Franjo Kluz (Jošik, kod Bosanske Dubice, 18. septembar 1913Omiš, 14. septembar 1944), učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. Uz Rudija Čajaveca jedan od pionira ratnog vazduhoplovstva NOV i POJ.

franjo kluz
Franjo Kluz
Lični podaci
Datum rođenja(1913-09-18)18. septembar 1913.
Mesto rođenjaJošik, kod Bosanske Dubice, Austrougarska
Datum smrti14. septembar 1944.(1944-09-14) (30 god.)
Mesto smrtiOmiš, ND Hrvatska
Profesijavojni pilot
Delovanje
Član KPJ od14. jula 1942.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaVojska Kraljevine Jugoslavije
Domobranstvo NDH
NOV i PO Jugoslavije
Činmajor
U toku NOBpolitički komesar
Prve eskadrile NOVJ,
Heroj
Narodni heroj od18. maja 1948.

Biografija

uredi

Rođen je 18. septembra 1913. godine u selu Jošiku, kod Bosanske Dubice. Osnovnu i građansku školu je završio u Bosanskoj Dubici. Potom je jedno kraće vreme radio kao pisar kod jednog advokata, a onda je stupio u Vojno vazduhoplovstvo. Najpre je završio mehaničarsku, a potom i pilotsku podoficirsku školu, 1939. godine. Početak Aprilskog rata, 1941. godine, zatekao ga je kao pilota izviđačke eskadrile na aerodromu Rajlovac, kod Sarajeva.

Posle kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, nije odveden u zarobljeništvo, već je mobilisan u novoformirano vazduhoplovstvo Domobranstva Nezavisne Države Hrvatske. Pošto je bio rodoljub i nije želeo da služi okupatoru, povezao se sa pripadnicima Narodnooslobodilačkog pokreta u Banjoj Luci. Najpre je davao pokretu pomoć u novcu, oružju i drugom materijalu, čekajući priliku da avionom poleti na oslobođenu teritoriju.

 
Spomenik u Kozarskoj Dubici

Posle oslobođenja Prijedora i Ljubije, maja 1942. godine, stekli su se uslovi za prelazak Franje Kluza i Rudija Čajaveca u Narodnooslobodilačku vojsku. Posle opsežnih priprema, kojima su rukovodili banjalučka partijska organizacija i Operativni štab NOP odreda Bosanske krajine, Franjo Kluz je, 23. maja 1942. godine, avionom „Potez 25“ sletio na sletilište Urije, kod Prijedora. Istog dana, u Prijedor se spustio i pilot Rudi Čajavec s mehaničarom Milovanom Jazbecom. To je bio početak stvaranja partizanske avijacije, i jedan od prvih primera u Drugom svetskom ratu da pokreti otpora raspolažu vlastitim vazduhoplovstvom. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije, Franjo je primljen, ubrzo po dolasku u partizane, 14. jula 1942. godine.

Sa ranije pripremljenog aerodroma kod sela Međuvođe, Franjo Kluz je, s mehaničarom strelcem Ivicom Mitračićem, izvršio dva borbena leta. Prvi let 4. juna kada su bombama i mitraljeskom vatrom napali zloglasnu ustašku crnu legiju, kod Međeđe, a drugi 7. juna kada su bombardovali Bosanski Novi i Dvor na Uni i bacali letke nad Dubicom i Kostajnicom. Zbog neprijateljske ofanzive na Kozaru, Kluz i Mitračić su se 14. juna prebacili na novi aerodrom kod Lušci Palanke, napadajući uz put neprijateljske kolone.

Jedan nemački lovac je 6. jula 1942. godine, otkrio i zapalio Franjin avion „Potez 25“, što je onemogućilo dalju akciju prvih partizanskih avijatičara, koji su, u uslovima ogromne neprijateljske prevlasti u vazduhu, uspeli da se održe punih 45 dana, što je imalo znatan moralni i politički efekt. Ostavši bez aviona, Franjo Kluz je ušao u sastav Operativnog štaba NOP odreda Bosanske krajine, gde je ostao sve do novembra 1943. godine, kada se priključio Prvoj vazduhoplovnoj bazi u Livnu. Zajedno s ostalim vazduhoplovcima koji su se tu prikupili na poziv Vrhovnog štaba NOV i POJ, prešao je u Italiju, pa u severnu Afriku, gde je ušao u sastav Prve eskadrile NOVJ, koju su, posle intenzivne obuke, Saveznici naoružali lovcima marke „Spitfajer“. U činu kapetana Franjo Kluz je u ovoj eskadrili, pored letačke dužnosti, obavljao i funkciju političkog komesara.

Kao prvom partizanskom pilotu i dobrom letaču, Kluzu je bilo povereno da, kao pratilac komandira eskadrile majora Milete Protića, izvrši prvi borbeni zadatak ove eskadrile, 18. avgusta 1944. godine. Od tada s aerodroma Kana u Italiji, Kluz je izvršio više borbenih letova, napadajući neprijatelja u Dalmaciji i delovima Bosne i Hercegovine, i obezbeđujući lovačku zaštitu partizanskim i savezničkim avionima.

Poginuo je 14. septembra 1944. godine, kada je, kao vođa četvorke „Spitfajera“, oboren od neprijateljske protivavionske artiljerije, prilikom napada luke u Omišu.

Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Jugoslavije, 18. maja 1948. godine proglašen je za narodnog heroja.[1][2]

Reference

uredi
  1. ^ Narodni heroji 1982, str. 384.
  2. ^ „Sl. list FNRJ 97/48” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 6. 11. 1948. str. 1604. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi