Firenca
Firenca (ital. Firenze) je veliki grad u centralnoj Italiji, koji je oktobra 2009. imao 371.060 stanovnika.[1] U širem području Firenca-Prato-Pistoja živi 1,5 miliona ljudi. Firenca je glavni grad istoimenog okruga i glavni grad pokrajine Toskana.
| Firenca ital. Firenze | |
|---|---|
Pogled na Firencu sa Trga Mikelanđelo Kolažni prikaz gradskih znamenitosti | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Italija |
| Regija | Toskana |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 371.060 |
| — gustina | 3.637,84 st./km2 |
| Aglomeracija | 696.767 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 46′ 23″ S; 11° 15′ 17″ I / 43.77313° S; 11.25473° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 50 m |
| Površina | 102 km2 |
  Firenca Firenca na karti Italije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Dario Nardela |
| Poštanski broj | 50121–50145 |
| Pozivni broj | 055 |
| Registarska oznaka | FI |
| Veb-sajt | |
| comune.fi.it | |
U srednjem veku Firenca je postala važno ekonomsko, kulturno i finansijsko središte. Tokom novog veka, bila je prestonica Velikog vojvodstva Toskane pod dominacijom porodica Mediči i Lorena. Grad je bio prva prestonica Italije u periodu 1865—1871. godine, posle ujedinjenja Italije.
Za Italijane, ali i za čitav Zapadni svet, Firenca ima ogroman istorijski, obrazovni, kulturni i umetnički značaj, zbog čega je i poznata kao „Italijanska Atina“. Posebna vrednost grada je brojna vredna zaostavština iz vremena Renesanse.
Firenca spada u red turistički najpoznatijih gradova sveta. Kao grad sa dobro sačuvanim starim gradskim jezgrom u državi i nizom vrednih građevina i ambijenata Firenca je i važno turističko odredište u Italiji. Takođe, stari deo Firence je pod zaštitom UNESKO-a.
Poreklo naziva
uredi
Ime Firenca grad je dobio pri svom osnivanju u vreme Rimljana pod Gaj Julije Cezarom, koji su ovde osnovali utvrđeno naselje pod nazivom Florentia (cvetna). Ovaj naziv očuvao se i danas sa promenama u nekim jezicima (obično Firenca ili Florenca).
Geografija
urediFirenca se nalazi u središnjoj Italiji. Strateški položaj grada izuzetno povoljan - Firenca je važno raskršće puteva koji sa severa (sa kontinenta) silaze na jug (na „Italijansku čizmu“). Stoga je grad važno čvorište puteva koji se ovde okupljaju sa raznih severnih pravaca ka jugu - prestonici Rimu. Od Rima grad je udaljen 284 km severno, a od Milana 317 km jugozapadno.
Reljef
urediFirenca se razvila u severnom delu pokrajine Toskane. Grad je većim delom na ravničarskom terenu (dolina reke Arno), ali je manji, južni deo brežuljkastog karaktera. Sa severa se lako sagledavaju obližnje planine iz lanca Apenina. Grad se prostire na visini od oko 100 m, ali su obodni delovi primetno viši.
Klima
urediKlima u Firenci je izmenjena sredozemna klima sa uticajem udaljenosti grada od mora. Stoga je u leto veoma toplo, a zimi je sneg moguća pojava i hladnije je u odnosu na veći deo Italije južno.
