Isfahan
Isfahan ili Esfahan (pers. اصفهان) je grad Iranu u pokrajini Isfahan. Posle Teherana je najveći grad u Iranu. Prema popisu iz 2006. u gradu je živelo 1.602.110 stanovnika. Esfahan ima približno 2,0 miliona stanovnika,[1] što ga čini trećim najvećim gradom u Iranu nakon Teherana i Mašhada, mada je nekada bio jedan od najvećih gradova na svetu. Poznat je po brojnim građevinama iz ranijih vekova, naročito Čehel sotun palati i mostu. Ovekovečen je i na naličju nove novčanice od 20.000,00 iranskih rijala.
| Isfahan اصفهان | |
|---|---|
 Trg Nahš-e Džahan
   .jpg)  .jpg)  | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Iran |
| Pokrajina | Isfahan |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2016. | 2.000.000; metro - 3.989.070 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 32° 42′ 00″ S; 51° 43′ 00″ I / 32.7° S; 51.716667° I |
| Aps. visina | 1.574 m m |
| Površina | 493,82 km2 |
  Isfahan Isfahan na karti Irana | |
| Pozivni broj | 0311 |
| Veb-sajt | |
| isfahan.ir | |
Esfahan je važan grad, jer se nalazi na preseku dva glavna pravca sever-jug i istok-zapad kroz Iran. Isfahan je cvetao od 1050. do 1722. godine, posebno u 16. i 17. veku pod dinastijom Safavida kada je po drugi put u svojoj istoriji postao glavni grad Persije za vreme šaha Abasa Velikog. Čak i danas grad zadržava veći deo svoje nekadašnje slave.
Poznat je po perso-islamskoj arhitekturi, velikim bulevarima, natkrivenim mostovima, palatama, popločanim džamijama i munarama. Esfahan takođe ima mnogo istorijskih zgrada, spomenika, slika i artefakata. Slava Isfahana dovela je do persijske poslovice „Esfahān nesf-e-jahān ast“: Isfahan je pola sveta.[2]
Geografija uredi
Grad leži u zelenoj dolini Zajande-Rud, u podnožju planinskog masiva Zagros. Isfahan uživa umerenu klimu i redovite smene godišnjih doba uz ugodne severne vetrove tokom cele godine. Južni i zapadni prilazi Isfahanu su planinski, a sa severa i istoka je okružen plodnim dolinama.
Hidrografija uredi
Postoji veštačka mreža kanala čije se komponente zovu Madi, a koje su izgrađene tokom vladavine dinastije Safavid za usmeravanje vode iz reke „Zajandeh Roud” u različite delove grada. Dizajnirao ju je šeik Bahaj, inženjer šaha Abasa. Ova mreža ima 77 madisa na severnom delu i 71 na južnom delu. Godine 1993, ova vekovna mreža obezbedila je 91% poljoprivrednih potreba za vodom, 4% industrijskih potreba i 5% gradskih potreba.[3] U 2018. godini je iskopano 70 bunara kako bi se izbegle nestašice vode.[4][5][6]
Klima uredi
Smešten na 1.590 m (5.217 ft) nadmorske visine na istočnoj strani planina Zagros, Isfahan ima hladnu pustinjsku klimu (Kepen BWk). Ne postoje geološke prepreke u krugu od 90 kilometres (56 miles) severno od Isfahana, što omogućava da duvaju hladni vetrovi iz ovog pravca. Uprkos svojoj nadmorskoj visini, Isfahan ostaje vruć tokom leta, sa maksimumima tipično oko 35 °C (95 °F). Međutim, sa niskom vlažnošću i umerenim temperaturama noću, klima je prilično prijatna. Tokom zime dani su prohladni, a noći mogu biti vrlo hladne. Sneg pada u proseku 7,8 dana svake zime.[7] Reka Zajande započinje u planinama Zagros, teče sa zapada kroz srce grada, a zatim se raspršuje u močvari Gavkouni. Sadnja maslina u gradu je ekonomski isplativa, jer je kompatibilna sa nedostatkom vode.[8]
