Bosanski pašaluk
Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci). |
Bosanski pašaluk (ejalet) je bio najzapadnija provincija prvog nivoa Osmanskog carstva. Ustanovljen je 1580. godine i postojao je sve do administrativnih reformi sredinom 19. veka.
| Bosanski pašaluk | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1580.—1867. | |||||||||
 Bosanski pašaluk oko 1600. godine | |||||||||
| Glavni grad | Banja Luka, Travnik, Sarajevo | ||||||||
| Regija | Jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Osmansko carstvo | ||||||||
| Površina | 70.038 km2 | ||||||||
| Stanovništvo | 600.000 (1787) | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivša pokrajina | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | Pašaluk | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1580. | ||||||||
• Osnivanje Bosanskog pašaluka (ejaleta) | 1580. | ||||||||
• Osnivanje Bosanskog vilajeta | 1867. | ||||||||
• Ukinuto | 1867. | ||||||||
| |||||||||
Granice uredi
Obuhvatao je znatno prostranstvo, uključujući Bosnu i Hercegovinu, kao i znatne delove današnjih teritorija Srbije, Crne Gore i Hrvatske. Njegove granice na severu, zapadu i jugu su se od 1699. godine, nakon Velikog turskog rata, uglavnom poklapale sa sadašnjom granicom Bosne i Hercegovine sa Hrvatskom.[1]
Srednjovekovne srpske zemlje okupljene su 1580. godine u bosanskom ejaletu i odvojene od Rumelijskog ejaleta. Tokom dugog rata nastao je ejalet Silistrija (1593. godine), koji je obuhvatao i Beogradski pašaluk.
Jugoistočno od bosanskog ejaleta bila je Osmanska Albanija, a na jugu Mletačka Albanija. U svim ostalim zemljama, ejalet je bio okružen vojnom granicom. U sastavu ejaleta nalazila se i zemlja koja je postala poznata kao Turska Hrvatska.
Istorija uredi
Pre Bosanskog pašaluka, osnovano je Bosansko krajište, a potom 1463. godine Bosanski sandžak. Izdvajanjem Bosanskog, Hercegovačkog, Kliškog, Krčko-ličkog i Pakračkog sandžaka iz Rumelijskog, a Zvorničkog i Požeškog sandžaka iz Budimskog pašaluka, 1580. godine je formiran Bosanski pašaluk.
Sredinom 17. veka, na vrhuncu svoje veličine, Bosanski pašaluk je obuhvatao skoro celu teritoriju današnje Bosne i Hercegovine, kao i delove Hrvatske (delove Like, Slavonije i Dalmacije), Srbije (današnja Raška oblast), i Crne Gore, tj. njen severni deo. Tada ga je činilo 8 sandžaka i 29 kapetanija (vojnih garnizona):
- Bosanski (7 kapetanija)
- Hercegovački (4 kapetanije)
- Kliški (4 kapetanije)
- Krčko-lički (7 kapetanija)
- Pakrački (nazivao se još Cernički, Čazma ili Začasna)
- Zvornički
- Požeški (2 kapetanije)
- Bihaćki (4 kapetanije)
Tokom osmanskih ratova u Evropi, teritorija Bosanskog pašaluka se vremenom počela smanjivati. Posle Karlovačkog mira, pašaluk je sveden na četiri sandžaka (i tri od njih su bili umanjenih teritorija) i dvanaest kapetanija.
Godine 1833, Hercegovački sandžak je odvojen od Bosanskog pašaluka i nastao je Hercegovački pašaluk, na čijem čelu je bio vezir Ali-paša Rizvanbegović. Nakon njegove smrti 1851. godine, spojeni su Bosanski i Hercegovački pašaluk i formiran je novi prošireni Bosanski pašaluk.
Prva prestonica bilo je Sarajevo (1463—1583), zatim je to bila Banja Luka (1583—1686), pa Travnik (1686—1851), i ponovo Sarajevo (1851—1867). Godine 1867. ukinut je Bosanski ejalet, a osnovan Bosanski vilajet.
