Википедија

Bukurešt

Главни град Румуније

Bukurešt (rum. București) je glavni grad i industrijski, kulturni i trgovinski centar Rumunije.[4] On se nalazi u južnom delu zemlje, u istorijskoj pokrajini Vlaška, na reci Dimbovici.

Bukurešt
rum. București
Kolaž gradskih znamenitosti
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Rumunija
Osnovan1459.
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.1.628.426 [1][2]
 — gustina7.142,22 st./km2
Aglomeracija2.000.000
Geografske karakteristike
Koordinate44° 26′ 00″ S; 26° 06′ 00″ I / 44.433333° S; 26.1° I / 44.433333; 26.1
Aps. visina60-90 m
Površina228 km2
Bukurešt na karti Rumunije
Bukurešt
Bukurešt
Bukurešt na karti Rumunije
Ostali podaci
GradonačelnikGabrijela Firea[3]
Veb-sajt
pmb.ro

Bukurešt čini istoimeni grad-okrug u Rumuniji, dok ga okružuje u potpunosti okrug Ilfov.

Bukurešt nosi epitet „Malog Pariza“ ili „Pariza Istoka“. Demonim stanovnika ovog grada je "Bukureštanci" (Bucureșteni).

Bukurešt se prostire se na 228 km² i prema poslednjem popisu iz 2011. godine u gradu je živelo 1.628.426 stanovnika[5]. To ga čini šestim gradom po veličini u Evropskoj uniji, ako se gledaju upravne granice samog grada.

Etimologija uredi

Postoji nekoliko teorija o tome kako je Bukurešt dobio ime. Prema jednoj od njih, grad nosi ime po osnivaču, koji se zvao Bukur, a bio je (opet prema različitim izvorima) pastir, princ, lovac, ribar ili odmetnik.[6] Jedan od najslavnijih osmanskih putopisaca, Evlija Čelebija, zabeležio je da je Bukurešt dobio ime po izvesnom Abu Karišu (Abu-Kariș), iz plemena Bani Kureiš (Bani-Kureiș). Treća teorija potiče iz 18. veka, od švajcarskog putnika Franca Šulcera, prema kojem naziv potiče od reči bucurie, koja na rumunskom jeziku znači sreća, zadovoljstvo. Pretpostavlja se da je poreklo reči iz dačkog jezika. Još jedna teorija datira iz 19. veka, iz knjige štampane u Beču, u kojoj je zabeleženo da naziv Bukurešt potiče od bukovih šuma.[7]

Geografija uredi

 
Pogled na grad iz satelita

Grad Bukurešt razvio se u središnjem delu rumunske pokrajine Vlaške i to u njenom istočnom delu, poznatom kao Muntenija. Danas je glavni grad Rumunije asimetrično postavljen u okviru granica zemlje. Tako je Bukurešt od severne granice države udaljen preko 500 km, dok je ka jugu on udaljen svega 65 km od Dunava, koji čini državnu granicu ka Bugarskoj. Bukurešt je udaljen 265 km od Crnog mora.

Bukurešt je obrazovan u središnjem delu Vlaške nizije i nadmorska visina iznosi 88 m. Teren u gradu je ravan do malo valovit. Grad se danas nalazi na dve reke, na Kolentini i Dambovici. Reka Kolentina prolazi kroz samo jezgro grada i delimično teče podzemno (veštački izgrađeni tuneli), dok reka Dambovica, koja prolazi kroz severni deo grada, gradi niz od 7 jezera, koja su danas mesto na kojem građani Bukurešta provode slobodno vreme. Grad je bogat parkovima, od kojih je najpoznatiji Čišmiđiju. Ostali parkovi uključuju "Omladina" (Tineretuluj), Herastrau, Titan-Bela Bara (Balta Alba), Drumul Taberej, Cirkusa, i ostale.

Klima uredi

Klima u gradu je umereno kontinentalna, osobena po toplim i suvim letima i hladnim zimama.

