Rade Marijanac
Rade Marijanac (Todorići, kod Šipova, 27. avgust 1916 — Tarevo, kod Živinica, 4. juli 1943) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
| rade marijanac | |||
|---|---|---|---|
 Rade Marijanac | |||
| Lični podaci | |||
| Datum rođenja | 27. avgust 1916. | ||
| Mesto rođenja | Todorići, kod Šipova, Austrougarska | ||
| Datum smrti | 4. jul 1943. (26 god.) | ||
| Mesto smrti | Tarevo, kod Živinica, ND Hrvatska | ||
| Profesija | vojno lice | ||
| Delovanje | |||
| Član KPJ od | 1942. | ||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije | ||
| Čin | potpukovnik | ||
| Heroj | |||
| Narodni heroj od | 20. decembra 1951. | ||
| Odlikovanja |
| ||
Biografija uredi
Rođen je 27. avgusta 1916. godine u selu Todorići, kod Šipova. Potiče iz imućne seljačke porodice. Njegov otac Sima, bio je narodni poslanik za vreme Kraljevine Jugoslavije, zbog čega su ga ustaše, 1941. godine, zatvorile kao taoca i posle ubile. Osnovnu školu je završio u rodnom mestu, potom je završio Geodetsku školu i Školu rezervnih oficira. Posle kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, aprila 1941. godine, izbegao je zarobljavanje i vratio se u rodni kraj. Kada je posle izvesnog vremena čuo za pripreme ustanka, koje su vršili komunisti u Janju, odmah se priključio i aktivno učestvovao. Zajedno sa svojim drugom Dušanom Rakitom organizovao je grupu ustanika iz njegovog mesta i obližnjeg sela Babića.[1]
Kao rezervni oficir bivše jugoslovenske vojske, rukovodio je prvim ustaničkim jedinicama. Jedna od njegovih prvih akcija je bio napad na žandarmerijsku stanicu u Glogovcu, kod Janja, 29. jula 1941. godine. U ovoj akciji rasterali su žandarme i zaplenili nekoliko pušaka, nešto municije i druge vojne opreme. Posle ovog napada sa svojom jedinicom otišao je u Pljevu, gde se povezao sa ustaničkom grupom Sime Šolaje, i zajedno sa njima vodio borbe s ustašama oko Šipova. Bio je tvorac plana za napad na Šipovo, 27. avgusta 1941. godine. Pred napad, i u vreme borbi, davao je uputstva, vršio raspored, a u vreme juriša bio među prvima. U ovom napadu Šipovo je oslobođeno, zaplenjeno dosta oružja i opreme i zarobljeno 170 domobrana i ustaša. Posle ove akcije, po njegovoj zamisli izvedeni su takođe uspešni napadi na Jezero i Mrkonjić Grad, 28. avgusta 1941. godine.[1]
Posle veće neprijateljske ofanzive na ustanike u Janju i Pljevi, početkom septembra 1941. godine, Rade je aktivno radio na prikupljanju i sređivanju ustaničkih jedinica, koje su uskoro ponovo oslobodile teritoriju Janja i Pljeve, a zatim Šipovo i Jezero. Kada je 20. oktobra 1941. godine formiran Treći krajiški partizanski odred, Rade je postavljen za zamenika komandanta Odreda. Prilikom napada dva bataljona Odreda na Donji Vakuf, 22. novembra 1941, partizani su uništili spoljnja utvrđenja i prodrli u mesto, ali su se morali povući usled napada italijanske motorizacije od Bugojna. Tada je bio teže ranjen. Posle ozdravljenja, februara 1942. godine, postavljen je za komandanta reorganizovanog Trećeg krajiškog partizanskog odreda. Bio je jedan od inicijatora i organizatora napada na Mrkonjić Grad, 25. februara. Prema dogovoru u ovoj akciji trebalo je da učestvuju i četnici Uroša Drenovića. Kada je otpočeo napad borci Prvog i Drugog partizanskog bataljona su prodrli u grad, ali su se morali povući, zbog četničkog neučešća u borbi. Aprila 1942. godine, postavljen je za komandanta Udarnog bataljona, koji je formiran u okviru Trećeg krajiškog partizanskog odreda. Zadatak ovog odred bio je čišćenje terena oko Mrkonjić Grada i Manjače od četnika.[1]
Učestvovao je u pripremama i u borbama za oslobođenja Mrkonjić Grada, 24. avgusta i borbama za oslobođenje Jajca, 25. septembra 1942. godine. U periodu od 21. do 31. oktobra, sa svojim Odredom vodio je teške borbe protiv nemačkih, ustaških i četničkih snaga koje su htele da unište oslobođenu teritoriju u Janju i Pljevi, koja je tada nazivana i Samostalna Sovjetska Republika Janj. Posle ovih borbi učestvovao je u borbama za ponovno oslobođenje Jajca, 25. novembra 1942. godine.[1]
Kad je 27. decembra 1942. godine formirana Sedma krajiška udarna brigada, Rade je postao njen prvi komandant. Nedugo po formiranju brigade, januara 1943. godine, otpočela je Četvrta neprijateljska ofanziva, tokom koje je brigada najpre zadržavala nastupanje nadmoćnijih nemačkih snaga od Banje Luke i Ključa. Potom je vodila borbe oko Mrkonjić Grada, Čardaka, na Hrbinama, na Borovoj Glavi, kod Šujice, štiteći povlačenje Centralne partizanske bolnice. Odlukom Vrhovnog štaba NOV i POJ, marta 1943. godine brigada je ušla u sastav Operativne grupe divizija koja se nalazila pod neposrednom komandnom Vrhovnog štaba. Posle završetka ofanzive, Radetova brigada učestvovala je u ofanzivi kroz Hercegovinu i Crnu Goru.[1]
Početkom Pete neprijateljske ofanzive, brigada je najpre vodila borbe kod Kolašina, a zatim je posle izuzetno napornog marša, ušla u borbe s nemačkim snagama koje su prodirale od Nikšića i Gacka prema Pivi. Vodila je višednevne borbe na Pivskom Javorku, sprečavajući prodor nemačkih snaga ka Mratinju, kada se povlačila glavnina snaga Glavne operativne grupe NOVJ. U tim borbama pretrpela je teške gubitke, ali je zadatak uspešno izvršen. U periodu od 6. do 9. juna, posle prelaska reke Sutjeske, brigada je učestvovala u borbama za odbranu staze kojom su se preko Tjentišta, povlačile snage NOVJ prema Zelengori, vršeći u više navrata protivnapade na utvrđene nemačke položaje na Košuru.[1]
U toku svih ovih borbi Rade Marijanac, kao komandant brigade, je predvodio svoje borce u mnogim teškim borbama i jurišima - na Čelebiću, Sinjajevini, dolini Morače, Pivskom javorku, Kožuru, Tjentištu i drugim mestima. Maja 1943. godine Ukazom Vrhovnog štaba NOV i POJ o prvim oficirskim činovima u NOVJ, među prvima dobio je čin potpukovnika. Poginuo je 4. jula 1943. godine, kod sela Tarevo blizu Živinica u istočnoj Bosni, prilikom iznenadnog napada nemačko-ustaške kolone na Štab brigade, organizujući otpor sa mašinkom u rukama.[1]
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) 26. jula 1945. posthumno je odlikovan Ordenom zasluga za narod prvog reda.[2] Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine FNR Jugoslavije 20. decembra 1951. proglašen je za narodnog heroja.[1]
Reference uredi
Literatura uredi
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
