Rumenka

Rumenka
Rumenka;
	Ulica u Rumenci
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Južnobački
Grad	Novi Sad
Gradska opština	Novi Sad
Stanovništvo
— 2011.	6495
— gustina	187/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 17′ 21″ S; 19° 44′ 23″ I / 45.289166° S; 19.739666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	88 m
Površina	30,7 km2
	Rumenka Rumenka na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	21201
Pozivni broj	021
Registarska oznaka	NS

Rumenka je naselje u Srbiji u gradskoj opštini Novi Sad u Južnobačkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 6.495 stanovnika.

Ovde se nalazi Srpska pravoslavna crkva u Rumenki i Mađarska reformatska crkva i zgrada parohijskog doma u Rumenki.

Poreklo naziva mesta uredi

Postoji više legendi o nastanku imena Rumenka, odnosno u prvobitnom obliku — Piroš.

Jedna legenda govori o tome da su polja oko Rumenke bila puna bulki i da se cela okolina tadašnjeg naselja crvenila od boje tog cveta.

Druga legenda kaže da je oko Rumenke bilo mnogo trske, pošto je bilo močvarno zemljište i da se nebo crvenilo od plamena kada su meštani spaljivali trsku želeći da prošire obradive površine.

Po mađarskim istoričarima, mesto je dobilo naziv po ćerki Svetog Ladislava I (Szent Laszló) koja se zvala Piroška. Ona se u XII veku udala za vizantijskog cara Jovana II Komnina i prešla u pravoslavlje dobivši ime Irina. U vizantijskoj istorijografiji poznata je kao Irina Ugarska (1088—1134) i bila je majka čuvenog vizantijskog cara Manojla I Komnina. Po mađarskim podacima iz XII veka, Piroška je često putovala u Carigrad i za vreme putovanja se odmarala na kraljevskom imanju koje se nalazilo na teritoriji današnje Rumenke i zvalo se Piroška-major. Kasnije su ovu teritoriju počeli da nazivaju Piroš.^[1]

Istorija uredi

Prvi pomen naziva mesta uredi

Bela IV (1235—1270), ugarski kralj, je svojim dekretom koji je izdao 24. jula 1237. godine, Rumenku, koja je do tada bila u posedu okruga grada Bača, darovao katoličkom cistercitskom monaškom redu iz Petrovaradina, kao posed za njihovu opatiju zajedno sa mnogim bačkim i sremskim selima. Petrovaradinska opatija, koja se u latinskim pisanim izvorima spominje pod imenom Belefons (Belin izvor), u mađarskoj istorijografiji se po Beli IV, naziva Belakut, što znači Belin studenac. Na osnovu dekreta, odnosno darovnice, zna se da je Bela IV deo zemlje koju dodeljuje opatiji Belefons oduzeo od Terefi Petera (Petrovaradin je po njemu dobio ime). U srednjovekovnim poveljama, Rumenka se spominje i 1267. godine pod imenom Terra Pyrusde; potom 1279. u povelji Ladislava IV i 1432. zajedno sa Futogom kao kao imovina Nikole Gorjanskog mlađeg.^[2]

Selo u vreme turske vladavine uredi

Selo Rumenka će kao deo vlastelinstva petrovaradinske opatije cistercita pripadati Bačkom, odnosno Sremskom spahiluku sve do 1526. godine, kada su Osmanlije zauzele ove krajeve. Osmanski defteri iz 1553. godine navode da su u Rumenki te godine živela 3 poreska obveznika. U osmanskom defteru za 1570. godinu navodi se da je Rumenka pripadala feudalnom posedu osmanskog vlastelina Hasana bin Abdulaha sa godišnjim prihodom od 6000 akči i u njoj je živelo 12 srpskih porodica. 1590. godine Rumenka je imala 20 domova i u turskim defterima se spominje pod imenom Piroš. ^[2]

pravoslavna crkva u Rumenki (levo)