Klima Bukurešta (1981–2010, ekstremi 1929–sadašnjost)
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 17,1
(62,8) 		24,1
(75,4) 		29,0
(84,2) 		32,2
(90) 		36,9
(98,4) 		39,0
(102,2) 		42,2
(108) 		41,0
(105,8) 		38,5
(101,3) 		35,2
(95,4) 		25,1
(77,2) 		18,4
(65,1) 		42,2
(108)
Maksimum, °C (°F) 2,8
(37) 		5,5
(41,9) 		11,4
(52,5) 		18,0
(64,4) 		24,0
(75,2) 		27,7
(81,9) 		29,8
(85,6) 		29,8
(85,6) 		24,6
(76,3) 		17,9
(64,2) 		9,8
(49,6) 		3,8
(38,8) 		17,1
(62,8)
Prosek, °C (°F) −1,3
(29,7) 		0,4
(32,7) 		5,4
(41,7) 		11,2
(52,2) 		16,8
(62,2) 		20,6
(69,1) 		22,5
(72,5) 		22,0
(71,6) 		16,9
(62,4) 		11,0
(51,8) 		4,7
(40,5) 		0,2
(32,4) 		10,8
(51,4)
Minimum, °C (°F) −4,8
(23,4) 		−4,0
(24,8) 		0,1
(32,2) 		4,9
(40,8) 		9,6
(49,3) 		13,6
(56,5) 		15,4
(59,7) 		14,9
(58,8) 		10,5
(50,9) 		5,4
(41,7) 		0,6
(33,1) 		−3,4
(25,9) 		5,2
(41,4)
Apsolutni minimum, °C (°F) −32,2
(−26) 		−29,0
(−20,2) 		−21,7
(−7,1) 		−9,5
(14,9) 		−1,1
(30) 		4,5
(40,1) 		7,4
(45,3) 		5,2
(41,4) 		−3,1
(26,4) 		−8,0
(17,6) 		−19,4
(−2,9) 		−25,6
(−14,1) 		−32,2
(−26)
Količina padavina, mm (in) 37
(1,46) 		37
(1,46) 		44
(1,73) 		50
(1,97) 		56
(2,2) 		83
(3,27) 		70
(2,76) 		56
(2,2) 		64
(2,52) 		53
(2,09) 		46
(1,81) 		48
(1,89) 		643
(25,31)
Količina snega, cm (in) 13,7
(5,39) 		11,0
(4,33) 		10,5
(4,13) 		1,5
(0,59) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		0,0
(0) 		8,8
(3,46) 		10,5
(4,13) 		56,0
(22,05)
Dani sa kišom 6 6 9 11 12 11 9 8 8 10 10 9 109
Dani sa snegom 8 7 5 1 0,03 0 0 0 0 0,3 3 7 31
Relativna vlažnost, % 89 83 75 71 69 70 68 68 73 79 85 88 76
Sunčani sati — mesečni prosek 70,6 84,5 138,0 184,8 246,3 265,8 289,2 281,4 224,1 177,4 87,5 62,8 2.112,4
UV indeks 1 2 3 5 7 8 8 7 5 3 2 1 4,3
Izvor #1: Pogoda.ru.net (average temperatures, humidity, precipitation, and snowy days)[8]
Izvor #2: NOAA (snowfall and sunshine, 1961–1990),[9] Administrația Națională de Meteorologie (extremes)[10] and Weather Atlas[11]

Istorija uredi

 
Bukurešt 1837.
 
Smotra garde ispred kraljevske palate u Bukureštu početkom prošlog veka

Područje grada Bukurešta bilo je naseljeno još od praistorije. Međutim, kao gradsko naselje Bukurešt se spominje tek krajem srednjeg veka, pa stoga spada u najmlađe prestone gradove Evrope.

Bukurešt se prvi put spominje 1459. godine kao „Utvrđenje od Bukureštija“ (Citadel of Bucureşti) i ubrzo postaje sedište vlaškog vojvode Vlada III Drakule. Uskoro grad dobija na značaju i postaje takmac severno postavljenom Trgovištu, srednjovekovnoj prestonici Vlaške. Ovo je delom bilo uzrokovano i čvršćim vezivanjem Vlaške za Osmansko carstvo preko Dunava.

Nestabilnost i česti ratovi na ovom području u sledećim vekovima nisu sprečili rast i razvoj grada. U 17. veku Bukurešt su spalile Osmanlije. Posle toga grad se počeo razvijati u smeru koji se i danas vidi u gradskoj uličnoj mreži sa središtem u četvrti Lipšani. Tada grad postaje i najvažnije sedište Vlaške, a sigurno posle 1698. kada se ovde premešta Vrhovni sud Vlaške. Ovo nije osiguralo grad, pa je Bukurešt tokom 18. i 19. veka nekoliko puta bio osvajan od strane Habzburga i Rusije, a 1848. godine grad je bio poprište Revolucije 1848/49.

