Božidar Adžija
Božidar Adžija (Drniš, 24. decembar 1890 — Zagreb, 9. jul 1941), pravnik, političar i publicista i narodni heroj Jugoslavije. Smatra se začetnikom marksističke sociologije u Jugoslaviji.
| božidar adžija | |
|---|---|
.jpg) Božidar Adžija | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 24. decembar 1890. |
| Mesto rođenja | Drniš, Austrougarska |
| Datum smrti | 9. jul 1941. (50 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, ND Hrvatska |
| Profesija | pravnik |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1935. |
| Učešće u ratovima | Prvi svetski rat Narodnooslobodilačka borba |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 26. jula 1945. |
Biografija uredi
Rođen je 24. decembra 1890. godine u Drnišu, od oca Hrvata i majke unijatkinje (Jela Dereta). Njegov stariji brat, Nikola, bio je načelnik drniške opštine.
Po završetku osnovne škole upisao se u splitsku gimnaziju. Zbog učestvovanja u demonstracijama i aktivnosti u raznim školskim organizacijama, morao je da napusti Split, pa je prešao u Zadar, gde je završio gimnaziju i trgovačku akademiju.[1] Privučen Masarikom, studirao je u Pragu, gde je doktorirao pravo 24. jula 1914. godine.[2] Po povratku u rodni kraj, nije stigao da se zaposli, jer je mobilisan zbog izbijanja Prvog svetskog rata. Odmah nakon povratka Prvog svetskog rata u Drnišu je 1918. postao povjerenik za socijalnu politiku kod Zemaljske vlade u Zagrebu, a zatim i u radničkoj komori u Zagrebu, što mu je omogućilo da dobro upozna socijalne probleme. Izabran je za člana Narodnog veća SHS-a.
Nakon italijanske okupacije pojedinih delova Dalmacije, Adžija je prešao u Zagreb i tamo uspostavio vezu sa tamošnjim socijalistima. Na konferenciji Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije, 26. i 27. juna 1919. godine, bio je izabran u Glavni odbor stranke.[1] Kao socijaldemokrata aktivno se bavio politikom, pisao je u štampi, uređivao listove i časopise, izdavao brošure.
Bio je urednik lista Sloboda te poverenik za socijalnu politiku Zemaljske vlade, ali je podneo ostavku. Zapostavio je stranačku politiku i bavio se zaštitom, osiguranjem, obrazovanjem i sindikalnim organizovanjem radnika. Od osnivanja Saveza bankovnih činovnika Jugoslavije 1922, bio je četiri godine glavni sekretar, a zatim načelnik socijalnog osiguranja SUZOR-a u Zagrebu. Osnivač je Radničke čitaonice i biblioteke 1926/27. godine.
.jpg)
Nezavisno od političkih dužnosti i ideoloških razmirica, uvek je uz konkretna radnička prava, te pokretač niza aktivnosti zagrebačke Radničke komore, jedan od prvih koji je upozoravao na fašističku opasnost, ostajući izvan ortodoksne komunističke ideologije. Autor je brojnih stručnih i popularnih studija i brošura iz filozofskog, političkog, ekonomskog, sociološkog i drugih područja. Pisao je o problemima socijalne politike i radničkog zakonodavstva, o značajnim ličnostima iz istorije radničkog pokreta, o temama iz teorije i prakse socijalističkih partija, o aktuelnim političkim problemima, posebno spoljno-političkim, o ruskoj revoluciji, o jugoslovensko-sovjetskim odnosima, o fašizmu i nacional-socijalizmu.
Posle petomajskih izbora 1935, radio je na stvaranju Jedinstvene radničke partije. Nezadovoljan radom Socijalističke partije Jugoslavije, iste godine prišao je Komunističkoj partiji Jugoslavije.[2]
Na osnivačkom kongresu Komunističke partije Hrvatske 1. i 2. avgusta 1937. godine, na predlog Josipa Broza, izabran je za člana Centralnog komiteta KPH.[2] Krajem leta 1937, ponovno je pokrenuo pitanje stvaranja legalne radničke partije, Stranke radnog naroda. Bio je na čelu Glavnog inicijativnog odbora stranke, sa sedištem u Zagrebu.
Više puta je hapšen i zatvaran, npr. u novembru 1936. sa još 23 lica.[3] Nakon formiranja vlade Cvetković-Maček 1939, Adžija je bio interniran u logor u Bileći. Bio je pušten, ali je ubrzo ponovno uhapšen i zatvoren u zatvor u Lepoglavi, gde je proveo deset meseci. Noću 30/31. marta 1941, ponovno je bio uhapšen i zatvoren u zatvoru na Savskoj cesti u Zagrebu, a zatim prebačen u Kerestinec.[1]
Početkom Drugog svetskog rata, ustaše su u aprilu 1941. preuzele logor za internaciju komunista od jugoslovenske žandarmerije u Kerestincu, zajedno sa svim zatočenicima. U znak odmazde za atentat na ustaškog agenta, ustaše su u parku Maksimir streljale skupinu komunista, među kojima i Adžiju, 9. jula 1941. godine.[1]
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 26. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.
Božidar Adžija se smatra začetnikom marksističke sociologije u Jugoslaviji. U svom časopisu Socijalna misao (1928 - 1933) objavljivao je članke sociološkog sadržaja. Njegova knjiga Od Platona do Marksa (1929). prvi je prikaz socijalnih ideja u Jugoslaviji. Sarađivao je i u Sociološkom društvu u Zagrebu.
Po njemu je nazvan Centar za obrazovanje i kulturu „Božidarac”.
Dela uredi
- „Kapitalizam i socijalizam", Zagreb, (1920).
- „Međunarodna organizacija rada", Zagreb, (1926).
- „Deset godina ruske revolucije", Zagreb, (1928).
- „Od Platona do Marksa", Zagreb, (1929)[2]
- „Članci i rasprave", Zagreb, 1952.
- „Izbor članaka", Beograd, 1961.
Reference uredi
- ^ a b v g „Po kome je "Božidarac" dobio ime? | Ko je bio...”. 011info - najbolji vodič kroz Beograd (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-02-01.
- ^ a b v g Hrvatska enciklopedija: Adžija, Božidar, pristupljeno 29. 9. 2013.
- ^ "Vreme", 27. nov. 1936
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.
- Enciklopedija Jugoslavije (knjiga prva). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1980. godina.
