Ratko Mitrović Šilja
Ratko Mitrović Šilja (Sveti Stefan, kod Budve, 9. april 1916 — Jajinci, kod Beograda, 9. mart 1942) bio je omladinski komunistički revolucionar i učesnik Narodnooslobodilačke borbe.
| ratko mitrović | |
|---|---|
 Ratko Mitrović Šilja | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 9. april 1916. |
| Mesto rođenja | Sveti Stefan, kod Budve, Austrougarska |
| Datum smrti | 9. mart 1942. (25 god.) |
| Mesto smrti | Jajinci, kod Beograda, Okupirana Srbija |
| Profesija | advokatski pripravnik |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 1935. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
Biografija uredi
Rođen je 9. aprila 1916. godine na Svetom Stefanu. Poticao je iz revolucionarne porodice Mitrović. Imao je tri brata — Stefana, Nikolu i Veljka i tri sestre — Vukicu, Lepu i Miru. Njegov otac Ivo Mitrović bio je učitelj, a nakon Prvog svetskog rata je radio kao školski nadzornik u Kotoru. Godine 1932. porodica se preselila u Beograd.[1]
Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Kotoru, a nakon dolaska u Beograd upisao je Pravni fakultet, koji je završio 1939. godine. Posredstvom starijeg brata Stefana, koji se tokom studija priključio revolucionarnom studentskom pokretu i postao član tada ilegalne Komunističke partije, kao i starije sestre Vukice, Ratko je još kao učenik gimnazije u Kotoru pristupio revolucionarnom omladinskom pokretu, a 1932. je postao član ilegalnog Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ).[1]
Dolaskom na Pravni fakultet, aktivno se uključio u rad revolucionarnog studentskog pokreta, a 1935. je postao član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Zbog revolucionarnog rada, bio je hapšen tokom 1933, 1935. i 1936, kada je četrnaest meseci proveo u zatvoru. Prilikom hapšenja 1936, nije se dobro držao pred policijskim islednicima, zbog čega je bio kažnjen partijskim ukorom u dužini od godinu dana. Za to vreme je radio u legalnim omladinskim organizacijama i sarađivao u časopisima Mladost i Student.[1][2]
Početkom 1938. postao je sekretar Omladinske komisije, koja je rukovodila radom na obnovi Saveza komunističke omladine u Srbiji i koja je naredne godine prerasla u Pokrajinski komitet SKOJ-a za Srbiju, čiji je bio član. U toku 1939. bio je instruktor Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, a 1940. član Okružnog komiteta KPJ za Kragujevac. Na Šestoj zemaljskoj konferenciji SKOJ-a, održanoj septembra 1940. u Zagrebu, postao je član Centralnog komiteta Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Kao član CK SKOJ učestvovao je na omladinskim konferencijama SKOJ-a u Sloveniji i na Kosovu.[1]
Aprilski rat i okupacija Jugoslavije, 1941. zatekli su ga u Beogradu, gde je kao istaknuti omladinski revolucionar učestvovao u organizovanju Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP). Nakon napada Nemačke na Sovjetski Savez, krajem juna 1941. sa Marijanom Gregoran otišao je u Čačak i obišao tamošnju skojevsku organizaciju, a nakon povratka je sa Ljubinkom Milosavljević i Lukom Šunkom radio na teritorijalnoj reorganizaciji skojevske organizacije u Beogradu i formiranju Mesnog komiteta SKOJ-a.[1][3][4]
Nakon sednice CK KPJ od 4. jula 1941, Ratko je postao član Biroa Centralnog komiteta SKOJ-a i u svojstvu instruktora Centralnog komiteta KPJ upućen je u Vojvodinu, sa zadatkom da pomogne Pokrajinskom komitetu KPJ za Vojvodinu u organizovanju oružane borbe.[1][5][6]
Hapšenje i izdaja uredi
Uhapšen je od strane Gestapoa 3. avgusta 1941. u Velikoj Kikindi i odmah prebačen u Beograd, gde je bio zatvoren u zatvoru Gestapo u Aleksandrovoj ulici (bivši zatvor Okružnog suda, koji se nalazio na mestu Doma sindikata). Nekoliko dana kasnije, Gestapo je u Pančevu uhapsio Petra Aldana, studenta Veterinarskog fakulteta, koji je na saslušanju otkrio sve što je znao o ilegalnom radu KPJ i ljudima sa kojima je kontaktirao, među kojima je bio i Ratko Mitrović. U početku istrage, Ratko je odbijao da prizna svoju ulogu u organizaciji KPJ, ali ga je Gestapo ubrzo predao beogradskoj Specijalnoj policiji, čiji su ga agenti poznavali još od pre rata, kada je hapšen zbog komunističkog delovanja.[7][6]