Kada su se 1861. Vlaška i Moldavija ujedinile u kraljevinu Rumuniju, Bukurešt je postao prestonica.[4] Ovo je dalo polet gradu i on je tokom sledećih pola veka doživeo nagli uspon i rast stanovništva. U razvoju Bukurešta kraljevina se oslanjala na Francusku, pa su u gradu izgrađene mnoge palate, bulevari i parkovi. Veliki deo zgrada izgradile su strane arhitekte, najčešće Francuzi i Italijani. Tada je grad dobio nadimke „Mali Pariz“ ili „Pariz Istoka“. Razvoj grada bio je prekinut u Prvom svetskom ratu, kada je grad bio pod nemačkom okupacijom od 1916. do 1918. Međutim, posle rata Bukurešt postaje središte „Velike Rumunije“, jedne od najvećih država u Evropi, što je gradu dalo nagli uspon i rast.

Tokom Drugog svetskog rata grad nije mnogo stradao, ali je komunistički režim iz korena izmenio grad.[4] Posebno se ovo vezuje za razdoblje Nikolaja Čaušeskua (1965–89.), kada je grad doživeo masovnu urbanizaciju i transformaciju dobrim delom i razaranjem starog i vrednog urbanog tkiva. Dodatno, marta 1977. je grad zadesio snažan zemljotres, u kome je poginulo oko 1500 ljudi i uništeno mnogo starih zgrada.[12]

Tačnije, u počevši od 1960-ih, grad je doživeo rast u blokovima, naročito na ivicama grada, gde je bilo malo kuća i puno polja. Među novoizgrađenim područjima možemo nazvati Drumul Taberej (1960—1974), Berčeni (1960—1989), Đurđuluj (1959—1986), Titan (počev od 1961. do sredine 1980-ih), Đulešti (u 3 etape, 1961–1966, 1975–1978 i 1980–1990), Pažura-Novi Bukurešt (1962—1971), Obor-Tej-Kolentina (1973—1990), Pantelimon (1974—1989) i Militari (1966—1989). Ove dokazale su da su rešile stambenu krizu koja je uticala na Bukurešt od pedesetih godina prošlog vijeka.

Druge važne zgrade izgrađene su tokom komunističke ere, uključujući Hotel Interkontinental (otvoren 23. maja 1971), Nacionalni teatar u Bukureštu (otvoren 5. decembra 1973), "Sala Palatuluj" (1961), Unirea univerzalna prodavnica (1976. i 1987), Rumunska televizija zgrade (1968. i 1970. godine), a posebno Palata Parlamenta (projekat je započeo 1984. godine, ali nije završen do 1997. godine).

U osamdesetim godinama, većina starog grada je srušena kako bi se utvrdila većina građevinskih projekata koje je predviđao Nikolaje Čaušesku koji su uključivali izgradnju stambenih zgrada i raznih administrativnih zgrada, a najvažnije je "Dom naroda", koristeći arhitekturu inspirisanu sjevernokorejskom. Ovo je dovelo do rušenja starih istorijskih crkava, raznih kuća, stadiona i drugih.

Godine 1989, desila se Rumunska revolucija, koja je bila posebno „krvava“ u Bukureštu. Posle toga grad i državu zadesile su godine duboke krize[4], pa je Bukurešt prvi put u istoriji opao po broju stanovnika u vreme mira. Od 2000. sa brzim integracijama Rumunije u EU grad je doživeo ponovni rast i brz razvoj. Danas je Bukurešt veliko gradilište.

 
Demolicije u Bukureštu pod Čaušeskuovim režimom, 1987.

Srbi u Bukureštu uredi

Tokom 16. i 17. veka bilo je Dubrovčana trgovaca u Bukureštu i drugim rumunskim gradovima. U putničkom dnevniku Jakova Bongarsa iz 1585. godine, vidi se da u Bukureštu postoji franjevački manastir i da je u gradu "dubrovačka vlastela". Takođe, po jednoj katoličkoj statistici iz 1643. godine bilo je 10 Dubrovčana u Bukureštu.[13] Sredinom 19. veka oko Bukurešta su tri naselja (sada predgrađa) koje nose ime Srbi, kao što se može videti na tadašnjoj mapi. Zapadno se nalazi "Srbi Gulešti" - danas samo predgrađe Guilešti, a istočno od grada je "Srbi Leordeni" - sada samo Leordeni. Jugozapadno su dva sela, Gori i Donji "Srbi Domnešti" - sada samo pregrađe Domnešti.[14] Zna se da je samo u selu "Srbi Leordeni" 1838. godine bilo popisano 12 srpskih porodica. Pored žive i bugarski naseljenici, ali katolici.