Selo nakon oslobođenja od Turaka uredi

Velikom seobom Srba počelo je naseljavanje Rumenke, tačnije naseljavanje Rumenke dogodilo se 1696. godine u vreme vladavine cara Leopolda. Može se konstatovati da je Rumenka počela da se naseljava te godine i to pre svega srpskim življem sa teritorija u istoriji poznatih kao „Stara Srbija“. Nema podataka šta se dogodilo sa prethodnim stanovnicima Rumenke, ali postoji mogućnost da su se neki od njih nakon završenih ratnih dejstava vratili u svoje mesto. Ponovo naseljavajući Rumenku, srpsko stanovništvo naselilo se na području takozvane „Racke bare“ koja je taj naziv dobila mnogo kasnije. Naselje koje je postojalo pre turskih osvajanja nalazilo se na istom mestu i novopridošli stanovnici su se naselili na već postojeću lokaciju. Oni su obnovili razrušene kuće i nastavili u njima da žive istovremeno gradeći nove, pošto se broj stanovnika mesta uvećao. „Racka bara“ je bila udaljena oko 2 km od današnje Rumenke, otprilike na velikoj krivini na putu prema Kisaču. U toku ovih turbulentnih dešavanja, tačnije 1722. godine, usledilo je preseljenje mesta na današnju lokaciju. Ovaj podatak je iznet u Urbaru za Rumenku iz 1772. godine u kome se kaže: „Selo Piroš - ranije pustara, 1722. je naseljen pravoslavnim stanovništvom“.^[3]

Rumenka u okviru Futoškog vlastelinstva uredi

Iz prvih dostupnih podataka saznaje se da su u sastavu futoškog vlastelinstva bili pored Futoga, koji je imao 80 domova, Đemišfalva sa 20 i Kuva sa 10 domova, te pustare: Vizić, Dragovo, Gložan, Irišac, Kenđel, Petrovac i Samotin. Iako se Rumenka u ovom prvom popisu Futoškog vlastelinstva ne spominje kao mesto u okviru njega, sa sigurnošću možemo reći da Rumenka tada sigurno postoji i da je bila naseljena. Podatak na kom se zasniva ovaj zaključak je informacija da Hram svetih apostola Petra i Pavla u Rumenki postoji od 1702. godine.^[4]

Pravoslavna parohija i Srpska osnovna škola uredi

Piroš je popisan 1733. godine i konstatovano je da mesto ima 85 srpskih domova koje opslužuju dvojica sveštenika: Zaharije i Mihail Veselinović.^[5] Rumenka je 1746. godine imenovana za samostalnu parohiju Srpske pravoslavne crkve, a već 1756. osnovana je Srpska osnovna škola. Pop Petar Veselinović je 1847. godine bio paroh u Pirošu. Te godine se u mestu javlja kao prenumerant Pavle Simić moler.

Naseljavanje Mađara u Rumenku uredi

Preci današnjih Mađara koji žive u Rumenki potiču iz ovih pet mesta koja su se nalazila pored reke Tise u županiji Heveš

Naziv	Mađarski naziv	Današnji naziv
Tisa Rof	Tisza Roff	Tiszaroff
Bura	Bura	Tiszabura
Derš	Ders	Tiszaderzs
Abad	Abád	Abádszalók
Salok	Szalók	Abádszalók

Prema mađarskim izvorima, njih je katolički episkop iz Egera, Karolj Esterhazi (Eszterházy Károly) oko 1774. godine, zato što su kalvinisti, proterao iz ovih mesta. Kalvinisti iz ovih pet mesta naselili su se u okrug Hajdu (Hajdú-Bihar megyében) i osnovali mesto pod nazivom Tetetlen (Tetétlen). Oni su u ovom mestu veoma teško živeli jer je bilo malo obradivih površina, a broj stanovnika je bio velik te se usled toga javila glad i razne epidemije. U tom mestu oni su živeli 12 godina pre svog preseljenja u Rumenku.^[6]

