Spomenik prirode Tskaltsitela klisura
Spomenik prirode klisura Tskaltsitela (gruz. წყალწითელას ხეობის ბუნების ძეგლი) je rečna klisura u zapadnoj Gruziji, u opštinama Tkibuli i Terjola.[1] Istorijsko i geografsko ime ovog područja Gruzije je Okriba.[2] Glavna reka u Okribi je reka Tskaltsitela[3], takođe se piše Tskal-Tsitela (gruz. წყალ-წითელა).[4] Reka je dobila ime zbog crvenkaste boje vode: Tskal znači voda, a Tsitela na gruzijskom znači crvena. Voda boju dobija ispranjem gline koja sadrži gvožđe oksid. Spomenik prirode Tskaltsitela je deo kanjona reke Tskaltsitela, približno od mosta kod manastira Gelati, pa sve do mosta Godagani na nadmorskoj visini od 130–200 metara nadmorske visine.
| Spomenik prirode Tskaltsitela klisura | |
|---|---|
IUCN kategorija III (spomenik prirode) | |
 | |
 | |
| Mjesto | opštine Tkibuli i Terjola, Gruzija |
| Najbliži grad | Kutaisi |
| Površina | 0,22 km² |
| Osnovano | 2007 |
| Upravljačko tijelo | Agency of Protected Areas |
Geografija
urediReka Tskaltsitela izvire sa južnih padina lanca Nakerala, prelazi celu teritoriju Okribe dok se ne sretne sa rekom Kvirila. Rečni izvor se nalazi na planinskom grebenu Nakerala Raha na 1080 m nadmorske visine.[5] Dužina reke Tskaltsitela je 49 km, površina sliva 221 km². Glavna pritoka je reka Chala. Napaja se uglavnom kišnicom. Poplave su karakteristične tokom cele godine. Prosečni godišnji protok je 7,56 m³/s.[6] Reka Tskaltsitela ograničava sa istoka grad Kutaisi.
Geologija
urediKlisura Tskaltsitela se useca u stensku osnovu karbonatne formacije jurske starosti koju uglavnom predstavljaju dolomiti i dolomitizovani krečnjaci. Oni pripadaju najnižoj fazi perioda krede i nazivaju se neokomskim sedimentima. Litološki su ovi sedimenti kristalni krečnjaci, a ponekad i dolomiti. U manjim oblastima se nalaze i sedimenti kenomske starosti. Litološki, ovi sedimenti su krečnjaci, laporci, glaukonitni peščari i retko gline i konglomerati.[7] U blizini reke Tskaltsitela postoje mnogi prirodni kamenolomi sa kalcedonom, baritom, kvarcnim peskom, mermerom, bazaltom, ahatom, keramičkom glinom, koji se koriste za proizvodnju cementa, tešenita i drugih minerala. Eksploatacija uglja u blizini Tkibulija praktikuje se od sredine 19. veka. Ali arheološka iskopavanja pokazuju da se ovde ruda kopala već u 2. milenijumu pre nove ere.
Flora
urediKanjon Tsaltsitela ima prelepo očuvane Euksinsko-kolhijske širokolisne šume.[8] U klisuri Tskaltsitela mogu se naći mnoge lekovite biljke, kao što su obična evropska tisa (Taxus baccata), imeretijski lešnik (Corylus imeretica), rusa (Cheli donium majus), crni glog (Crataegus pentagina), crveni glog (Crataegus microphylla), Dorycnium graecum, detelina (Oxalis acetocella), persijska bobica ili krušina (Frangula alnus), slez (Malva neglecta), kamena ruža (Cistus salviifolius) i matičnjak (Melissa officinalis). Mnoge su retke endemske vrste Gruzije i mogu se naći na krečnjačkim ekotopima Tsaltsitela klisure u blizini manastira Gelati.[9]
Fauna
urediReka je bogata raznolikim vrstama riba: pastrmka, mrena bulatmai (Barbus capito carpito), mrena terek (Barbus ciscaucasicus), Luciobarbus mursa, evropski klen (Squalius cephalus), kolhijski podust (Chondrostoma colchicum), kaspijska pegunica (Alburnus chalcoides) i druge.[10] Obale reke naseljavaju nutrije (Myocastor coypus). Tokom zime reka je dom vodenim pticama - plovušama. Ovde žive i razni sisari - obični šakal (Canis aureus), riđa lisica (Vulpes vulpes) i evropski jazavac (Meles meles).
Istorija kulture
urediKlisura Tskaltsitela dom je brojnih spomenika od istorijskog i kulturnog interesa: kompleks manastira Gelati, manastir Motsameta svetih mučenika[11] [12] i manastir Konstantin. Ovde je 1757. godine vođena čuvena bitka za Kresili. Prema legendi, ime tskaltsitela (tszulitela) dato je klisuri posle bitke kod Khresilija, jer je krv palih ratnika obojila crveno rečne stene.
Turizam i odmarališta
urediNa teritoriji Okribe[13] postoje neka važna odmarališna područja u blizini spomenika prirode klisure Tskaltsitela, uključujući Satsire - medicinsko odmaralište za decu sa alergijama, bronhitisom, upalom pluća, inherentnim bolestima srca i bronhijalnom astmom. Balneoterapija u odmaralištu uključuje primenu mineralnih voda koje sadrže sulfide, bikarbonate i magnezijum-kalcijum.[14]
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Tskaltsitela Ravine in Georgia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. oktobar 2019) Protected Planet 2014–2019
- ^ Jinjikhadze, Pikria; Chkheidze, Otar (2018). „Geomorphological Zoning of Okriba Karst” (PDF). Bulletin of the Georgian National Academy of Sciences. 12 (2): 76—84.
- ^ Okriba a large and fertile district between the Rioni and Kvirili is watered by the Tskaltsiteli. Cited from: Edward Smedley, ur. (1845). Encyclopædia metropolitana; or, Universal dictionary of knowledge. 19.
- ^ Georgia Gourmet tour.
- ^ Tours in Georgia
- ^ Management Plan for the World Heritage Site Gelati Monastery UNESCO 2017
- ^ Tskaltsitela River Geocaching.
- ^ The Tskaltsitela river in Motsameta village. 2019 Creative Market.
- ^ T. Cheishvili, Endemic Medicinal Plants of Imereti (West Georgia). Bull. Georg. Natl. Acad. Sci. Vol. 174, No2, 2006
- ^ წყალწითელა (in Georgian)
- ^ Motsameta monastery TripAdvisor
- ^ მოწამეთა (in Georgian)
- ^ Tagesausflug ab Kutaissi: Klöster und Natur (in German)
- ^ Kapanadze, Darejan Georgia – Second Regional Development Project : environmental assessment – Strategic environmental, cultural heritage, and social assessment (English) 2014, The World Bank Group, SFG2110