Stolovi

Za komad nameštaja pogledajte stranicu Sto (nameštaj).

Stolovi su planina u Srbiji, jugozapadno od Kraljeva, između Ibra, Ribnice i Brezanske reke. Sa nje se u svim pravcima razilaze pritoke pomenutih reka, koje su dubokim dolinama raščlanile planinu na dugačke grebene i kose i dale joj u celini zvezdast oblik. Stolovi se zvezdasto spuštaju sa vrhova ka susednim manjim vrhovima, Ozren (956 m), Vitoš (754 m), Oštra glava (728 m), Strmenica (679 m) i drugima.

Stolovi
Pejzaž sa Stolova
Geografske karakteristike
Najviša tačka	Usovica
Ndm. visina	1375 m
Koordinate	43° 36′ 32″ S; 20° 36′ 40″ I
Geografija
Stolovi
Države	Srbija
Masiv	Dinarske planine
Grupa	Kopaoničke planine

Glavni planinski greben je na pravcu sever-severozapad-jug-jugoistok. Najviši vrh planine Stolovi je Kamarište 1375 m nadmorske visine, neki ga nazivaju i Ravni sto, zbog platoa na vrhu. Često se kao najviši vrh pominje Usovica, međutim Usovica je samo greben koji koji vodi ka vrhu Čiker (1325 m), koji je drugi po visini vrh Stolova.

Ostali viši vrhovi Stolova prema dolini Ibra su Mala Čuka (1151 m), Velika Čuka (1030 m), Orlovac (938 m),Kozarevo brdo(838m),Klečak(738m) a Čukar (1020 m), Tepak (1020 m) su viši vrhovi prema dolini Ribnice.

Najpogodniji pristup do severnih delova Stolova je od Kraljeva, preko naselja Žiča uz Žičku reku ili preko Kamenice uz reku Ribnicu.Oba puta su seoski kolski putevi i staze po grebenima. U podnožju severnih padina Stolova nalazi manastir Žiča, podignut u XIII veku. Pretpostavlja se da je ime planine Stolovi povezano sa obližnjim manastirom u kojem je „stolovao” prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava.

Većim delom Stolovi su pod gustom šumom i šikarom, posebno severne strane. Južne strane su pretežno ogolele ili su pod pašnjacima, naročito u selu Brezna. Zapadni obronci Stolova formiraju istočni deo Ibarske klisure, a na njima se nalazi i tvrđava Maglič.

Tvrđava Maglič

Na Stolovima, u dolini Ibra, nalazi se Maglič jedno od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenja u Srbiji. Izgradnja utvrđenja tekla je paralelna sa jednim od mnogobrojnih obnova manastira Žiča u poslednjim godinama XIII veka.

Nije u potpunosti poznato ko su bili neimari, a ni ko je bio prvi gospodar. Ipak, smatra se da je utvrđenje najverovatnije podigao Uroš I posle mongolskih prodora, da bi sprečio prodor novih najezdi kroz Ibarsku klisuru, odnosno da bi zaštitio prilaz svojoj zadužbini Sopoćanima i manastiru Studenici sa te strane.

Takođe postoji legenda da ga je sazidala Irina Kantakuzin, žena despota Đurđa Brankovića, omražena i zato nazvana prokletom Jerinom. Međutim, stručnjaci tu legendu odbacuju, jer bi to značilo da je utvrđenje sagrađeno početkom XV veka. Ipak i danas se u narodu Maglič često naziva Jerinin grad.

Manifestacija „Narcisu u pohode”

Glavni članak: Narcisu u pohode (manifestacija)

Svake godine, jedne nedelje maja meseca, održava se tradicionalna manifestacija Narcisu u pohode. Ova manifestacija okuplja veliki broj planinara i ljubitelja prirode iz cele Srbije i zemalja u okruženju, a planina Stolovi se beli od mirisnih narcisa. „Narcisu u pohode” jedan je od najstarijih događaja ovog tipa u Srbiji, nastao 1956. godine.