| Klima Firence (Aerodrom Firenca, 1991–2020 normale) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 21,6 (70,9) |
23,4 (74,1) |
28,5 (83,3) |
28,7 (83,7) |
33,8 (92,8) |
41,8 (107,2) |
42,6 (108,7) |
39,5 (103,1) |
36,4 (97,5) |
30,8 (87,4) |
25,2 (77,4) |
20,4 (68,7) |
42,6 (108,7) |
| Maksimum, °C (°F) | 11,9 (53,4) |
13,4 (56,1) |
16,8 (62,2) |
20,2 (68,4) |
24,5 (76,1) |
28,9 (84) |
31,8 (89,2) |
32,1 (89,8) |
27,0 (80,6) |
21,8 (71,2) |
16,2 (61,2) |
12,2 (54) |
21,4 (70,52) |
| Prosek, °C (°F) | 7,0 (44,6) |
8,0 (46,4) |
11,1 (52) |
14,2 (57,6) |
18,4 (65,1) |
22,5 (72,5) |
25,2 (77,4) |
25,4 (77,7) |
21,0 (69,8) |
16,5 (61,7) |
11,5 (52,7) |
7,5 (45,5) |
15,69 (60,25) |
| Minimum, °C (°F) | 2,2 (36) |
2,6 (36,7) |
5,4 (41,7) |
8,1 (46,6) |
12,3 (54,1) |
16,2 (61,2) |
18,5 (65,3) |
18,7 (65,7) |
15,0 (59) |
11,2 (52,2) |
6,8 (44,2) |
2,8 (37) |
9,98 (49,98) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −23,2 (−9,8) |
−9,9 (14,2) |
−8,0 (17,6) |
−2,2 (28) |
3,6 (38,5) |
5,6 (42,1) |
10,2 (50,4) |
9,6 (49,3) |
3,6 (38,5) |
−1,4 (29,5) |
−6,0 (21,2) |
−8,6 (16,5) |
−23,2 (−9,8) |
| Količina padavina, mm (in) | 60,5 (2,382) |
63,7 (2,508) |
63,5 (2,5) |
86,4 (3,402) |
70,0 (2,756) |
57,1 (2,248) |
36,7 (1,445) |
56,0 (2,205) |
79,6 (3,134) |
104,2 (4,102) |
113,6 (4,472) |
81,3 (3,201) |
872,6 (34,355) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 8,3 | 7,1 | 7,5 | 9,7 | 8,4 | 6,3 | 3,5 | 5,4 | 6,2 | 8,5 | 9,0 | 8,3 | 88,2 |
| Sunčani sati — dnevni prosek | 3,0 | 4,0 | 5,0 | 6,0 | 8,0 | 9,0 | 10,0 | 9,0 | 7,0 | 5,0 | 3,0 | 3,0 | 6 |
| Sunčano vreme — mesečni procenti | 33 | 40 | 42 | 46 | 53 | 60 | 67 | 64 | 58 | 45 | 30 | 33 | 47,6 |
| Izvor #1: Istituto Superiore per la Protezione e la Ricerca Ambientale[2] | |||||||||||||
| Izvor #2: Servizio Meteorologico (precipitation 1971–2000)[3]World Meteorological Organization (United Nations)[4] Weather Atlas[5] | |||||||||||||
Vode
urediFirenca se nalazi na reci Arno, u srednjem delu njenog toka. Reka Arno je toliko srasla sa gradom da zajedno sa brojnim mostovima i kejom predstavlja jedan od važnih simbola grada. Sa druge strane, reka Arno često plavi grad, što je posebna teškoća s obzirom na ogromno arhitektonsko nasleđe Firence. Tirensko more je na 80 km istočno.
Istorija
uredi
Praistorija i antika
urediNa reci Arno u oblasti današnje Firence već u osmom veku p. n. e. živeli su antički narod Etrurci. Rimljani su ovde osnovali malo utvrđenje sa vojnim naseljem u prvom veku p. n. e. i nazvali ga Florentia (cvetna). Međutim, dobar položaj grada na važnom putu od Rima ka severu omogućio je brz razvoj grada sa forumom, termama i amfiteatrom u sledećim vekovima. Starorimska gradska mreža se toliko razvila tokom ovog razdoblja da se ni do dan-danas nije mnogo promenila u mreži današnjih ulica gradskog jezgra Firence oko katedrale.
Srednji vek
urediPosle propasti Rimskog carstva grad je u nekoliko burnih vekova promenio nekoliko gospodara (Ostrogoti, Vizantinci, Langobardi, Franci), pa je bio gotovo uništen. Početak ponovnog oživljavanja grada je 9. vek, kada grad dobija izvesnu samostalnost, da bi oko 1000. godine Firenca preuzela vođstvo među gradovima u Toskani. Sa dolaskom feudalizma grad se u 12. veku proširio i postao samostalan. Građani su preuzeli vlast, što je dovelo do sukoba građana pristalica carstva, gibelina, i pristalica papstva, gvelfa, koji su na kraju izvojevali pobedu. Poslednji važan korak u razvoju srednjovekovne firentinske države bilo je pokoravanje Pize, nekadašnjeg suparnika, koja postaje firentinska luka.
Novi vek
urediU 14. i 15. veku grad se snažno razvio i nametnuo se kao središte svekolike evropske kulture i umetnosti. Sredinom 15. veka porodica Mediči se nametnula kao vladajuća u Firenci, ali je značaj grada podigao važnost Medičijevih do evropskog nivoa. Obrazovanje vladajućeg sloja, obrazovanog i vaspitanog, omogućilo je razvoj umetnosti, filozofije i nauke u gradu. Mnogi umetnici i učeni ljudi epohe Renesanse živeli su i stvarali u Firenci: Donatelo, Botičeli; kasnije Mikelanđelo, Makijaveli, Leonardo da Vinči, Galileo Galilej. Međutim, pomeranjem težišta razvoja na Atlantik, u 17. veku, kulturni značaj Firence je opao. 1737. Mediči porodica je izumrla. Tada uticaj nad gradom ostvaruju Habzburzi.
