Velimir Piletić
Velimir Velja Piletić (Beograd, 2. maj 1906 — Pariz, 23. jul 1972) je bio srpski i jugoslovenski oficir, generalštabni major Jugoslovenske vojske, a za vreme Drugog svetskog rata je unapređen u čin pukovnika i postavljen za komandanta Istočne Srbije, komandanta Krajinskog korpusa i Osme grupe (jurišnih) korpusa Jugoslovenske kraljevske vojske u Otadžbini. Sredinom 1942. godine proglašen je za vojvodu krajinskog. Jedan je od najzaslužnijih za neuspeh nemačke operacije Dunavski vilenjak, kada je sa Crvenom armijom uspeo da blokira izvlačenje oko 200 nemačkih brodova, što je rezultiralo time da budu potopljeni na Dunavu, a Porečka brigada njegovog Krajinskog korpusa je 1944. godine oslobodila Majdanpek, Kučevo, Petrovac na Mlavi i Žagubicu[traži se izvor]. Preživeo je rat i otišao u emigraciju, gde je bio jedan od vodećih srpskih političkih emigranata.
| Velimir Piletić | |
|---|---|
 Pukovnik Velimir Piletić | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 2. maj 1906. |
| Mesto rođenja | Beograd, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 23. jul 1972. (66 god.) |
| Mesto smrti | Pariz, Francuska |
| Obrazovanje | Viša škola Vojne akademije u Beogradu |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1924 — 1944. |
| Vojska | Jugoslovenska vojska i Jugoslovenska vojska u otadžbini |
| Čin | Pukovnik |
| Jedinica | Krajinski Korpus |
| Učešće u ratovima | Aprilski rat Drugi svetski rat |
Biografija uredi
Poreklo i obrazovanje uredi
Velimir Piletić je rođen 2. maja 1906. godine u Beogradu, kao potomak znamenite porodice Piletić iz crnogorskog bratstva Pipera. Njegov deda je bio serdar i vojvoda Jole Piletić, komandir brigade u bici na Vučjem Dolu, koji je nakon sukoba [traži se izvor]sa knjazom Nikolom Petrovićem izbegao u Kneževinu Srbiju 1879. godine i doselio se u Niš, a sa sobom je poveo čak 50 članova porodice. Među njima je bio i njegov sin Janko Piletić, Velimirov otac, kasnije šef poreske uprave. Velimirova majka Živka Lukić je bila učiteljica, koja se nakon udaje posvetila domaćinstvu. Stric Velimira Piletića je bio pukovnik Miroslav Piletić.
Piletić je 1924. godine završio 50. klasu Niže škole Vojne akademije u Beogradu i dobio čin potporučnika. Tada se oženio Oliverom, kćerkom upravnika niškog Kaznenog zavoda kapetana prve klase Jakova Nenadovića (potomak prote Matije Nenadovića) i Anđelije Petrović-Njegoš (kćerka crnogorskog divizija Đura Petrovića Njegoša), koja je detinjstvo provela na italijanskom dvoru [traži se izvor]kod svoje tetke kraljice Jelene Savojske.
Zatim je završio 34. klasu Više škole Vojne akademije u Beogradu. U istoj klasi, bili su Veselin Misita, Pavle Babac, Miodrag Palošević, Zaharije Ostojić, Arso Jovanović, Veselin Dodić i Dimitrije Antonović.
Uoči Drugog svetskog rata, major Piletić se nalazio na dužnosti pomoćnika načelnika štaba Dunavske divizione oblasti.