U Bukureštu je tokom 19. veka bilo izgnanika iz kneževine Srbije, vladara dinastija Karađorđevića i Obrenovića. Uz njih su bile porodice i pratnja, saborci, saradnici, sluge i podanici drugih položaja.

Vukov srpski rečnik, tumačen nemačkim i latinskim rečima, kupio je 1818. godine Stevan Vasiljević Živković iz Bukurešta. Živković je inače srpski književni radnik, prevodilac "Telemaka" i "izdatelj Blagdjetelne muze".[15] Iz pisma istog Stefana Živkovića upućenog Vuku iz 1818. godine, sagledava se prisustvo Srba u Bukureštu. On kaže: Ovde ih (Srba) ima mnogo. No osim toga pola ovoga grada govori govori srpski i bolgarski, a pola drugim jezicima. Ima Bulgara i Serba, koji su svi ovde pod imenom Serbova poznati do 26.000 i više familija.[16] Protiv kneza Miloša Obrenović podigao je 1819. godine bunu Miljko Petrović, brat "Hajduk" Veljka Petrovića, sa svojih 42 Arnauta. To je "Miljkova buna", nastala zbog otpuštanja iz službe nekoliko Arnauta, u kojoj je kao organizator umešan pukovnik (pomenuti) Stevan Živković iz Bukurešta.[17]

Jednu srpsku knjigu nabavio je knjaz Miloš T. Obrenović, i to platio 30 primeraka. Uz njega se javljaju Konstantin od Hadija "ruski kavaler" - pet primeraka, i veliko-kupci braća Avramovići iz Braile, takođe po pet primeraka. Ostali prenumeranti su bili: Aleksa Stojanović, Gospodar Efrem (Jevrem) T. Obrenović, Gospođa Tomanije E. Obrenović, Gospodar Miloš E. Obrenović, Gospođa Ana Konstantinović rođena Obrenović, Božidar Rajović sekretar Jevremov, Milinko Dimitrijević upravnik dvora Jevremovog. Od građana bukureštanskih, kupili su knjigu Mihailo Ivanović trgovac, Dimitrije K. Manaf trgovac, Paraskeva Karibiber trgovkinja i Kiriak Pana Kironić trgovac.

Drugom prilikom srpsku knjigu su opet kupili Obrenovići, knjaz Miloš (10 egzemplara), Efrem (pet) i Efremov sin Miloš (dva). Skupljači pretplate bili su Bukureštanci, Vujica Jovanov, Šljivić i Jovan Božić.

Srpsku ćiriličnu knjigu uzeli su 1839. godine drugi stanovnici Bukurešta: arhimandrit manastira Bistrice u Besarabiji, Srbin Gavril, Mihail German knjaževski srpski agent, Dimitrije Mustakov savetnik agencije, Zaharije Stempovski dragoman (prevodilac) agencije, Stefan Pazarac glavni nadziratelj knjaževskih dobara (Miloševih), Dimitrije Mihailović pisar, Đorđe German bankar, Hristo Hadži Paraskeva trgovkinja, Nikola Jovanović (iz Dobrote), Martin Milašević (iz Novog Sada) i Stevan Dimitrijević (iz Milanovca).[18] Pretplatnik srpske knjige u Beogradu bio je 1839. godine sajdžija Nikolaj Stojanović rodom iz Bukurešta.[19]

Skupljač pretplate za knjigu Sime Milutinovića Sarajlije u Bukureštu, i "svu Valahiju, Moldaviju i Odesu" bio je tamošnji "serbsko-knjaževski agent" Mihail Feodorović German (1837).

U Bukureštu je povremeno živeo najbogatiji Srbin, "Kapetan Miša" ili tačnije titularni major Miša Anastasijević. Bukureštanski trgovac, Srbin Jovan Marković je objavio 1864. godine u Bukureštu pozdravnu pesmu "Dobrodošlica", posvećenu Anastasijeviću.[20] Milioner, sa ogromnom rečnom flotom, rudnicima soli i spahilucima u Vlaškoj kretao se između sedišta u najvećem spahiluku Kležani i Bukurešta na luksuznim elegantnim kočijama i četvoropregom, okružen ličnom naoružanom živopisnom gardom od 12 Arnauta. U Bukureštu je pored zgrade Narodne banke, prvo podigao luksuzno građenu i opremljenu palatu[21], a pored nje potom i nešto manju kuću.[22] U palati je bila glavna poslovnica njegove trgovačke kompanije za Vlašku, i tu je primao ugledne goste. A u kući pored je Miša povremeno živeo, i tu je iznenada i umro od zapaljenja pluća, 15. januara 1885. godine. Nakon balsamovanja tela prenet je i sahranjen u crkvi spahiluka Kležani. U jednom krilu te velike bukureštanske palate, živeo je izvesno vreme rumunski princ Štirbej. Ubrzo nakon Mišine smrti, aprila 1885. godine prodavane su te kuće u Bukureštu, u ulici Domnej 6-8. Informacije je davao Dimitrije Germani.

Poslednje godine života, početkom 1884. godine Anastasijević je pozvao u goste Matiju Bana, beogradskog profesora i književnika. Za tri nedelje Ban je od zabeleški i sećanja bogataševog skupio građu za "Životopis" (objavljen 1890) najbogatijeg i najdarežljivijeg Srbina. Mišin unuk Aleksije Karađorđević je palatu nasledio i pretvorio u pozorište. To pozorište je međutim stradalo u požaru nakon Prvog svetskog rata.

Pretplatnici srpske knjige u Bukureštu se ponavljaju, jer je reč o kulturnim potrebama obrazovanih rodoljuba. Tako se pominju 1837. godine u spisku kupaca istorijske knjige: arhimandrit Gavril Petrović nastojatelj besarabijskog manastira Bistrice, Polikarp Canković arhimandrit i nastojatelj vlaškog Rimnijskog manastira, Mihail German knjaževski srpski savetnik i nosilac Sultanovog ordena, sa svojom porodicom, Stojan Simić knjaževski savetnik i nosilac ruskog ordena Sv. Vladimira 4. klase, Dimitrije Mustakov knjažev savetnik i Nikolaj German glavni ćumrukdžija (carinik) beogradski, Stevan Pazarac savjetnik i nadziratelj mošije Pojane, Marko Hadži Stilo činovnik knjaževstva, Dimitrije Novaković nadziratelj mošije Mavrodina, Jovan Gavrilović sekretar agencije, Hristo Mustakov, Đorđe German revizor, Vasilije Toplicki činovnik Srbije, te Đorđevići braća Smederevci, Sima Pazarac učenik, Nikola Vujić, Lazar Malešević, Vasilije Nedeljković i Ignjat Stojanović.[23]

Kupci jedne bugarske knjige u Bukureštu bili su 1836. godine, sudeći po prvom na spisku - Srbi. Od ukupno 57 prezimena, njih 16 ima srpsku verziju. Tako je 10 egzemplara uzeo arhimandrit Bistrickog manastira u Vlaškoj, Srbin, Gavril Popović, a pored njega su - Jordan Genović (sa 10), Jovan Nedeljković, Simeon Nedeljković, Konstantin Mihail Panković, Marko Georgijević, Konstantin Nikolajević Mustakov, Stefan Tabaković, Angel Pantelejmonović, Konstantin Atanasović, Vasilij Georgijević, Tončo Hristović a sa strane Mihail Popović iz Lovića, Teohar Hristodulović iz Turnova.[24]

Osnovana je 1835. godine u Bukureštu Knjaževsko-srpska agencija. Godine 1841. u Bukureštu je bio srpski konzulat, pri kojem su radili konzul Nikolaj German (tu i 1839) i sekretar Georgije Maletić rodom iz Banata.[25] Filozofska knjiga koja opisuje Marka Aurelija čitana je u Bukureštu 1844. godine. Znalci srpskog jezika u tom vlaškom gradu obrazovali su prenumerantski punkt. Bili su to učeni ljudi poput: Adam K. Germani "kavaljer Grčkog kraljevstva", Đorđe Nicecko sekretar direkcije Okne Vlaške, Đorđe Germani, Marko G. Germani, Dimitrije Koma iz Bitolja nadziratelj spahiluka manastira braće Germani, Đorđe Koca nadziratelj spahiluka Eljani braće A. Germani.[26] Pretplatnik knjige zbirke srpskih pesama bio je 1846. godine Aleksa Simić "kavaljer" sa tri egzemplara, u Bukureštu.

