Boževce

Boževce (alb. Bozhec, Bozheci, Bozhevci, Bozhevcë) naselje je u opštini Kosovska Kamenica. Atar naselja nalazi se na teritoriji katastarske opštine Boževce površine 828ha.

Boževce
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Kosovo i Metohija
Upravni okrug	Kosovskopomoravski
Opština	Kosovska Kamenica
Stanovništvo
— 2011.	100
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 32′ 41″ S; 21° 31′ 49″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	708 m
Boževce Boževce na karti Srbije

U turskom katastarskom popisu — defteru iz 1455. godine pominje se pod imenom Božejovci. Pripadalo je nahiji Topolnica.

Prvi put se selo pominje 1436. godine, kao selo Božojevci, u knjizi trgovca Mihaila Lukarevića koji je u Novo Brdo došao iz Dubrovnika.

Razbijenog je tipa i deli se na mahale: Gornji Štrci, Donji Štrci, Ridarci, Bulanci, Alistojkovci ili Listojci, Ajrednci ili Redinci, Stara Ma'ala, Manastir, Sveti Jovan, i Kmetovi.

Mahala Donji Štrci

Stara Ma'ala

Topografski nazivi za njive i šume su: Džangar, Vrban, Goloseje, Jabukovica, 'Odžin Kamenj, Prilepac, Karačevo, Živkova Livada, Jančine Bare, Šiljegarnik, Zli Dol, Globarica, Smrdan, Sveti Spiridon.

Pogled sa Odžinog Kamenja na klisuru Prilepničke reke

Jabukovica, kao naziv za njive,postoji u Božovcu, a kao selo na ataru Busovate. Todor Stanković je zapisao: „Jabukovica, arnautaško selo (ovo je selo između Busovata i Prilepnice).”

U selu se najviše slavi Sveti Nikola, ali i Đurđic i Sveti Vrači.

Okolna sela su Busovata, Rajanovce, Prilepnica, Berivojce, Robovac i Mozgovo

Selo je oko izvorišta Globaričkog ili Svetojovanskog potoka, koji se kod Berivojca uliva u Krivu reku. Selo se nalazi u severnom delu Kosovskog Pomoravlja, u oblasti koja se naziva Donja Morava ili Izmornik.

Kod potoka je manastir Sveti Jovan ili Globarica, u istoimenom zaseoku. Tu su se u 17. veku nalazile Manastirske Ćelije Globaričke. Godine 1674. godine pominje se "Sveti Prorok Preteča Krstitelj Jovan blizo sela Globarice". Na mestu zaseoka se nalazilo selo Globaričište, koje se pominje u "Knjizi dužnika" trgovca Mihaila Lukarevića 1436. godine. U selu je živeo jedan bogat Srbin ("fildžani mu bili od srebro, žafroni od zlato"), a jednom ga je posetio neki paša, pa videvši mu svo ono bogatstvo, ubije i njega i celu njegovu porodicu. Ostala je samo baba koja je posle podigla manastir. Do manastira je "kamen za nerotkinje", na koji žene nerotke ostavljaju novčić i posle toga će dobiti dete, što se i desilo jednoj ženi iz Berivojca. Posle 2008. godine vršena su iskopavanja oko manastira i pronađene su ljudske kosti, što ukazuje na to da se ovde nekada nalazilo i groblje.

Manastir Sveti Jovan na Ivandan

Unutrašnjost manastira

Kamen za nerotkinje

U selu se nalazi crkva Pokrova Presvete Bogorodice. Crkva je izgrađena u srednjem veku i u nju je kao dečak dolazio knez Lazar Hrebeljanović. Obnovljena je 1865. godine i nalazi se u Staroj ma'ali. Kod crkve su groblje i drvo staro nekoliko vekova.

