Takovo
Takovo je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 458 stanovnika. Udaljeno je 10 km od Gornjeg Milanovca. Nalazi se na putu za Požegu, na nadmorskoj visini od 350 do 530 m i na površini od 1.153 ha.[1]
Takovo | |
|---|---|
 Muzej 2. srpskog ustanka (nekadašnja škola) | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Moravički |
| Opština | Gornji Milanovac |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  458 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 02′ 20″ S; 20° 23′ 09″ I / 44.039° S; 20.385833° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 472 m |
.svg)  Takovo Takovo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 32304 |
| Pozivni broj | 032 |
| Registarska oznaka | GM |
Geografija
uredi
Takovo je smešteno između Dičine i Klatičevačke reke, na padinama koje su blago nagnute ka jugu pa su stoga prisojne. Na ovom mestu je nastala mala kotlina, odnosno erozivno-akumulativno proširenje. U jednom delu kotlina je široka do 2 km. Uzvodno, uz Dičinu, širi se aluvijalna ravan, ali je ona široka samo do 500 m. Ova ravan prostire se i uz Klatičevsku reku, ali dva kilometra istočno od Takova. Takovo predstavlja lokalno saobraćajno raskršće, jer je povezano asfaltnim putem sa Gornjim Milanovcem na jednoj, Pranjanima na drugoj, Beršićima i Rajcem na trećoj strani. Pored toga, od nje se odvaja asfaltni put ka Savincu, koji preko tog mesta put opet vodi ka Gornjem Milanovcu.
Atar Takova je brdsko-planinske prirode, kuće su razbacane i razvučene duž glavnog puta ka Gornjem Milanovcu i na blagim padinama oko kotline. Selo Takovo često se pridaje značaj kao varošice, ali to ono nije, jer se nije urbanizovalo i kuće ušorile, ovo je ujedno i ključni razlog zbog čega se selo nije dalje razvijalo, pored svog saobraćajnog čvorišta i delom blagog terena na kome se nalazi. U središtu sela nalazi saobraćajna raskrsnica, mesna kancelarija, dve prodavnice, kafana, autobuska stanica, pošta, zdravstvena ambulanta, a nešto dalje fabrika votke i bezalkoholnog pića. Ispod središta sela, u ravnici levo od Dičine, nalazi se veliki i osušeni Takovski grm, koji još uvek prkosi vremenu, pored koga se nalazi stari spomenik Drugog srpskog ustanka, koji je podignut 1887. godine za vreme vlade kralja Milana Obrenovića.
Crkva u Takovu slavi Đurđevdan, a litija u selu je držana na drugi dan Trojica. Na Pantelijevdan se održava veliki vašar pod varošicom.
Ovde se nalaze Stari nadgrobni spomenici u Takovu (opština Gornji Milanovac) i Krajputaš Dobrosavu Paunoviću u Takovu.
Istorija
urediTakovo je postojalo još u srednjovekovnoj Srbiji, a bilo je raseljeno dolaskom Turaka. Nanovo je naseljeno u 18. veku kada su stigli doseljenici iz Starog Vlaha, Crne Gore i Metohije. Ovo selo se prvi put pominje u turskom popisu 1525. godine. Tada je imalo 12 domova. Ime Takovo nastalo je u davnim vremenima, a danas nema tumačenja nastanka njegovog imena. U Takovu je pronađen nepoznat mineral koji je stručno nazvan „takovit”.[1]
Crkva brvnara u Takovu je podignuta 1724.
Dana 23. aprila 1815. (po starom kalendaru) se u Takovu skupiše ustanici da ustanu protiv Turaka ispod hrasta poznatog pod nazivom „takovski grm“. No, njega jednog dana udari grom i rascepi na pola, te sad na njegovom mestu stoji spomen Knezu Milošu i ove reči uklesane:
Ovaj grm će vreme da osuši
I kameni stub će da poruši
Ali Srbija večito stajaće
I Miloša ime spominjaće
U Takovu je 7. septembra 1902. godine, dan uoči Male gospojine, osveštan i svečano predat novosagrađeni dvor sagrađen pored Takovskog grma, kralju Aleksandru Obrenoviću i kraljici Dragi, kao poklon naroda Rudničkog okruga.[2] Ovaj dvorac je izgoreo 1916. godine za vreme Prvog svetskog rata.[3] U današnje vreme postoji inicijativa da se ovaj dvorac ponovo sagradi, a na osnovu projektne dokumentacije koja je pronađena u Beču.[3]