Gramatiku srpsku tražili su 1850. godine u "Bukreš.-u" srpski poglavari u izgnanstvu. Bili su to Obrenovići i njihovi saradnici: knez Miloš, knez Mihajlo i gospodar Jefrem Obrenović - ukupno 50 primeraka, a uz njih i iz porodice Germani - Nikola, Jovan i Đorđe sa još 20 egzemplara, za brojne ne navedene tamošnje čitaoce.[27] Jedan srpski knjižni naslov imao je mnogo prenumeranata (64) u Bukureštu, pomenućemo samo neke vrednije pažnje te 1854. godine: Konstantin Hadija kavaler i sekretar knjaza Miloša Obrenovića, Jovan Ivelić trgovac sinovac grofa Ivelića, Konstantin Atanasijević nosilac zlatne lente ordena Sv. Vladimira, služitelji na dvoru knjaževom - Milinko Teodorović, Veljko Stanojević, Đorđe Petrović Šabčanin i Arkadije Marinković; zakupci spahiluka u Vlaškoj - Aron Nedeljković, Đorđe Nedeljković, Josif Simonović, Božidar Rajović i Dimitrije Manaf. Đorđe Đerman rodom iz Razloga posednik spahiluka Buko, Mihail Demaja sekretar Simićev, Dimitrije Marinović knjažev knjigovezac, Josif Jakšić živopisac i drugi pretežno trgovci. Vidakovićevu popularnu knjigu uzeo je pretplatom 1857. godine u Bukureštu, c i k oficir lajtant Manojlo Teodorović Srbin rodom iz okoline Šapca.[28] Ruski istorijski roman preveden na srpski jezik nabavljan je i u Bukureštu. Kao kupci te knjige javljaju se 1857. godine: braća Rajovići (5 komada), Lazar Hadži Stojlo trgovac, Nikolaj German računovođa, Kostadin Mihajlović pisar selski, Liman Lošović trgovac, Filip Radosavljević nadzornik sela Kležana i Nikola Vujatović pisar u Kležanu.[29] Srpske knjige je 1860. godine naručivala knjižara K. A. Rozetija u Bukureštu.

Pretplatnički punkt u Bukureštu 1862. godine, oko jedne knjige o Hercegovačkom ustanku i srpskom junaštvu, činili su tamošnji Srbi, na čelu sa Tomanijom Obrenović. Na dugom spisku su još Anka Konstandinović, Milenko Dimitrijević, Mojsilo Rajović, Marko Rajović, Živko Lončarević, Jovan Marković, Trifun Atanacković, Stevan Todorović, Antonije Dimitrijević, Pavle Šerban, Petar Jovanović, Milan Lomović, Atanasije Marjanović, Dimitrije Đorđević, Vule Topalđorđević, Jefrem Miletić, Dimitrije Marković, Filip Radosavljević, Krista Jeremić, Radovan Lazarević, Stevan Jovanović, Lazar D. hadži Stoilo, Nikola Petrović, Dimitrije Petrović, Josif Simonović, Aleksa Stojković i Vasa Živanović. U prestonicu Vlaške otišlo je tada 28 egzemplara.[30]

Aleksandar Andrić penzionisani graničarski lajtant u Banatu, bavio se intenzivno književnim radom. Imao i svoju vlastitu štampariju, koju je nekoliko puta selio. Pod stare dane štampao je svoja "Sabrana dela", koja su bila tražena i u Bukureštu. Tamošnji mali prenumerantski punkt je 1863. godine naručio nekoliko primeraka zbirke njegove poezije. Bili su to građani: Hadži Jovan Pejić, A. Dumbovinčano, Marko St. Rajović, Mojsilo St. Rajović, Vasilije Živanović sekretar Knjaževske srbske agencije.[31] Andrić je kasnije i boravio nekoliko godina u Bukureštu. Došao je iz Srbije 1870. godine, da bi bio sledećih godina dana urednik novina na nemačkom jeziku "Slobodni orijent". Sarađivao je pišući članke i u tamošnjem listu "Vostok", koji izlazi na srpsko-bugarskom jeziku. U "Podlisku Vostoka" objavljivao je političke komentare na prvoj strani. On je 1875. godine osnovao u Bukureštu "Slovensku družinu", čiji je bio prvi, privremeni predsednik. Poručnik Andrić je i umro u rumunskoj prestonici, 23. jula 1876. godine a tamo i počiva na rumunskom pravoslavnom groblju. Na njegovoj sahrani je bilo mnoštvo ljudi, svi tamošnji mnogobrojni Srbi, a jedino nikog nije bilo iz srpskog poslanstva.[32]