Crkva Pokrova Presvete Bogorodice, Stara Ma'ala

U selu su i ruševine manastira Sveti Spiridon, u dolini Prilepničke reke. Manastir se smatrao za mesto krštenja kneza Lazara Hrebeljanovića, ali je kasnije utvrđeno da je on kršten u manastiru u Kmetovcu. Manastir su tokom vekova rušili Albanci i Turci, pa je on sada u ruševinama. Vrata manastira su polomljena u martu 2004. godine od Albanaca iz sela Busovate. Kod manastira se nalazi manastirska česma sa lekovitom vodom, sa koje se cela mahala snabdevala vodom. Blizu manastira je Banja, mesto gde postoje dva termalna izvora sa stalnom temperaturom vode od 27°S, i gde su se kupali stanovnici okolnih mesta, do izgradnje Prilepničkog jezera. Do 1999. godine, svake godine se održavao sabor kod manastirišta.

Ispod Odžinog Kamenja je pećina koja podseća na železnički tunel. Za nju se veruje da vodi do manastira Sveti Spiridon, ali niko nije uspeo da izađe na drugu stranu jer je previše dugačka.

Unutrašnjost manastira Sveti Spiridon, mahala Manastir

Na zaravni brda Odžin kamen nalaze se ostaci srednjevekovne tvrđave Prilepac. Ova tvrđava je branila Novo Brdo i u njoj je rođen srpski knez Lazar Hrebeljanović. Na Vidovdan se kod tvrđave iznosi ploča u spomen kneza Lazara. Svake godine na Vidovdan se Srbi iz ovog kraja okupljaju na Prilepcu. Po predanju se na Prilepcu nekada nalazila i crkva Svete Petke. Kamen sa Prilepca su u 19. veku Srbi pešaka nosili do Gnjilana, gde je on korišćen za temelj crkve Svetog Nikole.

Ploča koja se svake godine na Vidovdan iznosi na Prilepac. Tada se bira i "kum" koji će je do sledeće godine čuvati.

Na hataru sela Boževce i Rajanovce nalazilo se jedno staro selo - Radanovce. Nalazilo se južno od Odžinog Kamena. Od njega je nastalo današnje Rajanovce.

U Staroj Ma'ali je osnovna škola „Trajko Perić”, ali ona više ne radi. Deca sada idu u školu u susednom selu Rajanovce. Prva škola, sa četiri razreda, otvorena je 1856. godine.

Osnovna škola "Trajko Perić", Stara Ma'ala

Todor Stanković je za Boževce zapisao:"Srbi u Božovcu imaju svoju crkvu koja je bila skoro sva u zemlji, ali su je vredni Božovčani otkopali, popravili i divno ukrasili. Posvećena je Sv. Bogorodici. U ataru ovoga sela nalazi se manastir u ruševinama a bio je posvećen Sv. Jovanu. Ima starih ljudi, koji pamte kad se kod ovog manastira skupljao vašar, na koji su dolazili trgovci iz sviju okolnih varoši, ali ga Turci usled nesigurnosti prenesu u Gnjilane, gde se i sada svake godine drži na Ivandan, 24. juna. U ataru sela Božovca postoji još jedan manastir posvećen Sv. Spiridonu, ali i ovaj je u ruševinama. I sad se svake godine 12. decembra skuplja narod i sveštenici. Do ovoga manastira ima jedna česma sa jakom vodom, koju narod smatra za lekovitu."

