Državni sud za zaštitu države
Državni sud za zaštitu države je bio samostalan sud pri Kasacionom sudu Kraljevine Jugoslavije u Beogradu. Osnovan je 1929. godine radi zaštite javnog poretka i javne bezbednosti.
Organizacija uredi
Predmeti su bili vezani uglavnom za uvrede kralja ili kraljevske porodice, antidržavni rad i slično. Ovaj sud je postao najviši u zemlji jer protiv njegovih odluka nije bilo pravnog leka.
Članove Državnog suda za zaštitu države i njihove zamenike je imenovao kralj ukazom na predlog ministra pravde, sa saglasnošću predsednika Ministarskog saveta, iz reda sudija viših redovnih sudova ili predsednika sudova prvog stepena. Državnom sudu je kraljevim ukazom dodeljen državni tužilac.
Radio je u većima od po sedam sudija.
Zakon o zaštiti javne bezbednosti i poretka u državi i Zakon o Državnom sudu za zaštitu države dali su političkoj policiji Kraljevine Jugoslavije izuzetna ovlašćenja u progonu kritičara režima dinastije Karađorđević. Glavna meta progona, postala je ilegalna Komunistička partija, pa su zato komunisti bili najveći problem kraljevske tajne policije.
U Kraljevini Jugoslaviji je od 1921. do 1941. godine više od deset hiljada političkih zatvorenika prošlo kroz jugoslovenske zatvore. Najpoznatija takva mesta su bila Beogradska „Glavnjača” i zatvor na Adi Ciganliji, koji su bili istražni zatvori, kao i zatvori KPZ Lepoglava, KPZ Sremska Mitrovica, Požarevac, Maribor i dr, koji su bili kazneni zavodi za izdržavanje kazni.
Politički robijaši (1929—1941) uredi
Neki od poznatijih političkih zatvorenika, osuđenih od strane Državnog suda za zaštitu države u periodu od 1929. do 1941. godine:
- Bane Andreev, član CK SKOJ-a, 1929. osuđen na 12 godina. Bio je zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici. Pobegao u grupi 32 komunista iz Sremske Mitrovice avgusta 1941. godine.
- Slobodan Bajić Paja, 1938. godine osuđen na 5 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici. Pobegao u grupi 32 komunista iz Sremske Mitrovice avgusta 1941. godine.
- Josip Broz Tito, sekretar MK KPJ za Zagreb, 1929. osuđen na 5 godina. Bio zatvoren u Mariboru i Lepoglavi.
- Mirko Bukovec, 1929. osuđen na 10 godina, bio zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici.
- Petar Grubor, funkcioner sindikata kožaraca i član KPJ, 1929. osuđen na 12 godina. Bio zatvoren u Lepoglavi i u Sremskoj Mitrovici.
- Grga Jankes, član PK SKOJ-a za Hrvatsku, 1929. osuđen na 6 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi.
- Josip Kraš, tehnički urednik „Borbe“, 1929. osuđen na 5 godina, a 1940. na godinu. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Salomon Levi, član MK KPJ za Zagreb, 1929. osuđen na 10 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici, Lepoglavi i Mariboru.
- Miloš Matijević, član PK SKOJ-a za Srbiju, 1929. osuđen na 6 godina, bio zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici.
- Milan Mijalković, profesor matematike u Kragujevcu i član KPJ, 1929. osuđen na 9 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Ivan Milutinović, funkcioner sindikata kožaraca i drvodeljaca, član rukovodstava „Crvene pomoći“ i član KPJ, 1929. osuđen na 6 godina, a 1934. na još dve godine. Bio zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici.
- Marko Orešković, član KPJ, 1929. osuđen na 6 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Stanko Paunović Veljko, član SKOJ-a, 1929. osuđen na 12 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi. Pobegao u grupi 32 komunista iz Sremske Mitrovice avgusta 1941. godine.
- Milorad Petrović, član OK KPJ za Beograd, 1929. osuđen na 12 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi.
- Mile Počuča, član KPJ, 1929. osuđen na 6 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Đuro Pucar, sindikalni funkcioner i član KPJ, 1929. osuđen na 10 godina. Bio zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici.
- Aleksandar Ranković, sekretar PK SKOJ-a za Srbiju, 1929. osuđen na 6 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi.
- Mihalj Servo, član OK KPJ za Banat, 1929. osuđen na 10 godina. Bio zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici.
- Trajko Stamenković, član KPJ, 1929. osuđen na 5 godina, a 1935. na još 6 godina. Bio zatvoren u Lepoglavi, Mariboru, Nišu i Sremskoj Mitrovici. Bio je u grupi 32 komunista, koji su avgusta 1941. pobegli iz Sremske Mitrovice.
- Jovan Trajković, 1929. osuđen na 12 godina, bio zatvoren u Mariboru, Lepoglavi i u Sremskoj Mitrovici. Bio je u grupi 32 komunista, koji su avgusta 1941. pobegli iz Sremske Mitrovice.
- Andrija Hebrang, član KPJ, 1929. osuđen na 12 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Stevan Čolović, član KPJ, 1929. osuđen na 5 godina. Bio zatvoren u Mariboru, Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici.
- Otokar Keršovani, član PK SKOJ-a za Srbiju, 1930. osuđen na 10 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Marijan Stilinović, 1930. godine osuđen na 11 godina, bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici. Bio je u grupi 32 komunista, koji su u avgusta 1941. pobegli iz Sremske Mitrovice.
- Ognjen Prica, član PK KPJ za BiH i glavni urednik „Borbe“, 1930. osuđen na 7 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Jovan Veselinov, sekretar PK KPJ za Vojvodinu, 1931. osuđen na 15 godina. Bio zatvoren u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici. Predvodio je grupu od 32 komunista, koja je avgusta 1941. pobegla iz Sremske Mitrovice.
- Oskar Davičo, sekretar MK KPJ za Bihać, 1932. osuđen na 5 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Vojislav Đokić, oficir vojske Kraljevine Jugoslavije, 1932. osuđen na 8 godina, jer je pripremao „komunistički puč“ u kasarni u Mariboru.
- Ivan Marković Irac, član KPJ, 1932. osuđen na 8. godina, bio zatvoren u Lepoglavi, Sremskoj Mitrovici i Mariboru.
- Radovan Vuković, 1933. osuđen na jednu i po godinu, a 1936. na 5 godina. Bio je u grupi 32 komunista, koji su avgusta 1941. pobegli iz Sremske Mitrovice.
- Žarko Zrenjanin, sekretar OK KPJ za južni Banat 1933. osuđen na 3 godine. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici i Lepoglavi.
- Paško Romac, zemljoradnik, 1933. osuđen na 8,5 godina, zbog „komunističke delatnosti“. Bio zatvoren u Skoplju, Nišu i Sremskoj Mitrovici. Bio je u grupi 32 komunista koji su avgusta 1941. pobegli iz Sremske Mitrovice.
- Petko Miletić, član Politbiroa CK KPJ, 1924. osuđen na 2 godine, a 1933. na još 6 godina. Bio zatvoren u Sremskoj Mitrovici.
- Slobodan Subotić, član NRS, 1941. Bio je zatvoren u Glavnjači i na Adi Ciganliji. Sud za zaštitu države ga je oslobodio 1941. ali je pušten tek nakon internacije Milana Stojadinovića.