Osamdesetih godina 19. veka bilo je Srba preduzetnika u Bukureštu. Pominju se u to vreme Sotir Mihajlović kafedžija "Kod Londona" i Svetozar Pjevčević preduzimač.[33] Decembra 1898. godine delovalo je u Bukureštu "Srpsko radeničko pevačko društvo". Ono tada već bilo potvrđeno, ima statut, a aktivnih članova je bilo 20 tamošnjih, pored drugih utemeljivača i pomagača. Predsednik tog srpskog društva bio je zanatlija Đoka Konstantinović.[34]

Radio je 1878-1900. godine u Bukureštu, Licej pod imenom "Svetog Save", koji su pohađali Srbi.[35]

fanariotiVlaška

Stanovništvo uredi

 
Centar grada

Grad Bukurešt danas ima oko 2 miliona stanovnika na gradskom području, dok metropolitensko područje obuhvata oko 2,6 miliona ljudi. Tokom razvoja grada broj stanovnika se kretao sledećim tempom:

Demografija
1948.1956.1966.1977.1990.2002.2011.
1.041.8071.177.1611.366.3841.807.2392.127.1941.926.3341.628.426

U odnosu na broj stanovnika Rumunije, u Bukureštu je 2002. godine živelo 8,9% stanovništva države.[5]

Bukurešt spada i u najhomogenije prestonice Evrope budući da etnički Rumuni čine 97% stanovništva grada, dok su manjine Romi sa 1,4% i Mađari sa 0,3%. Nekada značajni Grci, Jermeni i Jevreji danas broje simboličan broj pripadnika. Pretežna većina gradskog stanovništva je pravoslavna — 96,1%, od čega su četvrtina aktivni vernici.

Upravna podela uredi

 
Stanica "Titan" metroa u Bukureštu

Grad Bukurešt čini istoimeni grad-okrug u Rumuniji, dok ga okružuje u potpunosti okrug Ilfov. Grad je podeljen na 6 opština — sektora.

Privreda uredi

Saobraćaj uredi

Bukurešt kao milionski grad ima razvijen javni gradski prevoz. Gradom saobraćaju autobusi, trolejbusi, tramvaji, ali je najvažnije prevozno sredstvo Bukureštanski metro sa 4 metro linije.

Grad je glavni saobraćajni čvor u Rumuniji. U gradu postoje tri velike železničke stanice, a na severnom obodu grada smeštena su dva međunarodno značajna aerodroma: veći Aerodrom „Henri Koanda“, nekad Otopeni i manji Aerodrom „Aurel Vlajku“, nekad Baneasa.

Kultura uredi

Kao prestonica velike države Bukurešt ima veoma razvijen kulturni život sa brojnim pozorištima, muzejima, bibliotekama, galerijama, kulturnim centrima. Tu su i državna opera i filharmonija. Ovde se nalazi Nacionalna biblioteka Rumunije.

Partnerski gradovi uredi

Galerija uredi

  •  
    Gradski metro, stacija "Pipera"
  •  
    Stara i nova arhitektura
  •  
    Zgrada univerziteta
  •  
    Stambena zgrada iz 1930-ih
  •  
    Krovovi jednog dela grada
  •  
    Blokovi iz komunističkog vremena (naselje Lužeruluj-Militari)
  •  
    Nova zgrada noću
  •  
    Stadion
  •  
    Gradski pasaž
  •  
  •  
    Kurtea Veke — ostaci
  •  
    Kurtea Veke crkva
  •  
    Crkva Kreculesku
  •  
    Srebrna crkva
  •  
    Crkva Stavropoleos
  •  
    Bela crkva
  •  
    Ruska crkva sv. Nikole
  •  
    Univerzitetski trg, 1980-ih godine
  •  
    Kuća slobodne štampe, 1977. godine
  •  
    Pantelimon, 1980-ih godine
  •  
    Bulevar Dimitrija Kantemira
  •  
    Podzemni prolaz Obor (otvoren 1979. godine)
  •  
    Pijaca Obor
  •  
    naselje Kolentina
  •  
    naselje Drumul Taberej/Put Kampa

