Википедија

Hrišćanska demokratija

Hrišćanska demokratija ili demohrišćanstvo je zajednički naziv za raznorazne političke ideologije, pokrete i stranke koje nastoje da pomire hrišćanska verska, etička i društvena načela s institucijama savremene demokratske države.

Pokreti koji se nazivaju demohrišćanskim su nastali u drugoj polovini 19. veka u Evropi kao svojevrsna reakcija na pojavu moderne svetovne države koja je svojim liberalnim sekularizmom predstavljala izazov dotadašnjim konzervativnim društvenim institucijama utemeljenim na veri. Demohrišćanstvo se javilo i kao reakcija na uspon socijalizma među radničkom klasom, koja je postajala sve brojnija usled industrijske revolucije.

Demohrišćanske pokrete obično karakteriše zalaganje za konzervativna načela u društvenim pitanjima (brak, porodica), dok se u ekonomskoj sferi zalažu za intervenciju države u smeru otklanjanja siromaštva i uvođenja države blagostanja, pa njihovu ideologiju zbog toga često karakterišu kao mešavinu hrišćanskog konzervativizma i socijaldemokratije.

Demohrišćanske stranke se zbog toga u političkom spektru najčešće vezuju uz centar, s time da se u Latinskoj Americi smatraju levim, a u Evropi desnim centrom.

Ideologija

uredi

Kao i svaka politička ideologija, hrišćanska demokratija se tokom vremena različito manifestuje u različitim zemljama. Hrišćansko - demokratske stranke u Evropi su uglavnom konzervativne. U Latinskoj Americi pak su više progresivne i pod uticajem teologije oslobođenja. Uopšteno govoreći, hrišćanska demokratija nije zasebna politička kategorija, već uključuje različite elemente drugih političkih ideologija:

Međutim, postoje i razlike prema tim istim ideologijama:

  • konzervatizam: otvorenost za promene i nepodržavanje društvenog statusa kvo;
  • liberalizam: odbacivanje sekularizma i stav da je pojedinac deo zajednice i kao takav ima dužnosti prema njoj;
  • socijalizam: podržavanje tržišne ekonomije i protivljenje ideji klasne borbe (s izuzetkom sledbenika teologije oslobođenja).

Hrišćanske demokrate su najčešće socijalno konzervativni i ne podržavaju pravo na abortus, legalizaciju istopolnih zajednica. Pozivaju se na hrišćansku baštinu svoje zemlje i naroda te rado prihvataju hrišćansku etiku, nasuprot liberalnom i sekularnom vrednosnom sistemu. U ekonomskim pitanjima prihvataju kapitalizam i slobodno tržište kao ekonomski sistem, iako smatraju bi ekonomija trebalo da bude u službi čoveka. Odgovornost države za društvo im je veoma važna, iako tu postoje velike razlike. U poslednje vreme neke desno usmerene demohrišćanske stranke u Evropi prihvataju ekonomski liberalizam, dok s druge strane ima stranaka koje zagovaraju gledišta hrišćanskog socijalizma.

Nastanak i razvoj hrišćanske demokratije

uredi

Hrišćanska demokratija svoje filozofske korene vuče još od Tome Akvinskog i njegovih razmišljanja o aristotelijanskoj ontologiji i hrišćanskoj tradiciji. Prema njemu, ljudska prava su definisana kao nešto što je ljudima potrebno za normalan život. Tako je na primer hrana ljudsko pravo jer se bez nje ne može živeti. Savremeni autori koji su oblikovali misao hrišćanske demokratije su Jozef Gores, Emanuel Munije, Etien Gilson i Žak Mariten.

U smislu sistematske političke filozofije rođena je na kraju 19. veku, uglavnom kao rezultat enciklike Rerum novarum pape Lava XIII, iz 1891, u kojoj je Crkva priznala radničku bedu i složila se da je potrebno nešto preduzeti oko toga, a kao odgovor na porast socijalističkog uticaja i sindikalnih pokreta, nakon čega počinje organizovanje i osnivanje katoličkih stranaka i sindikata. Stajalište Katoličke crkve o radničkom pitanju do kraja je zauzeto enciklikom Quadragesimo Anno pape Pija XI., 1931. hrišćanska demokratija je otada znatno evoluirala i više nije čisto katolička ideologija, iako se zasniva na katoličkom socijalnom učenju.

Svoje početke kao konkretan politički pokret ima u političkom delovanju katoličkih laika u Pruskoj, u drugoj polovini 19. veka, koje se pojavilo je kao odgovor na liberalne društvene tendencije. Program i pokret političkog katolicizma javlja se u Nemačkoj konfederaciji, nakon Napoleonovih ratova, kad su se mnogi katolici našli u većinski protestantskim državama. Glavni razlog njegovog nastanka bio je pokušaj kancelara Bizmarka da ograniči uticaj Katoličke crkve i stavi je pod kontrolu države, prvo u Pruskoj, a onda i u ujedinjenoj Nemačkoj. Borba koja je nastala u istoriji je poznata kao Kulturkampf. Glavna stranka koja se pojavljuje u političkom spektru političkog katolicizma u Nemačkoj bila je Stranka centra, poznata kao Zentrum (Centar), prvobitno pruska, a kasnije svenemačka stranka. Osnovana je 1870. i sukobila se s pruskom vladom tokom Kulturkampfa. Kasnije, u Vajmarskoj Republici, postaje glavna stranka nemačkih katolika, okupivši već ranije oko sebe ostale katoličke stranke u nemačkim zemljama. Međutim od nje se odvaja Bavarska narodna stranka (1919), Sledeći tradiciju posebnih katoličkih stranaka u Bavarskoj, ističući se kao konzervativnija i više katolička, zalažući se za posebne bavarske interese. Pod uticajem Stranke centra nastaje u Nemačkoj i njena protestantska verzija: Hrišćansko-socijalna narodna služba (1929). Sve nemačke stranke su zabranjene 1933. Po obnovi višestranačja u Nemačkoj, posle Drugog svetskog rata, Stranka centra je obnovljena, ali nije povratila svoju prvobitnu važnost. Mnogi njeni članovi pristupili su novoosnovanoj Hrišćanskoj demokratskoj uniji (CDU). Cilj nove stranke je da osim katolika uključi i protestante, u zajedničku liberalno-konzervativnu stranku. Hrišćanska demokratija prepoznata je kao neutralan i ujedinjujući oblik desnoga konzervatizma, daleko različit od krajnje desnice. U Bavarskoj je pak nakon rata osnovana Hrišćansko-socijalna unija Bavarske (CSU), od 1950. Sestrinska stranka Hrišćanske demokratske unije, a obe stranke u saveznom parlamentu čine zajedničku parlamentarnu frakciju , tj klub poslanika zvan Unija. Obe stranke su zajedno stvarale posleratnu Nemačku.

U Italiji je na početku 20. veka nastala Italijanska hrišćansko-socijalna stranka, za pontifikata Pija XI, takođe pod uticajem istorijskih okolnosti i burnih političkih događaja sukoba Crkve i države u ujedinjenoj Italiji. Imala je mnogo pristalica. Materijalnu i duhovnu podršku dobijala je od Crkve, ai najvažniji i najagilniji aktivisti bili su sveštenici. Njen se program u širem istorijskom i političkom kontekstu temeljio na enciklici Rerum novarum, kojom je Lav XIII podstakao razvoj katoličkog socijalnog učenja, a time i pokreta. Kao politička stranka učestvovala je na italijanskim parlamentarnim izborima 1907. i 1911. Svojevrsna naslednica bila joj je Italijanska narodna stranka, osnovan 1919. godine, u novim okolnostima, a koja je zabranjena u vreme fašizma. No već 1942. Osniva se u tajnosti, u Milanu, nova stranka - Hrišćanska demokratija. Prvobitno članstvo činili su bivši članovi Narodne stranke te politički aktivni katolici koji su za vreme fašizma bili organizovani u društvenim organizacijama poput Katoličke akcije i Italijanske univerzitetske katoličke federacije (Fuči). U posleratnoj Italiji imala je značajnu ulogu.

U Austriji stasa na prelazu veka Hrišćansko-socijalna partija, prethodnica današnje Austrijske narodne stranke.

Hrišćanska demokratija se izrazito širi sa demokratijom u 20. veku, uglavnom u katoličkim, ali i ostalim hrišćanskim oblastima u Istočnoj Evropi, Rusiji kao i Latinskoj Americi.

Hrišćanska demokratija u protestantskim zemljama

uredi

U protestantskim zemljama demohrišćanske stranke su osnivane od strane konzervativnih protestanata, kao reakcija na političku moć liberalnih frakcija u protestantskim crkvama. U Holandiji, na primer, Antirevolucionarna stranka, osnovana 1879, javlja se kao opozicija idejama Francuske revolucije o narodnom suverenitetu. Stranka ostaje na stanovištu da vlast dolazi od Boga, a nikako ne od naroda. Iako kasnije demohrišćanstvo nadilazi to mišljenje i shvata ga u smislu da Bog daje svakomu pojedincu slobodu i pravo, a da zajedništvo tih sloboda i prava čini vlast naroda, taj se tzv. Berkov stav katkad nazivao hrišćanska istoričnost, kao prikaz istorija ili slika sveta, i u to vreme bio je snažna suprotnost liberalnim idejama i tendencijama, koje su dominirale u političkom životu, a kasnije su ga sledile Hrišćanska istorijska stranka i Hrišćanska istorijska unija. Švedske Hrišćanske demokrate (Hrišćansko demokratsko zajedništvo) u 20. veku, utemeljeni na pentekostalnoj verskoj tradiciji, dele sličan pogled na stvarnost. U pozadini takvih nastojanja se uvek krio ili rojalizam, ili teokratija, ali je kasnije sukob u smislu prevlasti bilo svetovne, bilo duhovne vlasti prevladan razdvajanjem crkve od države, dok je pitanje monarhizma, barem u Evropi, rešeno konsenzusom.

Hrišćanska demokratija u pravoslavnim zemljama

uredi

U Rusiji su početkom 20. veka postojale organizacije i grupe kao što su: „Hrišćansko demokratska partija - Vaskrsenje“ ili „Hrišćansko bratstvo borbe“ koje nikad nisu ostvarile naročit uticaj.[1] Poznati teolog Sergej Bulgakov, može se nazvati pretečom ruske hrišćanske demokratije. On je u carskoj Rusiji jedno vreme bio poslanik kao hrišćanski socijalista, a svoje ideje obrazložio u knjizi „Hrišćanski socijalizam“, naročito u poglavlju o „Savezu hrišćanske politike“[2], u kome govori o pokretu koji je trebalo da objedini hrišćane različitih konfesija u društvenom i političkom zalaganju za slobodu čovekove ličnosti, slobodu reči, dogovora i socijalnu zaštitu ugroženih slojeva. Istoričar i filozof Georgij Fedotov je pisac više članaka koji se odnose na hrišćansku demokratiju, poput eseja „Osnovi hrišćanske demokratije“ pisanog i objavljenog u Parizu, u časopisu „Nova država Božja“, 1934. godine i teksta „Republika Svete Sofije“[3] 1950. godine, štampanog u njujorškom časopisu „Narodna pravda“. Dok je zapadna ideologija hrišćanske demokratije formirana kao rezultat saradnje crkve sa političkim pokretima, u post-komunističkoj Rusiji glavni ideološki izvor hrišćansko-demokratskog pokreta bili su ruski filozofi N. A Berđajev, S. N Bulgakov, P. Struve, C L. Frank B. Višeslavcev, I. Iljin, Loski P. Novgorodcev, GP Fedotov i drugi. Počev od kasnih 1980-ih godina u Rusiji su počele da nastaju manje organizacije hrišćansko - demokratske orijentacije : Ruski hrišćanski-demokratski pokret (RHDD), Hrišćansko-demokratski savez – hrišćani Rusije (HDS-HR), Hrišćansko- demokratski savez Rusije (HDSR), Rusko hrišćansko- demokratska partija (RHDP); Hrišćanski socijalni pokret (HSD), Sveruski hrišćanski savez (VHS). Ove organizacije, partije, pokreti i savezi zagovarale su otvoreni rascep sa komunističkom ideologijom države.[4] Prema nekim političkim analitičarima u Rusiji ne postoje uslovi za pojavu masovnog hrišćansko-demokratskog pokreta. Među razlozima su: nedostatak političke tradicije, nedostatak sopstvene ideologije, slaba podrške od strane većinske crkve. Danas, prema ruskom zakonu, stvaranje političkih stranaka na verskoj osnovi je zabranjeno, što znači nepostojanje legalnih hrišćansko-demokratskoh partija.

U Ukrajini postoji parlamentarna partija - Hrišćansko-demokratska unija Ukrajine. Ideološka platforma hrišćanskih demokrata sažeta je u „Manifestu hrišćanske demokrate Ukrajine“, prvi put objavljena 2007. godine.[5] U Belorusiji je partija pod nazivom Beloruska hrišćanska demokratija deo opozicionog fronta protiv vladavine predsednika Aleksandra Lukašenka.

U Srbiji je Demohrišćanska stranka Srbije osnovana 1997. godine. Učestvovala je u petooktobarskim promenama 2000. godine kao i u radu vlade Zorana Đinđića.

U Rumuniji je 1990. godine osnovana Hrišćansko-demokratska nacionalna zemljoradnička stranka. Ova partija bila je jedna od prvih zvanično registrovanih partija. Učestvovala je u radu rumunske vlade od 1996—2000. godine.

U Gruziji je 2008. godine formiran Hrišćansko-demokratski pokret Gruzije, koji je ubrzo postao i parlamentarna partija. Ovaj pokret je kao cilj postavio borbu za priznanje pravoslavlja kao državne religije u Gruziji.[6]

Međunarodne hrišćansko-demokratske organizacije i savezi

uredi

Hrišćansko - demokratske stranke

uredi

Znamenite hrišćanske demokrate

uredi

Reference

uredi
  1. ^ RELIGARE - Ishodnыe doktrinы
  2. ^ Biblioteka Gumer - Politologiя. Semigin G. Antologiя mirovoй političeskoй mыsli. Bulgakov
  3. ^ „"Яbloko". Publikacii. Respublika Svяtoй Sofii[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 26. 01. 2012. g. Pristupljeno 24. 04. 2012.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  4. ^ „RELP. Sudьbы hristianskogo socializma v Rossii v XX veke[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 24. 04. 2012.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  5. ^ „Novoe buduщee na fundamente večnыh cennosteй[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 16. 04. 2012. g. Pristupljeno 24. 04. 2012.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  6. ^ SVETIGORA PRES - FEBRUAR 2008. g.[mrtva veza], Pristupljeno 24. aprila 2012

Spoljašnje veze

uredi
 
Hrišćanska demokratija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хришћанска_демократија&oldid=26171267”