Ilija Radaković (Jošan, kod Udbine, 6. april 1923Kranj, 19. april 2015), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, general-pukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije.

ilija radaković
Ilija Radaković
Lični podaci
Datum rođenja(1923-04-06)6. april 1923.
Mesto rođenjaJošan, kod Udbine, Kraljevina SHS
Datum smrti19. april 2015.(2015-04-19) (92 god.)
Mesto smrtiKranj, Slovenija
Profesijavojno lice
Delovanje
Član KPJ od25. decembra 1941.
Učešće u ratovimaAprilski rat
Narodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija
19411985.
Čingeneral-pukovnik
Predsednik FK Partizan
Period19631965.
PrethodnikDimitrije Pisković
NaslednikVladimir Dujić
Heroj
Narodni heroj od20. decembra 1951.

Odlikovanja
Orden narodnog heroja Orden ratne zastave Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem
Orden za vojne zasluge sa velikom zvezdom Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima
Orden za hrabrost Orden za hrabrost Partizanska spomenica 1941.

Biografija

uredi

Rođen je 6. aprila 1923. godine u Jošanu, kod Udbine, kao drugo od petoro dece. Otac, po zanimanju lugar, često je bio premeštan, pa je Ilija detinjstvo proveo u više mesta. Osnovnu školu počeo je u Bruvnu, a završio u Otriću. Četiri razreda gimnazije i dva Učiteljske škole završio je u Gospiću. U školi je početkom 1938. godine bio primljen u Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ).

U proleće 1938. godine učestvovao je kao svedok na sudskom procesu profesorima veronauke zbog klevetanja komunista Jakova Blaževića, Nedeljka Žakule i drugih. Zbog toga je bio kažnjen zabranom upisa u treći razred u Gospiću, pa je školovanje nastavio u Petrinji, gde je diplomirao 1941. godine.

Narodnooslobodilačka borba

uredi

U Aprilskom ratu, po odluci organizacije SKOJ-a, javio se kao dobrovoljac u 25. artiljerijski puk u Petrinji. Posle rasula toga puka, 10. aprila otišao je u Otrić, gde se krio od ustaša. Oca su mu uhapsili 15. juna i kasnije ubili, a on se, dva puta izbegavši hapšenje, sklonio 21. juna na planinu Poštak. Tu je s Glišom Ćukom učestvovao u organizovanju oružane grupe od petnaestak Zavlačana i Otrićana. Kasnije se izdvojila Otrićka grupa, od koje je 27. jula formiran Deveti gerilski odred, čiji je Ilija bio politički komesar, a Ćuk komandir.

Noću 27/28. jula Odred je učestvovao u zauzimanju železničke stanice Zrmanja, srušio prugu Zrmanja–Pribudić i sadejstvovao u oslobođenju mesta Zrmanje. Ilija je bio lakše ranjen u zauzimanju železničke stanice Malovan 29. jula, ali je ostao u odredu. U avgustu je učestvovao u borbama protiv ustaša i domobrana oko Gračaca, a početkom septembra protiv italijanskih vojnika na Resanovcima.

Nakon jenjavanja ustanka, Ilija je 23. novembra sa grupom boraca pristupio u Drugu četu bataljona „Marko Orešković“. Član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) postao je 25. decembra 1941. godine. Postao je politički delegat voda u bataljonu, nešto kasnije politički komesar čete i od 24. aprila 1942. godine politkomesar bataljona.

Tokom rata, od 1943. do 1945. godine, Ilija je promenio više jedinica i dužnosti:

Ratni put završio je u Trstu maja 1945. godine. Tokom rata, više je puta bio pohvaljen od više štabova i Vrhovnog komandanta NOVJ, Josipa Broza Tita. Bio je ranjavan ukupno tri puta.

Posleratni period

uredi

Posle rata, vršio je niz dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA). Najpre kao politički komesar Druge, a zatim Prve tenkovske divizije, od 1945. do 1948. godine, politički komesar Četvrtog mehanizovanog korpusa, u činu pukovnika, od 1948. do 1950. godine. Potom se nalazio na službi kao glavni inspektor u Političkoj upravi JNA, tokom 1950. i 1951. godine, da bi ubrzo bio upućen na dalje školovanje. Nakon završene Više vojne akademije JNA, bio je vojni izaslanik u Burmi, od 1954. do 1957. godine, pomoćnik načelnika Druge (vojno-obaveštajne) uprave Generalštaba JNA, od 1957. do 1961. i komandant Gardijske divizije, od 1961. do 1965. godine, u činu general-majora. Završio je i Kurs operatike JNA.

Potom je obavljao funkcije zamenika načelnika Nastavne uprave Generalštaba JNA, od 1965. do 1968. godine, zamenika komandanta za pozadinu Devete armije u Ljubljani, od 1968. do 1970, u činu general-potpukovnika, a potom načelnika, u nekoliko uprava, u Generalštabu JNA, od 1970. do 1978, kao i zamenika Načelnika Generalštaba JNA, od 1973. do 1978. U periodu od 1978. do 1984. bio je pomoćnik, a od 1984. do juna 1985. godine zamenik Saveznog sekretara za narodnu odbranu SFRJ, nakon čega je redovno penzionisan u činu general-pukovnika JNA. Na Dvanaestom kongresu SKJ, 1982. godine, bio je izabran za člana Centralnog komiteta SKJ.

U periodu od 1963. do 1965. godine je bio predsednik Fudbalskog kluba, a od 1983. do 1989. i Jugoslovenskog sportskog društva „Partizan“.[1] Do 1998. godine živeo je u Beogradu, a od tada u Kranju. U vreme raspada SFRJ, 1990-ih godina je bio jedan od osnivača i najaktivnijih članova Društva za istinu o antifašističkoj Narodnooslobodilačkoj borbi u Jugoslaviji 1941—1945, kao i Saveza antifašista Srbije.[2]

Preminuo je 19. aprila 2015. godine u Kranju.

Literarni rad i odlikovanja

uredi

Objavio je više radova, od kojih su zapaženiji „Titova misao u strategiji oružane borbe” („Vojno delo”, 1978), „Kninska operacija — velika pobjeda NOV i POJ” („Kninska operacija”), „Iskustva iz dejstava IV armije u završnim operacijama 1945” („Završne operacije”), „Arapsko-izraelski rat 1973” (I uprava, 1974), „Operativno-strategijska iskustva ratova poslije II svjetskog rata”. Iz oblasti pozadinskog obezbeđenja i planiranja razvoja oružanih snaga, objavio je više radova u časopisima „Pozadina” i „Vojno delo”.[2]

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i više drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su i — Orden ratne zastave, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Orden za vojne zasluge sa velikom zvezdom, Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem, Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima i dva Ordena za hrabrost. Nosilac je i više inostranih odlikovanja, među kojima su (poljsko, burmansko, egipatsko, sovjetsko, bugarsko i italijansko). Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Reference

uredi

Literatura

uredi
  • Jugoslovenski savremenici: ko je ko u Jugoslaviji. „Sedma sila“, Beograd 1957. godina.
  • Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd, 1974. godina.
  • Narodni heroji Jugoslavije. Ljubljana — Beograd — Titograd: Partizanska knjiga — Narodna knjiga — Pobjeda. 1982.