Aprilski rat uredi
Početkom aprila 1941. godine generalštabni major Piletić postavljen je za Načelnika štaba Dunavske divizione oblasti. Ova diviziona oblast tada je obuhvatala prestonicu Beograd i delove Banata i Srema. Komandant Beograda je bio armijski general Vojislav Nikolajević. Od trupa imao je na raspoloženju: Sremsku operativnu diviziju pod komandom generala Jovana Antića i Dunavsku oblasnu diviziju pod komandom generala Stevana Miletića. Nemci su napali Kraljevinu Jugoslaviju bez objave rata 6. aprila 1941. godine bombardujući Beograd u više navrata. Zatim su nastupile njihove munjevite motorizovane invazione trupe iz gotovo svih susednih država. Komandant odbrane Beograda armijski general Nikolajević je po saznanju da su Nemci zauzeli Niš i da nadiru sa juga ka Beogradu, nemačke oklopne divizije su već bile kod Jagodine, 150 km južno od Beograda, doneo odluku o manevru svojih divizija, što je podrazumevalo da se divizije povuku iz Srema i Banata i skoncentrišu južno od prestonice odakle se očekivao glavni nemački napad. Armijski general Nikolajević ovlastio je generalštabnog majora Piletića da ovu naredbu o odbrani prestonice sa južne strane prenese svom komandantu Dunavske oblasne divizije generalu Miletiću. Ali, čim su se divizije prebacile na južni sektor stigla je naredba Vrhovne komande Jugoslovenske vojske upućena Komandi Beograda da se u toku noći 12/13. aprila napusti prestonica.
Generalštabni major Piletić dobio je naređenje da minira beogradske mostove, čije je rušenje predviđeno ratnim planom u slučaju evakuacije vojske iz prestonice, i da spali velike vojne rezerve sena. Za vreme bombardovanja Beograda 1941. Nemci su mostove poštedeli, kao i veliki senjak. Za nemačku vojsku beogradski mostovi bili su od velikog značaja, posebno za njihove motorizovane trupe koje su munjevito napredovale. Major Piletić naredio je svojim vojnicima da se mostovi sruše, što je i učinjeno 13. aprila dva sata po ponoći, novi viseći most Viteški kralj Aleksandar I (današnji Brankov most) i novi drumsko-železnički most knez Pavle (današnji Pančevački most) našli su se na dnu svojih reka. Tokom iste noći nadomak Beograda spaljen je i veliki senjak, oko milion kila sena, čiji je plamen zloslutno osvetljavao prestonicu u noći. Dunavska oblasna divizija povukla se u pravcu Banje Koviljače na Drini. Majora Piletića je kapitulacija, 16. aprila, zatekla u Goraždu. Sutradan, 17. aprila, major Piletić kreće na put u Boku, ali ostaje odsečen u Beranu, koji Nemci zauzimaju, 18. aprila 1941. major Piletić izbegava nemačko zarobljeništvo i vraća se u Beograd. Tokom prvog talasa okupacije, major Piletić nalazi se na lečenju u bolnici, gde Nemci još uvek nisu proveravali spiskove bolesnika, tamo je bio pošteđen brojnih provera koje su vojne patrole vršile nad građanima na ulici. Za majorom Piletićem raspisale su poternicu banatske Švabe iz Pančeva, čije su grupe pod zaštitom nemačke vojske tih dana krstarile gradom i tražile svoje predratne srpske progonioce. Pre rata, Piletić je ometao rad nemačke manjine u Pančevu i njihovu antijugoslovensku organizaciju kulturbund. Folksdojčeri nisu uspeli da pronađu majora.
Istočna Srbija uredi
Sredinom maja 1941. godine komunisti Budimir Tomović i Slobodan Škerović sastali su se po odobrenju partije sa generalštabnim majorom Piletićem i predložili mu da bude vojni instruktor KP Jugoslavije. Piletić je ovaj predlog odbio, a komunisti su tek kasnije pronašli vojnog instruktora partije, drugog generalštabnog oficira, Arsu Jovanovića. U svoje redove Piletića su želeli da vide ljotićevci i nedićevci, ali je on sve ponude uporno odbijao, sve sem jedne, ponudu generalštabnog pukovnika Dragoljuba Mihailovića. Četničkim odredima pukovnika Dragoljuba Mihailovića Piletić se pridružio sredinom avgusta 1941. godine. Upućen je u Istočnu Srbiju, gde je komandovao odredom, brigadom, korpusom, grupom korpusa i na kraju severoistočnim frontom.
U Piletićevom štabu su tokom rata boravili mnogobrojni saveznički oficiri, među kojima je bio i Džasper Rutem.
U julu 1944. godine, general Mihailović ga postavlja za komandanta Osme grupe (jurišnih) korpusa, u čiji sastav ulaze Mlavski, Krajinski i Knjaževački korpus.