Pritisnut dokazima, ali i fizički i psihički slomljen, Ratko je policijskim agentima počeo da odaje razne informacije. Upoznao ih je sa sistemom i metodama ilegalnog partijskog rada, sa organizacionom strukturom partijske organizacije, s načinom održavanja veza između osnovnih organizacija organizacija i rukovodstava, s radom komunista u raznim masovnim organizacijama i udruženjima, sa sistemom rada partijske tehnike. Takođe, pošto je poznavao veći broj partijskih funkcionera, policijskim agentima je odao njihova imena i adrese stanova u kojima se sa njima nalazio. Tako je policija došla do dragocenih podataka i dobila široke mogućnosti za proganjanje i hapšenje najistaknutijih partijskih funkcionera, kao i rukovodilaca Narodnooslobodilačkog pokreta u Beogradu.[8][7][9]
Nakon njegove izdaje, usledila je u drugoj polovini septembra i početkom oktobra 1941. velika policijska provala u kojoj su uhapšeni ili ubijeni mnogi rukovodioci KPJ, SKOJ i NOP u Beogradu, među kojima i čitav Mesni komitet KPJ za Beograd, u sastavu — Miloš Matijević Mrša, Đuro Strugar, Vukica Mitrović, David Pajić, Dušan Grubač, Savo Stijepić i Luka Šunka, sekretar Mesnog komiteta SKOJ.[10] Boško Bećarević, šef Četvrtog antikomunističkog odseka Specijalne policije praktikovao je da uhapšene komuniste suočava sa Mitrovićem, koji ih je nagovarao da i oni priznaju policiji šta znaju. Jedna od uhapšenih bila je i njegova rođena sestra Vukica, koja je prilikom pokušaja da je ubedi da sve prizna i počne da sarađuje sa policijom, to odlučno odbila. Uprkos mučenjima, njen policijski karton je ostao prazan, zbog čega je ubrzo prebačena u logor na Banjicu i streljana. Maja 1945. zbog hrabrog držanja pred islednicima proglašena je za narodnog heroja.[8][11][12][13]
Ratko je bio prijatelj, a kao član CK SKOJ-a i blizak saradnik Ive Lole Ribara. Iako je tokom istrage u policiji izdao brojne saradnike i članove KPJ u Beogradu, nije odao kuću u kojoj se tada u Beogradu skrivao Lola Ribar, a islednicima se opravdao da je nakon bombardovanja Beograda izgubio kontakt sa Ribarom.[7]
Uprkos tome što je Specijalnoj policiji i Gestapou, svojom izdajom učinio veliku uslugu, 8. marta 1942. je iz zatvora Specijalne policije bio prebačen u logor na Banjici, odakle je sutradan odveden na streljanje u Jajince, kod Beograda.[14]
Reference uredi
- ^ a b v g d đ Pali Budvani 1984, str. 164.
- ^ Tito 1981, str. 303.
- ^ Beograd 1984, str. 148.
- ^ Beograd 1984, str. 185.
- ^ Tito 1981, str. 236.
- ^ a b Marković 1977, str. 95.
- ^ a b v Beograd 1984, str. 240.
- ^ a b Marjanović 1964, str. 160–161.
- ^ Marković 1977, str. 96.
- ^ Marković 1977, str. 97.
- ^ Marković 1977, str. 97–100.
- ^ Stefanović 1977, str. 74.
- ^ Tito 1981, str. 248.
- ^ Pali Budvani 1984, str. 165.
Literatura uredi
- Marjanović, Jovan (1964). Srbija u Narodnooslobodilačkoj borbi — Beograd. Beograd: Nolit/Prosveta. COBISS.SR 144402183
- Stefanović, Momčilo (1977). Hrabro srce tihe Šunje — životni put narodnog heroja Vukice Mitrović. Gornji Milanovac: Dečje novine. COBISS.SR 120338183
- Marković, Dragan (1977). Otpisani — Beograd 1941—1944. Beograd: Sloboda. COBISS.SR 76369415
- Josip Broz Tito sabrana djela — tom VII. Beograd: Izdavački centar „Komunist”. 1981. COBISS.SR 75707660
- Beograd u ratu i revoluciji 1941—1945. Beograd: Istorijski arhiv Beograda. 1984. COBISS.SR 37352711
- Pali za slobodu 1941—1945 — spomen knjiga poginulih boraca i žrtava fašističkog terora opštine Budva. Budva: Opštinski arhiv Budva. 1984. COBISS.SR 37992455
