Grkokatolička crkva u Hrvatskoj i Srbiji
Grkokatolička crkva u Hrvatskoj i Srbiji je kolokvijalni (opisni) naziv za posebnu (lat. sui iuris) istočnokatoličku, odnosno grkokatoličku (lat. Graeci Ritus) crkvu, koja u svom službenom nazivu nosi križevačku (lat. Crisiensis) odrednicu, po svojoj matičnoj (istoimenoj) eparhiji, sa sedištem u Križevcima (Hrvatska). Križevačka grkokatolička crkva se sastoji od dve eparhije, matične Križevačke (1777) i novostvorene Krsturske (2018). Liturgija se služi po vizantijskom obredu, na crkvenoslovenskom jeziku. Iako ima status posebne crkve (lat. sui iuris), još uvek nema objedinjenu organizaciju, niti sopstvenog grkokatoličkog mitropolita, tako da njena matična Križevačka eparhija još uvek pripada crkvenoj pokrajini (mitropoliji) kojoj se na čelu nalazi rimokatolički zagrebački nadbiskup, dok je Krsturska eparhija u upravnom pogledu još uvek neposredno potčinjena rimskom papi.[1][2][3]
| Grkokatolička crkva u Hrvatskoj i Srbiji | |
|---|---|
 Katedralni hram Svetog Trojstva u Križevcima, Hrvatska | |
| Osnovni podaci | |
| Osnivanje | 1611, 1777, 2003 |
| Sedište | Križevci, Hrvatska Ruski Krstur, Srbija |
| Jezik | crkvenoslovenski, hrvatski, rusinski |
Nakon poslednjih promena, koje su izvršene 2013. godine, Križevačka grkokatolička crkva je zadržala nadležnost nad svim grkokatolicima u četiri države (Hrvatska, Slovenija, Bosna i Hercegovina, Srbija), s tim što matična Križevačka eparhija obuhvata Hrvatsku, Sloveniju i Bosnu i Hercegovinu, dok Krsturska eparhija obuhvata područje Srbije.
Počevši od 2020. godine, na čelu Križevačke eparhije nalazi se biskup Milan Stipić,[4] dok se na čelu Krsturske eparhije od 2018. godine nalazi biskup Đura Džudžar.[5]
Istorija uredi
Sve do 2003. godine, Križevačka grkokatolička crkva se sastojala samo od svoje matične Križevačke eparhije, koja je sve do 2001. godine obuhvatala grkokatolike na celokupnom području bivše Jugoslavije i svih njenih država naslednica: Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine, Srbije, Crne Gore i Makedonije). Okupljala je grkokatoličke Hrvate u centralnoj i istočnoj Hrvatskoj, grkokatoličke Rusine i Ukrajince u istočnoj Hrvatskoj, severnoj Bosni i severnoj Srbiji, grkokatoličke Makedonce u Severnoj Makedoniji, kao i manji broj grkokatoličkih Srba, Slovenaca i pripadnika drugih naroda u bivšoj Jugoslaviji.
Nakon stvaranja nezavisnih država na prostoru bivše Jugoslavije, pokrenut je postupak za preuređenje odnosa na području još uvek jedinstvene Križevačke eparhije. Prvo je 2001. godine stvoren Grkokatolički apostolski egzarhat u Makedoniji, koji je u potpunosti razdvojen od Križevačke eparhije i potčinjen neposredno Vatikanu.[6]
Potom je 2003. godine za grkokatolike u Srbiji i Crnoj Gori stvoren poseban Grkokatolički apostolski egzarhat u Srbiji i Crnoj Gori, koji je zadržao vezu sa Križevačkom eparhijom, u okviru zajedničke Križevačke grkokatoličke crkve.[7]
Do novih promena je došlo 2013. godine.[8] Tada su grkokatolici u Crnoj Gori izuzeti ispod naležnosti Grkokatoličkog apostolskog egzarhata u Srbiji i Crnoj Gori i neposredno potčinjeni katoličkim biskupima u Crnoj Gori, čime je nadležnost pomenutog egzarhata svedena samo na Srbiju, te je od tada nosio naziv: Grkokatolički apostolski egzarhat u Srbiji.[9]
Usled pomenutih promena, opseg Križevačke grkokatoličke crkve je bio sveden na područja Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine i Srbije.
Odlukom Vatikana od 6. decembra 2018. godine, dotadašnji Grkokatolički apostolski egzarhat u Srbiji uzdignut je na stepen eparhije, pod nazivom: Krsturska eparhija.[10] U isto vreme, za prvog krsturskog biskupa imenovan je dotadašnji egzarh Đura Džudžar.[3]
Nakon pomenutih promena, pod okriljem Križevačke grkokatoličke crkve nastavljene su konsultacije o rešavanju preostalih pitanja, koja se odnose na eventualno osnivanje nove eparhije, za grkokatolike u Bosni i Hercegovini, a privremenim se smatra i trenutna upravna potčinjenost Krsturske eparhije neposredno rimskom papi. Stvaranjem nove (treće) eparhije i upravnim objedinjavanjem sve tri eparhije u jedinstvenu crkvenu pokrajinu bili bi stvoreni preduslovi za uspostavljanje Križevačke grkokatoličke mitropolije.[11]
Reference uredi
- ^ Catholic Hierarchy: Križevci Byzantine Catholic Church
- ^ Catholic Hierarchy: Byzantine Catholic Eparchy of Križevci
- ^ a b Catholic Hierarchy: Eparchy of San Nicola di Ruski Krstur
- ^ Križevačka eparhija
- ^ Catholic Hierarchy: Bishop Đura Džudžar
- ^ Acta Apostolicae Sedis, 93 (2001). str. 339.
- ^ Catholic Hierarchy: Byzantine Chatolic Apostolic Exarchate of Serbia and Montenegro
- ^ Catholic Hierarchy: Byzantine Chatolic Apostolic Exarchate of Serbia
- ^ Acta Apostolicae Sedis, 105 (2013). str. 187.
- ^ Elevation of the apostolic exarchate for Catholic faithful of Byzantine rite resident in Serbia to eparchy, and appointment of the first eparchial bishop
- ^ Grkokatolički vikarijat u Bosni i Hercegovini
Vidi još uredi
Spoljašnje veze uredi
- Križevačka eparhija
- Grkokatolički vikarijat u Bosni i Hercegovini
- Apostolic Exarchate of Macedonia (2001—2018) on Catholic Hierarchy
- Apostolic Exarchate of Serbia and Montenegro (2003—2013) on Catholic Hierarchy
- Apostolic Exarchate of Serbia (2013—2018) on Catholic Hierarchy
- Article on Greek Catholics in Former Yugoslavia by Ronald Roberson on the CNEWA web site