Geografija uredi

Rumenka se nalazi u južnom delu Bačke na desnoj obali Malog kanala (Mali Stapar-Novi Sad), koji je deo sistema Dunav-Tisa-Dunav, 10km severozapadno od Novog Sada, na izuzetnom geografskom položaju, jer kroz njen atar prolaze delovi trase železničke pruge Beograd-Novi Sad-Subotica i auto puta Beograd-Novi Sad-Subotica. Kroz centar naselja prolaze dva regionalna puta, a to su put Novi Sad-Odžaci (R-102) i put Novi Sad-Vrbas (R-127). To je ratarsko naselje, zbijenog (panonskog) tipa na nadmorskoj visini 84m, u novosadskoj urbanoj aglomeraciji. Rumenka spada u planski izgrađena naselja sa mrežastom strukturom ulica.^[2]

Demografija uredi

U naselju Rumenka živi 6495 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,6 godina (38,5 kod muškaraca i 40,8 kod žena). U naselju ima 2010 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,23. (Prema popisu iz 2011. godine).

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[7]
Godina	Stanovnika
1948.	1.951
1953.	2.028
1961.	2.546
1971.	2.906
1981.	3.629
1991.	4.361	4.299
2002.	5.729	5.814

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[8]

Srbi	4.302	75,09%
Mađari	747	13,03%
Jugosloveni	139	2,42%
Hrvati	111	1,93%
Slovaci	67	1,16%
Crnogorci	44	0,76%
Rusini	40	0,69%
Ukrajinci	32	0,55%
Muslimani	16	0,27%
Nemci	10	0,17%
Rumuni	7	0,12%
Romi	7	0,12%
Makedonci	7	0,12%
Slovenci	3	0,05%
Albanci	3	0,05%
Bugari	1	0,01%
nepoznato	18	0,31%

Rumenka (dole) i Novi Sad (gore)

Novi Sad

Grad Novi Sad
●●●●●

Opština
Novi Sad

Opština
Petrovaradin

Stanovništvo prema polu i starosti^[9]


	m	ž
?	2	5
80+	17	47
75—79	31	63
70—74	67	103
65—69	100	130
60—64	152	159
55—59	155	133
50—54	245	219
45—49	273	278
40—44	216	237
35—39	235	222
30—34	180	169
25—29	213	202
20—24	245	225
15—19	221	217
10—14	192	185
5—9	186	154
0—4	129	122
Prosek :	36,0	38,2

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	574	604	962	913	1.154	1.357	1.794

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	214	399	390	545	152	68	15	8	0	3	3,19

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	2.352	742	1.476	64	70	0
Ženski	2.409	502	1.496	315	92	4
UKUPNO	4.761	1.244	2.972	379	162	4

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.236	111	1	3	387
Ženski	965	58	0	1	250
UKUPNO	2.201	169	1	4	637
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	27	145	183	22	117
Ženski	6	16	188	39	37
UKUPNO	33	161	371	61	154
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	15	34	54	20	33
Ženski	17	62	28	64	148
UKUPNO	32	96	82	84	181
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	52	0	0	32
Ženski	39	1	0	11
UKUPNO	91	1	0	43

Reference uredi

^ Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8. .
^ ^a ^b ^v Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8.
^ Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8. .
^ Jelena Banjac, Hram svetih apostola Petra i Pavla u Rumenki, Novi Sad,2002
^ "Serbski letopisi", Pešta 1859-1860.
^ Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8. .
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze uredi

[1] Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8. .

[automatski_generisano1-2] v Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8.

[3] Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8. .

[4] Jelena Banjac, Hram svetih apostola Petra i Pavla u Rumenki, Novi Sad,2002

[5] "Serbski letopisi", Pešta 1859-1860.

[6] Dejan Maoduš (2018). Istorija Rumenke. Novi Sad. ISBN 978-86-900441-0-8. .

[7] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[8] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[9] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]