2. proleterska divizija NOVJ
Druga proleterska udarna divizija bila je divizija Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, formirana 1. novembra 1942. u Tičevu, kod Bosanskog Grahova, naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od Druge proleterske udarne brigade, Četvrte proleterske crnogorcke udarne brigade i Druge dalmatinske udarne brigade. Prilikom formiranja imala je oko 3.280 boraca. Prvi komandant divizije bio je Peko Dapčević, a politički komesar Mitar Bakić.[1]
| Druga proleterska udarna divizija | |
|---|---|
 Borci divizije tokom bitke na Sutjesci 1943 | |
| Postojanje | 1. novembar 1942 — kraj rata |
| Formacija | Druga proleterska brigada Četvrta proleterska brigada Druga dalmatinska brigada |
| Jačina | 3.280 boraca[a] |
| Deo | NOV i PO Jugoslavije |
| Komandanti | |
| Komandant | Peko Dapčević[a] |
| Politički komesar | Mitar Bakić[a] |
Divizija je u toku rata često menjala sastav. Druga proleterska brigada u periodu septembar—decembar 1944. nalazila u sastavu 21. srpske divizije, a Četvrta proleterska brigada se u periodu septembar 1943—januar 1944. nalazila u sastavu Treće udarne divizije. Septembra 1943. u sastav Divizije privremeno je ušla Treća proleterska sandžačka brigada, a Druga dalmatinska brigada izašla je iz sastava Divizije januara 1944. godine. U sastavu Divizije bile su još i Treća srpska proleterska brigada, od februara 1944; Šesta srpska brigada, od novembra 1944. (rasformirana marta 1945) i Artiljerijska brigada od marta 1945. godine.[2][3]
Krajem 1944. Divizija je imala 9.886, a februara 1945. godine 10.142 borca. Divizija se do 10. septembra 1943. nalazila pod neposrednom komandom Vrhovnog komandanta NOV i POJ, potom u sastavu Drugog udarnog korpusa, Udarne grupe divizija i Operativne grupe divizija, od septembra do decembra 1944. bila je pod komandom Glavnog štaba NOV i PO Srbije i od januara 1945. u sastavu Prve armije Jugoslovenske armije. Smatrala se jednom od elitnih jedinica NOVJ.[2][3]
Borbeni put Druge proleterske divizije uredi
Nakon formiranja divizija kao celina preduzela je tokom decembra 1942. uspešan napad na ustaške garnizone Livno i Duvno. U januaru 1943. godine napadala je italijansko-četničke snage na prostoru Bosansko Grahovo-Knin, a u februaru likvidirala je ustaški garnizon u Imotskom.
Tokom bitke na Neretvi u ofanzivi u dolinu Neretve predstavljala je desnu napadnu kolonu, učestvovala je u protivudaru kod Gornjeg Vakufa i u razbijanju četnika kod Nevesinja i Kalinovika.
Tokom bitke na Sutjesci učestvovala je u žestokim borbama za mostobran u dolini Sutjeske i prilikom proboja obruča na Zelengori i na komunikaciji Foča-Kalinovik.
Od 1. septembra 1943. godine bila je u Drugom udarnom korpusu NOVJ. Početkom decembra 1943. godine pretrpela je poraz od nemačke Prve brdske divizije tokom operacije „Kugelblic“, zbog kojeg je smenjen Štab divizije na čelu s komandantom Ljubodragom Đurićem. Za novog komandanta postavljen je Ljubo Vučković, narodni heroj.
Od marta do maja 1944. godine učestvovala je u nastupanju kroz Srbiju, a zatim u borbama protiv Nemaca, četnika i muslimanske muslimanske legije „Krempler“ u Sandžaku. Druga dalmatinska proleterska udarna brigada izašla je iz sastava divizije 27. januara 1944. godine. U sastavu divizije nalazile su se zatim Treća srpska brigada od 10. februara 1944, Šesta srpska brigada od 16. novembra 1944. i Artiljerijska brigada od 15. marta 1945. godine. Druga proleterska udarna brigada je od septembra do decembra 1944. bila u sastavu 21. srpske divizije, a zatim ponovo u Drugoj diviziji.
Od početka avgusta 1944. Druga proleterska divizija borila se pod neposrednom komandom Glavnog štaba NOV i PO Srbije u dolini Zapadne Morave, a od januara do aprila 1945. godine učestvovala je u borbama na Sremskom frontu. Krajem decembra 1944. u njenom sastavu bilo je 9.886 boraca.
Sve tri brigade koje su pri osnivanju Druge proleterska divizija bile u njenom sastavu, proglašene su za proleterske i odlikovane Ordenom narodnog heroja.
Komandni sastav divizije uredi
- Komandanti divizije:
- Peko Dapčević — od formiranja divizije do septembra 1943.
- Ljubodrag Đurić — od septembra do decembra 1943.
- Ljubo Vučković — od decembra 1943. do septembra 1944.
- Sredoje Urošević — od septembra 1944. do kraja rata
- Politički komesari divizije:
- Mitar Bakić — od formiranja divizije do septembra 1943.
- Slobodan Penezić Krcun — od septembra do decembra 1943.
- Milosav Milosavljević — od decembra 1943. do jula 1944.
- Milinko Đurović — od jula do decembra 1944.
- Milija Stanišić — od decembra 1944. do kraja rata
- Načelnici Štaba divizije:
- Jovan Vukotić — do jula 1943.
- Stojadin Soldatović — od septembra do decembra 1943.
- Savo Drljević — od decembra 1943. do jula 1944.
- Nikola Ljubičić — od jula do avgusta 1944.
Napomene uredi
Reference uredi
- ^ Zbornik NOR 1949, str. 197.
- ^ a b Vojna enciklopedija 2 1971, str. 5496.
- ^ a b Leksikon NOR 1 1980, str. 267–268.
Literatura uredi
- Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom II, knjiga I — Bilten Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut Jugoslovenske armije. 1949. COBISS.SR 58734343
- Vojna enciklopedija tom II. Beograd. 1971. COBISS.SR 72915207
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
Spoljašnje veze uredi
- „2nd Proletarian Division”. vojska.net. n.d. (jezik: engleski)