Zidanje škole (dve) otpočelo je 1888. i završeno 1890. Škola je počela sa radom školske 1891/92. pa sve do 29. marta 1981. kada je jedna zgrada izgorela, a druga nakon toga pretvorena u Muzej. Zahvaljujući solidarnosti Republike, Milanovačke privrede, mesne zajednice i đačkih roditelja, 15. jula počinje izgradnja nove škole u montažnom sistemu gradnje, koja je 26.12.1981. bila useljena i počela sa radom. Danas je to matična škola koja nosi naziv „Takovski ustanak“.[4]
Krajem 20. veka, povodom proslave 175. godišnjice ustanka, podignut je spomenik knezu Milošu Obrenoviću, koji je postavljen na ivici padine i oko 200 m je udaljen od starog spomenika. Takovski grm, kako se veruje u narodu, je izrastao na mestu i iz korena onog grma pod kojim je knez Miloš podigao ustanak. Na prilazu spomeniku piše „Prostorno - memorijalni kompleks Takovski grm pod zaštitom zakona“.[traži se izvor]
U ratovima u periodu od 1912. do 1918. godine selo je dalo 116 ratnika. Poginulo ih je 72 a 44 je preživelo.[1]
Demografija
urediU popisima selo je 1910. godine imalo 641 stanovnika, 1921. godine 589, a 2002. godine taj broj je spao na 496.[1]
U naselju Takovo živi 419 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,0 godina (45,3 kod muškaraca i 44,7 kod žena). U naselju ima 156 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,16.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 16 | 9 | ||
| 80+ | 3 | 9 | ||
| 75—79 | 15 | 11 | ||
| 70—74 | 20 | 15 | ||
| 65—69 | 15 | 20 | ||
| 60—64 | 21 | 16 | ||
| 55—59 | 12 | 12 | ||
| 50—54 | 17 | 18 | ||
| 45—49 | 20 | 23 | ||
| 40—44 | 14 | 16 | ||
| 35—39 | 16 | 18 | ||
| 30—34 | 15 | 8 | ||
| 25—29 | 15 | 8 | ||
| 20—24 | 18 | 11 | ||
| 15—19 | 9 | 21 | ||
| 10—14 | 10 | 11 | ||
| 5—9 | 6 | 12 | ||
| 0—4 | 8 | 5 | ||
| Prosek : | 45,3 | 44,7 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 226 | 67 | 135 | 18 | 3 | 3 |
| Ženski | 215 | 36 | 138 | 38 | 2 | 1 |
| UKUPNO | 441 | 103 | 273 | 56 | 5 | 4 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 127 | 42 | 0 | 0 | 41 |
| Ženski | 89 | 28 | 0 | 0 | 38 |
| UKUPNO | 216 | 70 | 0 | 0 | 79 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 2 | 3 | 8 | 2 | 10 |
| Ženski | 0 | 0 | 6 | 2 | 3 |
| UKUPNO | 2 | 3 | 14 | 4 | 13 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 2 | 4 | 5 | 1 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 4 | 3 |
| UKUPNO | 0 | 2 | 4 | 9 | 4 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 2 | 0 | 0 | 5 | |
| Ženski | 1 | 0 | 0 | 4 | |
| UKUPNO | 3 | 0 | 0 | 9 | |
Galerija
uredi-
Kamen sa koga je knez Miloš objavio početak Drugog srpskog ustanka -
Spomen ploča 2. srpskog ustanka -
Kuće u Takovu -
-
Takovski grm -
Spomenik i mladi hrast -
Drugom srpskom ustanku (Knez Miloš i arhimandrit Melentije) -
Spomenik knezu Milošu Obrenoviću -
Osnovna škola Takovski ustanak -
Muzej Drugog srpskog ustanka -
Dom zdravlja i pošta -
Takovo, put -
Fabrika votke PIK Takovo -
„Takovski krst”, drvo, pozlaćeno srebro, polu drago kamenje zelene i crvene boje, duborezbarenje, livenje, iskucavanje, inkrustacija, 9×16×2,5 cm, ukupna visina 33 cm, 19. vek. Ovaj predmet se nalazi u zbirci manastira Vraćevšnica. Veruje se da je u pitanju krst koji je pripadao arhimandritu Melentiju Pavloviću i nad kojim su Miloš Obrenović i ustanici položili zakletvu vernosti prilikom objave Drugog srpskog ustanka. Radi se o duboreznom ručnom krstu okovanom u pozlaćeni srebrni okov, a moguće da je u pitanju i stavroteka. Duborezni deo krsta sadrži predstavu Raspeća Hristovog u svom centralnom delu a jevanđeliste u kracima, dok stopa nije sačuvana -
Znamenito mesto „Takovski grm”
Vidi još
urediReference
uredi- ^ a b v g Đuković, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine. Gornji Milanovac: Muzej Rudničko-takovskog kraja. str. 391.
- ^ Ponovo se gradi dvorac Obrenovića, Vesti RTS, 15. maj 2009.
- ^ a b Opet SE
- ^ Osnovna kola „Takovski ustanak“
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura
uredi- Milenko S. Filipović: Takovo, Srpski etnografski zbornik, 1960.
- Sabor u Takovu i početak ustanka, opština Gornji Milanovac
Spoljašnje veze
uredi
- Takovo pre 185 godina, Turistička organizacija opštine Gornji Milanovac
- Takovo - muzej Kompletan vodič kroz Srbiju
Mape:
