Ranko Marinković
Ranko Marinković (Vis, 22. februar 1913 – Zagreb, 28. januar 2001) bio je jugoslovenski i hrvatski književnik i akademik. Marinković je bio direktor drame Hrvatskog narodnog kazališta i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Za roman Kiklop 1965. godine dobio je prestižnu NIN-ovu nagradu.[1]
| Ranko Marinković | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 22. februar 1913. |
| Mesto rođenja | Vis, Austrougarska |
| Datum smrti | 28. januar 2001. (87 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, Hrvatska |
| Književni rad | |
| Period | 1950−2005. |
| Najvažnija dela | Kiklop Glorija Ruke |
| Nagrade | NIN-ova nagrada Nagrada Vladimir Nazor |
Biografija uredi
Ranko Marinković rođen je 1913. godine u gradu Visu na istoimenom jadranskom ostrvu. Potiče iz stare porodice koja se u Komiži, gradu na ostrvu Visu, pominje još od 15. veka. Osnovnu školu završio je 1923. na Visu, nižu gimnaziju 1927. u Splitu, a višu 1932. u Zagrebu. Studije romanistike završio je 1935. godine na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, gde je i diplomirao 1938. godine. Do izbijanja rata radio je kao nastavnik u privatnoj gimnaziji Zdenka Vojnovića. U proleće 1943. interniran je u italijanski logor Feramonte u Kalabriji, a posle pada Italije preko Barija je stigao u saveznički zbeg u El Šat na Sinaju. Tokom boravka u zbegu bio je sekretar Kulturno-informativnog odeljenja.[2]
Posle rata radio je u Ministarstvu prosvete Narodne Republike Hrvatske, Nakladnom zavodu Hrvatske, bio je upravnik Drame zagrebačkoga Hrvatskog narodnog kazališta. Godine 1950. bio je jedan je od osnivača Kazališne akademije (kasnije Akademija za kazališnu i filmsku umjetnost) na kojoj je predavao, prvo kao docent a zatim vanredni i redovni profesor[2] sve do penzionisanja 1983. godine. Prva supruga mu je bila Branka Rakić,[2] baletska kritičarka i prevodilac.[3]
Član je Društva književnika Hrvatske od 1945.[2] Od 1968. je dopisni član Srpske akademije Nauka i umetnosti (Odeljenje jezika i književnosti), a 1998. godine, po raspadu Jugoslavije, preveden je u inostranog člana.[1] Od 1983. je redovni član Jugoslovenske akademije znanosti i umetnosti (danas Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti).[4]
Književni rad uredi
Ranko Marinković je već tokom školovanja počeo u književnim časopisima da objavljuje poeziju, prozu, eseje i kritike. U zagrebačkom Hrvatskom narodnom kazalištu 1939. godine izvedena je njegova prva drama Albatros, kasnije štampana kao sastavni deo njegove prve prozne knjige. Posle rata razvio se u značajnog pisca sa ovih prostora, nikada ne insistirajući na kvantitetu – objavljivao je malo, ali je uvek uspevao da svakim delom unapredi kvalitet svog stvaralaštva. Svoje radove nastavio je da objavljuje u časopisima, listovima i raznim drugim publikacijama: Mladost, Učiteljski podmladak, Danica, Južni pregled”, „Književni horizonti”, „Dani i ljudi”, „Ars 37”, „Nova riječ”, „Novosti”, „Hrvatski književni zbornik”, „Republika”, „Radio Zagreb, Radio Beograd, Hrvatsko kolo, Narodni list, Svedočanstva, Zagrebački tjednik, NIN, Politika, Nova misao, Vjesnik, Književnost, Književne novine, Pobjeda, Sovremenost, Vjesnik u srijedu, Borba, Prosvjeta, Jedinstvo, Novi list, Rad, Telegram, Panorama, Delo i drugim. Njegova dela su prevođena na više jezika.[2]
Najznačajnija knjiga proze je zbirka Ruke, štampana u tridesetak izdanja, sa kojom je zadobio pažnju i pohvale kritike.[4] Za roman Kiklop 1965. godine dobio je NIN-ovu nagradu. Žiri u sastavu Velibor Gligorić (predsednik), Miloš I. Bandić, Borislav Mihajlović Mihiz, Muharem Pervić, Eli Finci i Petar Džadžić svoju odluku doneo je jednoglasno.[5]
Pozorišne adaptacije i ekranizacije uredi
Prva Marinkovićeva drama Albatros postavljena je na scenu još 1939. godine, a drama Glorijaiz 1955. najpoznatija je i najizvođenija njegova drama. USrpskom narodnom pozorištu prikazana je 1984 godine. Osim drama dramatizovana su i druga njegova dela: roman Kiklop (1974), novele Prah (1975) i Zagrljaj (1976).[2] Kiklopa je za scenu adaptirao jugoslovenski pozorišni reditelj Kosta Spaić 1976. godine.[4]
Prema romanu Kiklop 1982. godine snimljen je istoimeni film, a naredne godine i TV serija Kiklop, obe ekranizacije u režiji Antuna Vrdoljaka.[2]
Nagrade i priznanja uredi
- Savezna nagrada 1948.
- Nagrada grada Zagreba za dramu Glorija 1965.
- NIN-ova nagrada za roman Kiklop 1965.
- Nagrada grada Zagreba 1966.
- Goranova nagrada 1966.
- Nagrada Vladimir Nazor za životno delo 1976.
Odlikovan je Ordenom zasluga za narod za rad u El Šatu, Ordenom rada i republičkim Ordenom sa srebrnim vencem.[2]
Od 1964. godine svake subote u zagrebačkom Večernjem listu izlaze prozni tekstovi poznatih i manje poznatih autora.[6] Već posle dve godine, 1966. pokrenuto je i takmičenje za najbolju kratku priču, kada su dodijeljene i prve nagrade.[7] Od 2001. godine, u čast pisca, ova nagrada nosi ime Nagrada Ranko Marinković za najbolju kratku priču.[8]
Dela uredi
- Proze (1948)
- Ni braća ni rođaci - zbirka proze (1949)
- Geste i grimase - kritike i eseji o drami, pozorištu i filmu (1951)
- Pod balkonima - zbirka proze (1953)
- Ruke - zbirka proze (1953)
- Glorija - drama (izvedena 1955, štampana 1956)
- Poniženje Sokrata - zbirka proze (1959)
- Karneval i druge pripovijetke (1964)
- Kiklop - roman (1965)
- Politeia ili Inspektorove spletke - drama (1977)
- Zajednička kupka - roman (1980)
- Pustinja - drama (1982)
- Nevesele oči klauna - knjiga eseja (1986)
- Never more - roman (1993)[4]
Reference uredi
- ^ a b „RANKO MARINKOVIĆ”. Zvanični veb-sajt. SANU. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ a b v g d đ e ž „MARINKOVIĆ Ranko”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Srpsko narodno pozorište. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ „RAKIĆ Branka”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Srpsko narodno pozorište. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ a b v g „Marinković, Ranko”. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ „1965. Ranko Marinković "Kiklop"”. NIN. Arhivirano iz originala 05. 03. 2017. g. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ „Kratka priča “Ranko Marinković””. Večernji list. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ „Ivani Šojat prva Nagrada Ranko Marinković za najbolju kratku priču”. tportal.hr. 28. 10. 2019. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- ^ Sabljak, Ivana (13. 9. 2007). „Dug život kratke priče”. Vijenac. 352. Pristupljeno 24. 3. 2022.