Neki od beglerbegova Bosanskog pašaluka bili su Ferhat-paša Sokolović (od 1580), Abdulah-paša Teftedarija, Hasan-paša Predojević (1591—1593) i Numan-paša Ćuprilić.
Galerija uredi
-
Bosanski pašaluk (ejalet) 1609. godine -
Bosanski pašaluk (ejalet) 1683. godine -
Bosanski pašaluk (ejalet) 1795. godine
.png)
.png)
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
- Desnica, Boško (1991). Stojan Janković i uskočka Dalmacija: Izabrani radovi. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Đuran, Goran (2012). „Islamizacija vlaha u Bosni i Hercegovini”. Zapisi: Godišnjak Istorijskog arhiva Požarevac. 1 (1): 87—91.
- Ekmečić, Milorad (1981). „Srpski narod u Turskoj od sredine XIX veka do 1878”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 447—526.
- Jakovljević, Aleksandar; Isailović, Neven (2013a). „Popis nahije Kosovo iz 1574. godine”. Mešovita građa (Miscellanea). 34: 25—70.
- Jakovljević, Aleksandar; Isailović, Neven (2013b). „Popis nahije Petrovo polje iz 1574. godine”. Inicijal: Časopis za srednjovekovne studije. 1: 255—290.
- Jačov, Marko (1990). Srbi u mletačko-turskim ratovima u XVII veku. Zemun: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu 1699-1716”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 7—30.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu 1718-1737”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 89—105.
- Samardžić, Radovan (1986). „Srbi u Turskom carstvu od Beogradskog mira do prvog ustanka 1739-1804. — Unutrašnji život”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 306—350.
- Samardžić, Radovan (1986). „Bosna i Hercegovina u XVIII veku”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 432—497.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srpski narod pod turskom vlašću”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—114.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srbi u ratovima Turske do 1683”. Istorija srpskog naroda. knj. 3, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 115—424.
- Spaho, Fehim; Aličić, Ahmed; Zlatar, Behija (2007). Opširni popis Kliškog sandžaka iz 1550. godine. Sarajevo: Orijentalni institut.
- Spaho, Fehim (1985). „Defteri za Kliški sandžak iz XVI i početka XVII stoljeća - diplomatički opis”. Prilozi za orijentalnu filologiju. 34 (1984): 137—162.
- Spaho, Fehim (1989). „Neke karakteristike varoških naselja u Kliškom sandžaku u XVI i XVII stoljeću”. Prilozi za orijentalnu filologiju. 38 (1988): 241—252.
- Spaho, Fehim (1989). „Vojna organizacija turske vlasti u Kliškom sandžaku u XVII stoljeću”. Sinj i Cetinska krajina za vrijeme osmanlijske vlasti. Sinj: Kulturno društvo Cetinjanin. str. 73—79.
- Stanojević, Gligor (1970). Jugoslovenske zemlje u mletačko-turskim ratovima XVI-XVIII vijeka. Beograd: Istorijski institut.
- Stojančević, Vladimir (1981). „Srpski narod pod turskom vlašću u prvoj polovini XIX veka”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 213—248.
- Hafizović, Fazileta (2016). Kliški sandžak od osnivanja do početka Kandijskog rata (1537-1645. godine). Sarajevo: Orijentalni institut.
- Hafizović, Fazileta (2016). Popis sela i zemlje sandžaka Krka, Klis i Hercegovina, oslobođenih od Mletačke Republike 1701. godine. Zagreb: Srpsko kulturno društvo Prosvjeta.
- Hrabak, Bogumil (1988). „Vlaška i uskočka kretanja u severnoj Dalmaciji u XVI stoleću”. Benkovački kraj kroz vjekove. 2. Zadar: Filozofski fakultet. str. 107—258.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
- Šuletić, Nebojša (2008). „Bosanski pašaluk”. Enciklopedija srpskog naroda. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 126.