Saradnja sa Crvenom armijom uredi
Dana 15. avgusta 1944. godine, pukovnik Piletić je izdao naređenje o opštem napadu na nemačke garnizone u Istočnoj Srbiji. Porečka brigada Krajinskog korpusa je 26. avgusta oslobodila Majdanpek.[1] Potom, pukovnik Piletić sa Krajinskim korpusom oslobađa Kučevo, Petrovac na Mlavi i Žagubicu.[2] Uspeo je da postavi i opsadu Donjeg Milanovca, a sa rumunskim snagama koje su u to vreme prešle na stranu Saveznika, dogovorio je artiljerijsku podršku preko Dunava[traži se izvor].
U septembru 1944. godine, oko 200 patrolnih čamaca, sanitetskih brodova i barži nemačke crnomorske flote pokušava da se Dunavom probije od Crnog mora do Beograda, u operaciji Dunavski vilenjak. Pukovnik Piletić je uspostavio dogovor sa Crvenom armijom i rumunskim snagama, te je sa jugoslovenske strane granice presekao odstupanje i 2. septembra je nemačkom komandantu u Negotinu ispostavio ultimatum o predaji, što je dovelo do toga da nemačka komanda donese odluku o potapanju ovih brodova na Dunavu.[2]
Piletić je bio prvi oficir koga su sreli Crvenoarmejci po ulasku u okupiranu Srbiju[traži se izvor]. Pripadnici Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije su se sa Crvenom armijom susreli tek 12. septembra u negotinskom selu Radujevac.
Uz naređenje[traži se izvor]generala Mihailovića, pukovnik Piletić je otišao u Bukurešt, radi pregovora sa komandantom Trećeg ukrajinskog fronta maršalom Fjodorom Ivanovičem Tolbuhinom. Da bi uverio sovjetske vojne vlasti na čijoj se strani nalaze njegove snage, poveo je sa sobom nemačke zarobljenike i oko 150 Crvenoarmejaca, koje je tokom rata oslobađao iz zarobljeništva i koji su se borili zajedno sa njim, odnosno pod njegovom komandom. Ipak, Piletić je tamo uhapšen zajedno sa svojim vojnicima, a zatim odveden u Lubjanku, zatvor NKVD-a u Moskvi. Kasnije je svedočio da ga nisu uhapsili Crvenoarmejci, već bivši pripadnici hrvatske 369. pojačane pješačke pukovnije na čelu sa Markom Mesićem, koja je nakon zarobljavanja u Staljingradskoj bici prešla na stranu Crvene armije, pa je od nje formirana Prva jugoslovenska brigada.[3]
Emigracija uredi
Nakon ispitivanja u Moskvi, trebalo je da bude prebačen u Beograd, gde mu je pripreman montiran sudski proces i potom streljanje.[traži se izvor] Prilikom transporta je uspeo da pobegne negde u Rumuniji, u kojoj se skrivao sa namerom da kod Drobeta-Turnu Severina pređe granicu i povede antikomunistički ustanak u Krajini. Saznavši da je zarobljen general Mihailović, odlučuje se na odlazak u Francusku.
U Francuskoj je ubrzo uhapšen, po zahtevu FNR Jugoslavije da bude isporučen. Za to vreme, njegova supruga Olivera se nalazila u zatvoru u Beogradu. Piletić je pred francuskim sudom uspeo da dokaže nevinost u pogledu optužbi i ispravnost svoje ratne uloge, zbog čega je pušten na slobodu.[traži se izvor] Živeo je u Parizu, gde mu se nekoliko godina kasnije pridružila i supruga.
Odlikovanja uredi
Orden Belog orla sa mačevima IV reda (1943)[4]
Reference uredi
- ^ „Oslobođenje Majdanpeka”. Borski upravni okrug.
- ^ a b „Potopili brodove zbog četnika”. 3. 10. 2014. Arhivirano iz originala 05. 12. 2021. g. Pristupljeno 05. 12. 2021.
- ^ Makdauel, Robert (2012). Streljanje istorije. str. 6. ISBN 978-86-86863-99-7.
- ^ Timotijević, Miloš (2015). „Zvonimir Zvonko Vučković (1916—2004): Biografija, dokumenta, sećanja” (PDF). Zbornik radova Narodnog muzeja. XLV: 186—187.
Spoljašnje veze uredi
- Velimir Piletić članak 25. aprila 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. jul 2019) sa sajta Pogledi