Vidi još uredi

Reference uredi

  1. ^ „Recensământul Populației și al Locuințelor 2002 - populația unităților administrative pe etnii”. Kulturális Innovációs Alapítvány (KIA.hu - Fundația Culturală pentru Inovație). Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 6. 8. 2013. 
  2. ^ „Tab8. Populația stabilă după etnie – județe, municipii, orașe, comune”. Institutul Național de Statistică din România. jul 2013. Arhivirano iz originala 18. 01. 2016. g. Pristupljeno 5. 8. 2013. 
  3. ^ Ivanov, Catiusa (23. 6. 2016). „Gabriela Firea, primarul ales al capitalei, despune astăzi jurământul”. Realitatea TV. 
  4. ^ a b v g Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 189. ISBN 86-331-2075-5. 
  5. ^ a b „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 14. 11. 2011. g. Pristupljeno 3. 11. 2011. 
  6. ^ B92; Zanimljivosti o nazivima gradova
  7. ^ Romania insights; Bucharest Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. jun 2015) (jezik: engleski)
  8. ^ „The Climate of Bucharest 1981–2010 (Average Temperatures, Humidity)” (na jeziku: ruski). Weather and Climate (Pogoda i klimat). Pristupljeno 23. 11. 2016. 
  9. ^ „București Băneasa Climate Normals 1961–1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 21. 3. 2015. 
  10. ^ „București Băneasa: Record mensili dal 1929” (na jeziku: Italian). Administrația Națională de Meteorologie. Pristupljeno 14. 2. 2016. 
  11. ^ d.o.o, Yu Media Group. „Bucharest, Romania - Detailed climate information and monthly weather forecast”. Weather Atlas (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 7. 2019. 
  12. ^ In your pocket-Bucharest (jezik: engleski)
  13. ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine
  14. ^ www.mapire.eu/en/
  15. ^ Vuk St. Karadžić: "Srpski rječnik", Beč 1818. godine
  16. ^ "Istorijski časopis", Beograd 19/1972.
  17. ^ "Istorijski časopis", Beograd 14-15/1963.1965 godine
  18. ^ Jovan Stejić: "Novi prilog za duševnu zabavu", Novi Sad 1839. godine
  19. ^ Jovan Hadžić: "Golubica s cvetom knižestva srbskog", Beograd 1839. godine
  20. ^ Jovan Marković: "Dobrodošlica", Bukurešt 1864.
  21. ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1. decembar 1939.
  22. ^ "Glasnik Srpskog učenog društva", Beograd 71/1890.
  23. ^ Sima Milutinović: "Istorija Serbije od početka 1813. do kraja 1815. godine", Lajpcig 1837. godine
  24. ^ Ivan Kajdanov: "Kratko načertanije na vseobšćata istorija", Budim 1836. godine
  25. ^ Joakim Vujić: "Putešestvija po Ungariji, Valahiji, Moldaviji, Besarabiji, Hersonu i Krimu", Beograd 1845. godine
  26. ^ "Pohvala Marku Aureliju", prevod, Beograd 1844. godine
  27. ^ Đuro Daničić: "Mala srpska gramatika", Beč 1850. godine
  28. ^ Milovan Vidaković: "Ljubomir u Jelisijumu", Beograd 1857. godine
  29. ^ "Opsada Sevastopolja", prevod, Novi Sad 1857. godine
  30. ^ Miloš Milosavljević: "Gusle Miloševe ili boj Srba i Turaka u Ercegovačkom ustanku", Pančevo 1862. godine
  31. ^ Aleksandar Andrić: "Sabrana dela - Stihotvorenija", Beograd 1863. godine
  32. ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 3/2001. godine
  33. ^ "Zastava", Novi Sad ?
  34. ^ "Zastava", Novi Sad 1898. godine
  35. ^ Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Букурешт&oldid=27523994”