Porodice

• SRPSKI RODOVI:
• Mladenović (Sv. Đurđic), starosedeoci.
• Pešić (Sv. Đurđic), starosedeoci.
• Kuklinci (Sv. Đurđic), starosedeoci.
• Kužljovci (Sv. Đurđic), starosedeoci. Ovi imaju iseljene istoimene srodnike u okolna sela.
• Alistojkovci (Sv. Nikola); doseljeni oko 1790. godine iz mahale Dragolisica (selo Marevce u novobrdskom kraju).
• Štrci (Sv. Nikola); doseljeni na miraz oko 1810. godine iz južne Srbije, imaju iseljene istoimene srodnike i u druga sela(Miganovce, Robovac, Klobukar)
• Maksimović (Sv.Nikola); doseljeni iz Klobukara.
• Nićikovci (Sv. Nikola); doseljeni oko 1810. godine iz Dubnice (Vranje).
• Đorđević(Sv. Đurđic), došljaci (kolonisti).
• Kitanovci (Sv. Nikola); doseljeni oko 1810. godine sa Kosova.
• Lularci (Sv. Vrači); preseljeni oko 1875. godine iz istoimenog roda u Odevcu, starina u Rajanovcu.
• STARINU U OVOM SELU ZNAJU:
• Dudić (Sv. Nikola), žive u Zebincu kod Novog Brda.
• Došljaci (Sv. Nikola), žive u Zebincu kod Novog Brda kao i Dudići.
• Zlatanović (Sv. Nikola), žive u selu Oslare kod Bujanovca.
• ALABANSKI MUHADžIRSKI ROD JE:
• Ajredinović, doseljeni iz Masurice 1878. godine, poreklo im je u Severnoj Albaniji.

TURSKI POPIS IZ 1912. GODINE:

Ovo selo nastanjivalo je 48 srpskih kuća, od - kojih su 40 imale svoju zemlju. Četiri domaćinstva založila su zemlju: Milan Mladenović i Đorđe Medić, kod Zejnela, - a Kitan Perić i Veličko Stanković kod Asan-bega. Potpune čifčije Ariton i Zafir Simić radile su zemlju Zejnela iz Robovca. Stojan Trajković, čifčija Šaćir-Muje. Svoju zemlju imali su: Vićentije Belić, Stanoje Simić, Mihajlo Belić, Anta Vokić, Stojać Dekii, Vasa Stošić, Fila Antić, Mita Nedeljković, Trajko Marković, Trajko Đorđević, Nikola Jeftić, Petar Stojanović, Jovan Vasić, Stanko Dimić, Filić Kosta, Milenko, Janićko Stanković, Milanko Janković, Stojanović Stevan, Ivan Maksimović, Đorđe Gavrilović, Stojan Janković, Jefta Đorđijić, Mirko Mitić, Todor Stanković, Ilija Pešić, Giga Đorđijević, Pešić Veličko, Jovan, Orda Stajković, Vasa Ivanović, Ivan Savić, Stojadin Vasić, Dimitrije Arsić, Damnjan Perić, Stanoje Dekić, Diča Stanković, Dekić Serafim, Stojko i Ivan Stanković.

Demografija

Naselje ima srpsku etničku većinu. Broj stanovnika na popisima:

• popis stanovništva 1948. godine: 638
• popis stanovništva 1953. godine: 691
• popis stanovništva 1961. godine: 774
• popis stanovništva 1971. godine: 793
• popis stanovništva 1981. godine: 643
• popis stanovništva 1991. godine: 436
• popis stanovništva 2011. godine: 100
• 1897. godine selo je imalo 35 srpskih i 3 albanske kuće
• 1912. godine selo je imalo 48 srpskih i 3 albanske kuće
• 1931. godine selo je imalo 59 srpskih i 1 albansku kuću

Nacionalni sastav

Popis 2011.

Popis 2011.‍
Srbi			91	91%
Albanci			8	8%
Bošnjaci			1	1%
ukupno: 100

Popis 1981.

Popis 1981.‍
Srbi			619	96,26%
Albanci			23	3,57%
Crnogorci			1	0,15%
ukupno: 643

Popis 1971.

Popis 1971.‍
Srbi			752	94,82%
Albanci			36	4,53%
ostali			5	0,63%
ukupno: 793

Popis 1961.

Popis 1961.‍
Srbi			741	95,73%
Albanci			27	3,48%
Crnogorci			4	0,51%
Jugosloveni			2	0,25%
ukupno: 774

Spoljašnje veze

• [2] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine