Franjo Kluz
Franjo Kluz (Jošik, kod Bosanske Dubice, 18. septembar 1913 — Omiš, 14. septembar 1944), učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. Uz Rudija Čajaveca jedan od pionira ratnog vazduhoplovstva NOV i POJ.
| franjo kluz | |
|---|---|
.jpg) Franjo Kluz | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 18. septembar 1913. |
| Mesto rođenja | Jošik, kod Bosanske Dubice, Austrougarska |
| Datum smrti | 14. septembar 1944. (30 god.) |
| Mesto smrti | Omiš, ND Hrvatska |
| Profesija | vojni pilot |
| Delovanje | |
| Član KPJ od | 14. jula 1942. |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | Vojska Kraljevine Jugoslavije Domobranstvo NDH NOV i PO Jugoslavije |
| Čin | major |
| U toku NOB | politički komesar Prve eskadrile NOVJ, |
| Heroj | |
| Narodni heroj od | 18. maja 1948. |
Biografija
urediRođen je 18. septembra 1913. godine u selu Jošiku, kod Bosanske Dubice. Osnovnu i građansku školu je završio u Bosanskoj Dubici. Potom je jedno kraće vreme radio kao pisar kod jednog advokata, a onda je stupio u Vojno vazduhoplovstvo. Najpre je završio mehaničarsku, a potom i pilotsku podoficirsku školu, 1939. godine. Početak Aprilskog rata, 1941. godine, zatekao ga je kao pilota izviđačke eskadrile na aerodromu Rajlovac, kod Sarajeva.
Posle kapitulacije Jugoslovenske kraljevske vojske, nije odveden u zarobljeništvo, već je mobilisan u novoformirano vazduhoplovstvo Domobranstva Nezavisne Države Hrvatske. Pošto je bio rodoljub i nije želeo da služi okupatoru, povezao se sa pripadnicima Narodnooslobodilačkog pokreta u Banjoj Luci. Najpre je davao pokretu pomoć u novcu, oružju i drugom materijalu, čekajući priliku da avionom poleti na oslobođenu teritoriju.
Posle oslobođenja Prijedora i Ljubije, maja 1942. godine, stekli su se uslovi za prelazak Franje Kluza i Rudija Čajaveca u Narodnooslobodilačku vojsku. Posle opsežnih priprema, kojima su rukovodili banjalučka partijska organizacija i Operativni štab NOP odreda Bosanske krajine, Franjo Kluz je, 23. maja 1942. godine, avionom „Potez 25“ sletio na sletilište Urije, kod Prijedora. Istog dana, u Prijedor se spustio i pilot Rudi Čajavec s mehaničarom Milovanom Jazbecom. To je bio početak stvaranja partizanske avijacije, i jedan od prvih primera u Drugom svetskom ratu da pokreti otpora raspolažu vlastitim vazduhoplovstvom. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije, Franjo je primljen, ubrzo po dolasku u partizane, 14. jula 1942. godine.
Sa ranije pripremljenog aerodroma kod sela Međuvođe, Franjo Kluz je, s mehaničarom strelcem Ivicom Mitračićem, izvršio dva borbena leta. Prvi let 4. juna kada su bombama i mitraljeskom vatrom napali zloglasnu ustašku crnu legiju, kod Međeđe, a drugi 7. juna kada su bombardovali Bosanski Novi i Dvor na Uni i bacali letke nad Dubicom i Kostajnicom. Zbog neprijateljske ofanzive na Kozaru, Kluz i Mitračić su se 14. juna prebacili na novi aerodrom kod Lušci Palanke, napadajući uz put neprijateljske kolone.
Jedan nemački lovac je 6. jula 1942. godine, otkrio i zapalio Franjin avion „Potez 25“, što je onemogućilo dalju akciju prvih partizanskih avijatičara, koji su, u uslovima ogromne neprijateljske prevlasti u vazduhu, uspeli da se održe punih 45 dana, što je imalo znatan moralni i politički efekt. Ostavši bez aviona, Franjo Kluz je ušao u sastav Operativnog štaba NOP odreda Bosanske krajine, gde je ostao sve do novembra 1943. godine, kada se priključio Prvoj vazduhoplovnoj bazi u Livnu. Zajedno s ostalim vazduhoplovcima koji su se tu prikupili na poziv Vrhovnog štaba NOV i POJ, prešao je u Italiju, pa u severnu Afriku, gde je ušao u sastav Prve eskadrile NOVJ, koju su, posle intenzivne obuke, Saveznici naoružali lovcima marke „Spitfajer“. U činu kapetana Franjo Kluz je u ovoj eskadrili, pored letačke dužnosti, obavljao i funkciju političkog komesara.
Kao prvom partizanskom pilotu i dobrom letaču, Kluzu je bilo povereno da, kao pratilac komandira eskadrile majora Milete Protića, izvrši prvi borbeni zadatak ove eskadrile, 18. avgusta 1944. godine. Od tada s aerodroma Kana u Italiji, Kluz je izvršio više borbenih letova, napadajući neprijatelja u Dalmaciji i delovima Bosne i Hercegovine, i obezbeđujući lovačku zaštitu partizanskim i savezničkim avionima.
Poginuo je 14. septembra 1944. godine, kada je, kao vođa četvorke „Spitfajera“, oboren od neprijateljske protivavionske artiljerije, prilikom napada luke u Omišu.
Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Jugoslavije, 18. maja 1948. godine proglašen je za narodnog heroja.[1][2]
Reference
uredi- ^ Narodni heroji 1982, str. 384.
- ^ „Sl. list FNRJ 97/48” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 6. 11. 1948. str. 1604.
Literatura
uredi- Vojna enciklopedija tom IV. Beograd. 1972.
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.
