Romantizam (književnost)
| KNjIŽEVNOST |
Romantizam je književnoistorijski tipološki pojam i književni pokret. S početka 19. veka ponikao je kao suprotnost klasicizmu, i koji je predmetom umetnosti i književnosti smatrao svet čovekovih osećanja, i nasuprot racionalizmu isticao iracionalizam, osporavajući teze o antičkoj umetnosti kao idealnoj i tražeći svoja izvorišta u narodnoj umetnosti i usmenom stvaranju vlastitog naroda, ali i stranih, često do tada egzotičnih, naroda, odnosno u udaljenim istorijskim razdobljima.
Nastanak pojma i širenje značenja uredi
Romantizam se kao književni pravac razvio u vodećim evropskim književnostima, najpre u Nemačkoj, a zatim u Francuskoj i Engleskoj književnosti, a uskoro je zahvatio i književnosti naroda koji su u to vreme stvarali svoju nacionalnu svest dobijajući podsticaje od romantičarskih ideologija. Stilska formacija romantizma manje je koherentna od klasicizma ili klasnijeg realizma, prevladava u evropskim književnostima u epohi koja obuhvata poslednju deceniju 18. veka - ponegde s jače naglašenim predromantičkim stilovima i periodima - i traje kroz prvu trećinu 19. veka (sve do 40te godine), ali ostavlja svoje tragove i u kasnije vreme, najviše u lirskom pesništvu, a duže trajanje romantizam beleži u književnosti s naglašenom nacionalnom funkcijom.
Pojam nastaje kao pridev "romantičan" i označava nešto što je nalik na srednjovekovni roman, dakle nešto fantastično, pustolovno, čudesno, zatim i osećajno, i već u svome nastajanju nije bio isključivo vezan za književnost i umetnost, nego je proklamovao određeni životni stav i tip vladanja, a tom je širokom i mnogovrsnom značenju doprinela i romantičarska književnost, pa je njegova upotreba danas vrlo široka i u govornom jeziku.
Kao književnoistorijski pojam pojavljuje se u 17. veku u Engleskoj (1674) i Francuskoj (1669), najpre se primenjuje na italijanske pesnike Ariosta, Bojarda i Pulčija, a kod Vortona (On the origin of romantic fiction in Europe 1774) već je shvaćena suprotnost srednjovekovne i renesansne književnosti klasicizmu. Iz Engleske prelazi ovaj pojam u Nemačku, a upotrebljava ga Herder (1766), a zatim i nemački istoričar u značenju "sve poezije napisane u tradiciji drugačijoj od one koja potiče iz klasične antike" (Velek). Kao opoziciju pojmu "klasično" razvili su termin "romantičan" i "romantično" braća Šlegel posebno Avgust Vilhelm Šlegel u svojim predavanjima između 1798. i 1811. godine, u kojima su kao romantična književnost označena dela Šekspira, španska drama i romansa, škotske balade, nemački epovi i pesništvo italijanske renesanse.
Načela romantizma uredi
- Dominacija stiha: pesma, balada, roman u stihovima, bajka u stihu, poema
- Napuštanje klasicističkih ideala
- Ističe se problem genija
- Beg od stvarnosti u svet snova, mašte, u prošlost (srednji vek)
- Subjektivizam i individualizam
- Interesovanje za neobično, izuzetno
- Ženski likovi imaju atribut božanskog bića
- Ljubav je platonska, spiritualna
- Nacionalna obeležja
- Interesovanje za folklor
- Motivi ljubavi, rodoljublja, prirode
- Svetski bol
- Jezik je kitnjast, slikovit
Predstavnici uredi
Engleska uredi
SAD
Rusija
Francuska
Nemačka
Srbija
Literatura uredi
- Nikolić, Ljiljana; Milić, Bosiljka (2016). Čitanka za drugi razred srednje škole. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.