Upsala

Upsala
šved. *Uppsala*
Upsala; šved. Uppsala
	Stari deo Upsale sa gradskom sabornom crkvom
	Grb
Administrativni podaci
Država	Švedska
Okrug	Upsalski
Osnovan	1164.
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2010.	140.454
— gustina	2.879,93 st./km2
Aglomeracija (2012.)	200.732
Geografske karakteristike
Koordinate	59° 51′ 00″ S; 17° 38′ 00″ I / 59.85° S; 17.633333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	15-40 m
Površina	48,77 km2
	Upsala Upsala na karti Švedske
Pozivni broj	+46 018
Veb-sajt
	www.uppsala.se

Upsala (šved. Uppsala) je četvrti po veličini i značaju grad u Švedskoj, u istočnom delu države. Grad je u okviru istoimenog Upsalskog okruga i njegovo je upravno sedište i najveći grad. Upsala je istovremeno i sedište istoimene opštine.

U Upsali postoji najstariji univerzitet u Skandinaviji - Univerzitet u Upsali, osnovan 1477. godine. Upsala je takođe središte Švedske crkve. Ovde se nalazi Katedrala u Upsali.

Prirodni uslovi uredi

Grad Upsala se nalazi u istočnom delu Švedske i Skandinavskog poluostrva. Od glavnog grada države, Stokholma, grad je udaljen 70 km severno.

Reljef: Upsala se razvila u unutrašnjosti Skandinavskog poluostrva, brežuljkastoj oblasti Uplanda. Područje grada je ravničarsko do bregovito, a nadmorska visina se kreće 15-50 m. Najniži deo grada je bio izrazito močvarnih odlika.

Klima u Upsali je kontinentalna sa uticajem mora i krajnjih ogranaka Golfske struje. Stoga su zime blaže, a leta svežija u odnosu na datu geografsku širinu.

Vode: Upsala se obrazovala u unutrašnjosti, a Baltičko more je udaljeno oko 70 km ka istoku. Grad leži na reci Firis, koja deli grad na zapadni i istočni deo. Oko grada ima niz malih jezera.

Istorija uredi

Područje Upsale bilo je naseljeno još u vreme praistorije. Veruje se da je tokom ranog srednjeg veka ovde bilo sedište paganske vere (Upsalski hram) tadašnjih Nordijaca, predaka današnjih Šveđana.

Prvo stalno naselje na datom području spominje se 1164. godine, kada se tu uspostavlja biskupija. Ono se nalazi nekoliko kilometera severnije, dok je na mestu današnjeg grada bilo pristanište biskupije. Značaj trgovine i kasniji požari doveli su do premeštanja sedišta na današnje mesto 1274. godine. Današnja saborna crkva posvećena je 1435. godine. 1477. godine osnovan je i univerzitet, najstariji u Skandinaviji.

Od druge polovine 19. veka, i nakon dolaska železnice, Upsala je prošla značajnu industrijalizaciju i prateći porast populacije.

Stanovništvo uredi

Upsala je četvrti grad po veličini u Švedskoj. Grad ima oko 140.000 stanovnika (podatak iz 2010. g.), a gradsko područje, tj. istoimena opština ima oko 201.000 stanovnika (podatak iz 2012. g.). Poslednjih decenija broj stanovnika u gradu brzo raste.

Do sredine 20. veka Upsalu su naseljavali isključivo etnički Šveđani. Međutim, sa jačanjem useljavanja u Švedsku, stanovništvo grada je postalo šarolikije.

Privreda uredi

Danas je Upsala savremeni grad sa posebno razvijenom industrijom, mada je njen značaja manji nego u slućaju drugih švedskih gradova slične veličine. Posebno je značajna industrija zasnovana na biotehnologijama. Poslednje dve decenije posebno se razvijaju trgovina, usluge i turizam. Veliki posllodavac je i sam Univerzitet u Upsali.

Znamentiosti uredi

Upsala poseduje za švedske prilike bogato i dobro očuvano staro gradsko jezgro. Od pojedinačnih građevina posebno se izdvajaju:

Gradska saborna crkva, građena od 13. veka, jedna od najviših crkava u Evropi (119 m),
Gustavijanum - rektorat Univerziteta u Upsali, iz 1625,
Čitalište Univerziteta u Upsali (Carolina Rediviva), najveće čitalište u državi,
Upsalski zamak, iz 16. veka.