| Klima Isfahana (1961–1990, ekstremi 1951–2010) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 20,4 (68,7) |
23,4 (74,1) |
29,0 (84,2) |
32,0 (89,6) |
37,6 (99,7) |
41,0 (105,8) |
43,0 (109,4) |
42,0 (107,6) |
39,0 (102,2) |
33,2 (91,8) |
26,8 (80,2) |
21,2 (70,2) |
43,0 (109,4) |
| Maksimum, °C (°F) | 8,8 (47,8) |
11,9 (53,4) |
16,8 (62,2) |
22,0 (71,6) |
28,0 (82,4) |
34,1 (93,4) |
36,4 (97,5) |
35,1 (95,2) |
31,2 (88,2) |
24,4 (75,9) |
16,9 (62,4) |
10,8 (51,4) |
23,0 (73,4) |
| Prosek, °C (°F) | 2,7 (36,9) |
5,5 (41,9) |
10,4 (50,7) |
15,7 (60,3) |
21,3 (70,3) |
27,1 (80,8) |
29,4 (84,9) |
27,9 (82,2) |
23,5 (74,3) |
16,9 (62,4) |
9,9 (49,8) |
4,4 (39,9) |
16,2 (61,2) |
| Minimum, °C (°F) | −2,4 (27,7) |
−0,2 (31,6) |
4,5 (40,1) |
9,4 (48,9) |
14,2 (57,6) |
19,1 (66,4) |
21,5 (70,7) |
19,8 (67,6) |
15,1 (59,2) |
9,3 (48,7) |
3,6 (38,5) |
−0,9 (30,4) |
9,4 (48,9) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −19,4 (−2,9) |
−12,2 (10) |
−8 (18) |
−4 (25) |
4,5 (40,1) |
10,0 (50) |
13,0 (55,4) |
11,0 (51,8) |
5,0 (41) |
0,0 (32) |
−8 (18) |
−13 (9) |
−19,4 (−2,9) |
| Količina padavina, mm (in) | 17,1 (0,673) |
14,1 (0,555) |
18,2 (0,717) |
19,2 (0,756) |
8,8 (0,346) |
0,6 (0,024) |
0,7 (0,028) |
0,2 (0,008) |
0,0 (0) |
4,1 (0,161) |
9,9 (0,39) |
19,6 (0,772) |
112,5 (4,429) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 4,0 | 2,9 | 3,8 | 3,5 | 2,0 | 0,2 | 0,3 | 0,1 | 0,0 | 0,8 | 2,2 | 3,7 | 23,5 |
| Dani sa snegom | 3,2 | 1,7 | 0,7 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,2 | 1,9 | 7,8 |
| Relativna vlažnost, % | 60 | 51 | 43 | 39 | 33 | 23 | 23 | 24 | 26 | 36 | 48 | 57 | 39 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 205,3 | 213,3 | 242,1 | 244,5 | 301,3 | 345,4 | 347,6 | 331,2 | 311,6 | 276,5 | 226,1 | 207,6 | 3.252,5 |
| Izvor #1: NOAA[9] | |||||||||||||
| Izvor #2: Iran Meteorological Organization (records)[10][11] | |||||||||||||
Istorija uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Stanovništvo uredi
Prema popisu, u gradu je 2006. živelo 1.602.110 stanovnika.
| 1986. | 1991. | 1996. | 2006. |
|---|---|---|---|
| 986.753 | 1.127.030[12] | 1.266.072[12] | 1.602.110[12] |
Privreda uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Saobraćaj uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Partnerski gradovi uredi
Isfahan ima partnerske odnose sa:[13]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ "Population of Cities in Iran (2018)
." The population of the greater metropolitan area is 5 .1 million (2016 Census) . - ^ „Isfahan Is Half The World”. New York Times. Arhivirano iz originala 23. 7. 2018. g. Pristupljeno 23. 7. 2018.