Uspon prema Stolovima moguće je izvesti iz više pravaca: iz Kamenice, Žiče, Brezne, Dobrih strana i Magliča, ali start manifestacije uvek je iz sela Kamenica nadomak Kraljeva. Staza je duga 26 km, uz uspon od 1200 m i mnogo ovu stazu prelaze samo delimično.

Ranije je ova manifestacija bila poznata pod nazivom Berba narcisa, ali u međuvremenu podignuta je ekološka svest i u samom nazivu Narcisu u pohode i doneta je odluka od strane organizatora da se tokom manifestacije narcisi ne beru, pa je ona sada namenjena zaljubljenicima u ovaj cvet, prirodu i planinu Stolovi.

Poludivlji konji sa Stolova

Stolovi su jedna sa retkih planina na kojima se možete susresti sa poludivljim konjima. Oni su zaštitni znak ove planine. Konji na Stolovima su nekada bili domaće životinje koje su leti puštane na ispašu. Poslednjih nekoliko decenija su se postepeno osamostaljivali i već odavno se ni zimi ne vraćaju vlasnicima u štale.

Šumari kažu da su formirali krda koje predvodi nekoliko pastuva i znatno su se prilagodili životu u divljini. Uprkos tome što su neki konji ostarili i uginuli, krdo predvođeno legendarnim pastuvom Morom, u poslednje dve decenije postepeno se uvećalo na pedesetak konja.

Verovatno bi ih bilo i znatno više, da nije surovih planinskih uslova, naročito u zimskom periodu. Nepristupačni i često zavejani šumski putevi i staze onemogućavaju nekadašnje vlasnike i ostale ljubitelje da ih po snegu obiđu i donesu im hranu. Takođe mnoga nejaka ždrebad sama stradaju ili, još nedorasla, završe kao plen izgladnelih vukova, a ponekad i bezobzirnih dvonožnih kradljivaca. Uprkos surovim planinskim uslovima, ljubitelji konja sa Stolova, trude se da omoguće njihov opstanak na ovoj planini.

Tradicija je da svake godine na Božić, članovi udruženja ljubitelja konja Stolovi, u čeze i fijakere upregnu nekoliko najpitomijih konja, uglavnom kobila, organizujući svečani defile ulicama Kraljeva.

Paraglajding

Stolovi su između ostalog prepoznatljivi i po paraglajdingu.

Paraglajding je rekreativno-takmičarski sport u kom se leti uz pomoć letelice paraglajder, a poleće se zatrčavanjem sa padine (poletišta). Paraglajding aktivnosti na Stolovima su se pojavile pre otprilike četiri decenije, a prvo nacionalno takmičenje održano je početkom devedesetih godina XX veka. 1992. godine osnovan je Paraglajding klub „Eol” Kraljevo.

Poletišta na Stolovima udaljena su od Kraljeva od 12 do 15 km vazdušnom linijom. Putem su poletišta udaljena od Kraljeva između 25 i 35 km i do njih je moguće stići jedino terenskim vozilom, jer je samo deo puta asfaltan.

Kao poletišta koriste se vrhovi Kamarište i Čiker, ali i Ozren i Gliševske livade. Najposećeniji start na Stolovima su Gliševske livade gde panoramskim letom iznad Meljanice i Kamenice putnik opusti u predivnom pogledu na kraj sa obiljem šuma, pašnjaka sa konjima, pogledom na reku, ribnjak i vikend naselja, a kasnije sleti na prostrane livade pored puta.

Visina poletišta varira u zavisnosti od starta, a sva su između 900 i 1200 m nadmorske visine sa visinskim razlikom od oko 350 do 650 m. U dobrim uslovima za letenje, moguće je trajanje leta i po više sati.

U zavisnosti od vremenskih uslova i pravca vetra moguće je leteti ka Kamenici, Bogutovcu, Kraljevu, Ušću i prema Raški. Nekima je posebno zanimljiv let iznad srednjovekovne tvrđave Maglič.

Galerija

• 
  Pejzaž sa Stolova
• 
  Pejzaž sa Stolova
• 
  Tvrđava Maglić sa planinom Stolovi u pozadini.
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Literatura

• Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. 
• Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.