Manastir Pirkovac

Manastir Pirkovac
Manastir Pirkovac
	Manastir Svetog Arhangela Gavrila
Opšte informacije
Mesto	Pirkovac
Opština	Opština Svrljig
Država	Srbija
Koordinate	43° 28′ 41″ N 21° 57′ 6″ E / 43.47806° S; 21.95167° I
	Manastir Pirkovac Manastir Pirkovac na karti Srbije
Vrsta spomenika	manastir
Vreme nastanka	14. vek
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture od velikog značaja
Stepen zaštite	SK 230, Službeni glasnik SRS 28/83
Vlasnik	Eparhija niška
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš

Manastir Pirkovac srednjovekovni je srpski manastir iz 14. veka posvećen Arhangelu Gavrilu u sastavu Eparhije niške Srpske pravoslavne crkve. Manastir se nalazi u ataru Pirkovca u oštini Svrljig na oko 35 km, istočno od Niša u na granici između planina Raila i Ljubovnik.^[1]

Manastirski kompleks čine crkva, zvonik sa kulom, parohijski dom i ekonomske zgrade sa imanjem. Sa zapadne strane nalazi se velika školska zgrada iz 1883. godine, a sa severne strane kameni zid kao ostatak nekadašnjeg trema.

Iguman manastira je otac Varnava.

Položaj uredi

Manastir svetog Arhangela Gavrila nalazi se u selu Pirkovac, nedaleko od Svrljiga na granici između planina Raila i Ljubovnik, na 383 metara nadmorske visine.

Istorijat uredi

Po predanju manastir je podignut u doba Nemanjića, vezuje se za selo Rašinac, koje više ne postoji. Podigli su ga braća Vuja i Gruja iz Rudnika kod Milanovca, na mestu gde su se susrela razdvojena braća. Manastir se prvi put u pisanim dokumentima pominje u turskim popisima iz 15. i 16. veka, koji ga za selo Rašinac, koje danas više ne postoji.

Manastir je nekoliko puta stradao, a kao godine obnove pominju se 1518, 1857, 1863, 1890. i 1896. godina. U obnovi iz 1863. godine, porušen je zapadni zid hrama radi proširenja, a stari kameni ikonostas je zamenjen drvenim.

Manastir je dugo bio napušten, a ponovo je oživeo 2002. godine kada je iguman Varnava započeo njegovu obnovu.

Manastirska crkva uredi

Manastirska crkva posvećena Svetom arhangelu Gavrilu je u osnovi trolist sa oltarskom apsidom i dvema užim bočnim apsidama. Prostor crkve čine pet pravougaonih traveja, od kojih tri istočna traveja pripadaju prvobitnoj staroj crkvi. Iznad njih se podiže osmostrana kupola.

Ikonostas iz 1896. godine je rad umetnika Lazara Krdžalića iz Beograda. Sadašnji živopis na zidovima rađen je u seko tehnici i potiče iz 1941. godine. Ispod njega naziru se starije freske.

Opis manastira uredi

Manastirska porta

Manastirski kompleks čine manastirska crkva, zvonik sa kulom, parohijski dom i ekonomske zgrade sa poljoprivrednim imanjem. Sa zapadne strane nalazi se velika školska zgrada iz 1883. godine, a sa severne strane kameni zid kao ostatak nekadašnjeg trema.

Arhitektura

Arhitektonski gledanao crkva je u osnovi trolistna građevina sa istočnom oltarskom apsidom i dvema užim bočnim apsidama. Prostor crkve čine pet pravougaonih traveja, od kojih tri, na istoćnoj strani pripadaju prvobitnoj staroj Crkvi. Iznad njih se podiže osmostrana kupola. Iz vremena nastanka Crkve verovatno potiču i dva profilisana i ukrašena svećnjaka visine 1,37 metara ispred ikonostasa.

Freskodekoracija

Ikonostas koji je oslikan u vreme jedne od obnova crkve, 1896. godine, rad je umetnika Lazara Krdžalića iz Beograda. Sadašnji živopis na zidovima hrama rađen je u seko tehnici i potiče iz 1941. godine. Ispod njega se naziru starije freske.