Mate Jerković

Mate Jerković (Novo Selo, kod Siska, 19. februar 1915 — Beograd, 17. jun 1980), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, admiral JNA i narodni heroj Jugoslavije.

mate jerković
Mate Jerković
Lični podaci
Datum rođenja	(1915-02-19)19. februar 1915.
Mesto rođenja	Novo Selo, kod Siska, Austrougarska
Datum smrti	17. jun 1980.(1980-06-17) (65 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija
Profesija	vojno lice
Delovanje
Član KPJ od	februara 1942.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1941 — 1975.
Čin	admiral
U toku NOB	komandant Šestog slavonskog korpusa komandant Desetog zagrebačkog korpusa
Heroj
Narodni heroj od	20. decembra 1951.
Odlikovanja

Biografija

Rođen je 19. februara 1915. godine u Novom Selu, kod Siska. Potiče iz siromašne seljačke porodice, koja je imala 11 dece. Osnovnu školu je izučio u selu Parčanu. Zbog siromaštva svoje porodice, u gimnaziju je krenuo tek tri godine kasnije, posle očeve smrti. Dok je učio gimnaziju u Sisku, morao je da podučava decu iz bogatijih porodica, da bi obezbedio sredstva za školovanje. Godine 1937. posle završene gimnazije, upisao se na Prirodno-matematički fakultet, ali ga je, posle prvog semestra, morao napustiti i upisati Pravni, jer nije imao sredstava za stanovanje u Zagrebu.

Revolucionarnu aktivnost je započeo u studentskom klubu „Braća Radić“ u Sisku, a istovremeno je bio uključen i u studentski pokret na Zagrebačkom sveučilištu. Između treće i četvrte godine studija, otišao je na odsluženje vojnog roka. U vojsci je završio Školu rezervnih oficira, u Goraždu, i kao prvi u klasi, dobio čin rezervnog potporučnika.

Narodnooslobodilačka borba

U kratkotrajnom Aprilskom ratu, 1941. godine, Mate Jerković je bio komandir voda u 89. rezervnom pešadijskom puku. Posle razbijanja puka na prostoru Virovitice, izbegao je zarobljavanje i doveo ceo svoj vod na Baniju. Posle povratka u rodno selo, bio je veoma aktivan u okupljanju omladine u antifašistički pokret. Jula 1941. godine pozvan je u domobrane u Sisak. Tu je, po direktivi Mesne organizacije KP Hrvatske i Franje Ogulinca Selje, s grupom simpatizera Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), izvlačio oružje i drugi materijal iz kasarne i prebacivao ga u Sisački partizanski odred.

Posle dva meseca, otpušten je iz domobrana, zbog nastavljanja studija. Pored učenja, radio je na prikupljanju materijalne i druge pomoći za partizane. Zbog svoje izrazite aktivnosti, sekretar Sreskog komiteta KPH za Petrinju, Uroš Krunić, ga je primio, februara 1942. godine, u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) i postavio za sekretara novoformirane partijske ćelije u Novom Selu.

Marta 1942. godine Mate je diplomirao, i ubrzo je ponovo pozvan u domobranstvo. U dogovoru sa Urošem Krunićem, odlučeno je da se javi na poziv i posle „preda“ partizanima. Primivši vod na jednoj stanici na pruzi Maja–Vlahović, počeo je da priprema domobrane za predaju. U sporazumu s Jožom Horvatom, političkim komesarom Prvog bataljona Banijskog partizanskog odreda, Jerković je organizovao noćni napad na domobranski vod, i 6. maja 1942. godine, s 33 domobrana i celim naoružanjem, prešao u partizane.

U početku, Mate je bio borac, a mesec dana kasnije postavljen je za operativnog oficira Prvog bataljona Banijskog partizanskog odreda. Krajem jula, postao je komandant Petog bataljona. Na čelu ove jedinice prešao je mnoge borbe na Baniji, u Slavoniji, Moslavini i Bilogori. Mate je 10. oktobra 1942. godine postavljen za komandanta Kalničkog partizanskog odreda. Ovaj odred očistio je, u rejonu Kalnika, veliki broj neprijateljskih uporišta, a posle toga pošao je u Hrvatsko zagorje, prodirući do Zagrebačke gore i Sljemena.

Krajem 1942. godine, Mate Jerković je postao zamenik komandanta Četvrte krajiške divizije. Na toj dužnosti prošao je mnoge borbe u Slavoniji, Podravini, Moslavini i Bilogori. Maja 1943. postavljen je za načelnika Štaba Šestog korpusa, a u novembru za šefa Operativnog štaba Hrvatske. Februara 1944. godine ponovo je načelnik Štaba, a od aprila komandant Šestog slavonskog korpusa. Januara 1945. godine, Mate je postao zamenik komandanta Treće armije, a od marta komandant Desetog zagrebačkog korpusa. U poslednjoj nemačkoj ofanzivi između Save i Drave, jedinice ovog korpusa su u neprekidnim borbama nanele neprijatelju velike gubitke i nastavile gonjenje prema Zagrebu.

Posleratni period

Posle oslobođenja Jugoslavije, Mate Jerković je bio načelnik Štaba Pete armije, a posle završetka Više vojne akademije „Vorošilov“ u Sovjetskom Savezu, komandant Druge armije. U čin general-majora unapređen je 8. februara 1945. godine. Od juna 1950. do 1962. godine bio je komandant Jugoslovenske ratne mornarice, pa pomoćnik Saveznog sekretara za narodnu odbranu za Ratnu mornaricu, do septembra 1970. godine. Bio je dugogodišnji član Opunomoćstva SKJ za JNA. Penzionisan je 1975. godine u činu admirala JNA.

Umro je 17. juna 1980. godine u Beogradu. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden ratne zastave, Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem i dva Ordena za hrabrost. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Dela

Napisao je knjige:

• „Borbe u Slavoniji za vreme Četvrte i Pete ofanzive“
• „Četiri proletera“
• „Dvadeset godina razvitka ratne mornarice“

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga četvrta), Beograd 1972. godina
• Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.