram svetih apostola Petra i Pavla u Novom Sadu /. Novi Sad: Beseda : Platoneum. ISBN 978-86-86117-38-0. Arhivirano iz originala 09. 12. 2016. g. Pristupljeno 1. 3. 2017.COBISS.SR 240689927
Спољашње везе uredi
- „Nepokretna kulturna dobra - NKD”. Republički zavod za zaštitu spomenika kulture - Beograd. Архивирано из оригинала 06. 02. 2021. г. Приступљено 2. 3. 2017.
- „Istorijske crkve i groblja Novog Sada”. Itinereri. Архивирано из оригинала 30. 01. 2017. г. Приступљено 2. 3. 2017.
- „Алмашко гробље обрасло травом”. РТВ. Радио телевизија Војводине. Приступљено 2. 3. 2017.
- „Opljačkana crkva na Almaškom groblju u Novom Sadu”. Blic online. 28. 5. 2012. Приступљено 2. 3. 2017.
- R., Šuljagić (15. 4. 2013). „Oskrnavljeno Almaško groblje, vandali redom rušili spomenike”. 24 sata. Архивирано из оригинала 03. 03. 2017. г. Приступљено 2. 3. 2017.