- ^ A. Karimi; M. R. Delavar. „Monitoring The Devastation Of Isfahan Artificial Water Channels Using Remote Sensing And GIS” (PDF). The International Symposium on Spatio-Temporal Modeling, 2005. Arhivirano (PDF) iz originala 30. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 10. 2020.
- ^ „حفر و تجهیز 70 حلقه چاه جدید برای جبران کمبود آب آشامیدنی اصفهان”. kayhan.ir. Arhivirano iz originala 2020-12-15. g. Pristupljeno 2020-12-15.
- ^ „اصفهان| خشکسالی پیدرپی در اصفهان چاههای فلمن را هم خشک کرد- اخبار استانها تسنیم - Tasnim”. خبرگزاری تسنیم - Tasnim (na jeziku: persijski). Arhivirano iz originala 2020-12-15. g. Pristupljeno 2020-12-15.
- ^ „Isfahan's Organic and Planned Form of Urban. Greenways in Safavid Period” (PDF). www.sid.ir. Arhivirano (PDF) iz originala 2020-12-15. g. Pristupljeno 2020-12-15.
- ^ „Isfahan, Iran - Detailed climate information and monthly weather forecast”. Weather Atlas (na jeziku: engleski). Yu Media Group. Arhivirano iz originala 5. 2. 2020. g. Pristupljeno 5. 2. 2020.
- ^ „کاشت درخت زیتون در اصفهان صرفه اقتصادی دارد”. ایمنا (na jeziku: persijski). 2018-10-04. Arhivirano iz originala 10. 2. 2019. g. Pristupljeno 2020-10-27.
- ^ „Esfahan Climate Normals 1961-1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Arhivirano iz originala 22. 9. 2020. g. Pristupljeno 8. 4. 2015.
- ^ „Highest record temperature in Esfahan by Month 1951–2010”. Iran Meteorological Organization. Arhivirano iz originala 25. 10. 2016. g. Pristupljeno 8. 4. 2015.
- ^ „Lowest record temperature in Esfahan by Month 1951–2010”. Iran Meteorological Organization. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 8. 4. 2015.
- ^ a b v „IRAN: Major and Midsize Cities”. citypopulation.de. 20. 12. 2012.
- ^ „شهرهای خواهر”. isfahan.ir (na jeziku: persijski). Isfahan. Arhivirano iz originala 18. 6. 2020. g. Pristupljeno 2020-06-18.
- ^ „Isfahan, Beirut named sister cities”. MNA. Arhivirano iz originala 12. 10. 2007. g. Pristupljeno 02. 05. 2007.
- ^ „Àsia-Pacífic” (na jeziku: katalonski). Barcelona. Arhivirano iz originala 19. 6. 2020. g. Pristupljeno 2020-06-18.
- ^ „Sister Cities of Istanbul”. Arhivirano iz originala 17. 01. 2010. g. Pristupljeno 01. 07. 2009.
- ^ Erdem, Selim Efe (01. 07. 2009). „İstanbul'a 49 kardeş” (na jeziku: Turkish). Radikal. Pristupljeno 26. 07. 2009. „49 sister cities in 2003”
- ^ „Sisterhoods”. Isfahan Islamic Council. 2005. Arhivirano iz originala 19. 12. 2007. g. Pristupljeno 31. 12. 2007.
- ^ „Yerevan Municipality - Sister Cities”. © 2005-2009 yerevan.am. Arhivirano iz originala 02. 10. 2011. g. Pristupljeno 22. 06. 2009.
- ^ „Saint Petersburg in figures - International and Interregional Ties”. Saint Petersburg City Government. Arhivirano iz originala 24. 02. 2009. g. Pristupljeno 14. 07. 2008.
Literatura uredi
- Matthee, Rudi (2012). Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B.Tauris. ISBN 978-1845117450.
Spoljašnje veze uredi
- Zvanični veb-sajt
- Isfahan Metro
- Isfahan Geometry on a Human Scale Архивирано на сајту Wayback Machine (2. јун 2018) - a documentary film directed by Manouchehr Tayyab (30 min)
- street view Архивирано на сајту Wayback Machine (30. новембар 2020)