Savremeno doba
urediTek u 19. veku u Firenci nastaje nov period razvoja i to pod uticajem industrijske revolucije. Ovaj razvoj bio je i ishod promene društvenih odnosa tokom nekoliko burnih decenija. Tokom Napoleonovih ratova Firenca je bila deo njegove Kraljevine Italije, da bi potom ponovo bila poluzavisna od stane Habzburga. 1859. godine došlo je do pripajanja ove oblasti novoosnovanoj Italiji. Firenca je čak bila glavni grad ove mlade države u razdoblju 1865—1870. godine do premeštanja u Rim. Nova vladavina je ponovo donela privredni i kulturni procvat, a grad polako počinje biti prvorazredno turističko odredište. U 20. veku Firenca se uspela razviti u visokorazvijen grad Italije, pre svega zahvaljujući turizmu.
Stanovništvo
urediPrema rezultatima popisa stanovništva 2011. u opštini je živelo 358.079 stanovnika.[6]
| 1931. | 1936. | 1951. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 304.160 | 321.176 | 374.625 | 436.516 | 457.803 | 448.331 | 403.294 | 356.118 | 358.079 |
Godine 2008. Firenca je imala nešto oko 370.000 stanovnika, 1,5 puta više nego na početku 20. veka, ali za 20% manje nego 1970. godine. Opadanje stanovništva tokom proteklih decenija uzrokovano je stalnim preseljenjem stanovništva (mahom mladih porodica) u mirnija predgrađa sa višim kvalitetom života. Ovo se odražava i na gradsko stanovništvo, koje je izuzetno staro i sa niskim prirodnim priraštajem. Treba spomenuti i brojno privremeno stanovništvo u vidu brojne studentske i doseljeničke populacije.
U gradu je danas značajan udeo imigrantskog stanovništva, doseljenika iz svih krajeva svega - 9,5% ukupnog stanovništva. Među njima, najviše je Kineza.
Firenca ima veliko gradsko područje sa oko 700 hiljada stanovnika i još veće metropolitensko područje od oko milion i po stanovnika („Velika Firenca").
Privreda
urediTurizam je daleko najvažnija grana gradske privrede i on pokreće druge grane u gradu i okolini (ugostiteljstvo, saobraćaj, proizvodnja hrane i vina).
Industrija je slabo razvijena spram veličine grada i mahom smeštena na obodu grada i u predgrađima.
Firenca ima veoma razvijen saobraćaj. Gradska železnička stanica „Santa Marija Novela“ je jedna od najprometnijih u državi. Aerodrom „Peretola“ se smatra gradskim aerodromom i vezan je najviše za turistički saobraćaj.
Gradske znamenitosti
uredi| Firenca Firenze | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Istorijski centar Firence |
| Mesto | Firenca, Metropolitan City of Florence, Italija |
| Koordinate | 43° 46′ 17″ S; 11° 15′ 15″ I / 43.7714° S; 11.2542° I |
| Površina | 10.232 km2 (1,1014×1011 sq ft) |
| Uključuje |
|
| Kriterijum | kulturna: i, ii, iii, iv, vi |
| Referenca | 174. |
| Upis | 1982. (6. sednica) |
| Ugroženost | ne |
| Veb-sajt | http://whc.unesco.org/en/list/174 |
Crkve
uredi- Katedrala u Firenci (Katedrala sv. Marije cvetne), krstionica i Đotov zvonik
- Krstionica San Đovani
- Santa Marija Novela
- Crkva Santa Kroče
- Crkva San Lorenco
- Crkva San Spirito
Palate
uredi- Barđelo (Palazzo del Podestà)
- Palaco Vekio
- Ufici
- Palaco Mediči Rikardi
- Palaco Piti
- Palaco Ručelaj
- Palaco Stroci
Ostali spomenici
uredi- Biblioteka Mediči Laurencijana
- Ponte Vekio
- Univerzitet (1321)
- Akademija umetnosti i njena galerija
- Arheološki muzej
- Nacionalna biblioteka
- brojne statue i spomenici na gradskim trgovima
Sport
urediU Firenci je smešten poznati italijanski fudbalski prvoligaš Fiorentina.
Partnerski gradovi
uredi
Galerija
uredi-
Palata i muzej Ufici -
Zvonik Katedrale u Firenci -
Crkva Santa Marija Novela -
Mikelanđelov David (kopija) -
Neptunova fontana u Firenci -
Poznati Donatelov lav -
Palata Piti -
Palata Mediči-Rikardi -
Palata Ručelaj -
Palata Stroci -
Palata Vekio -
Trg Santa kroče sa istoimenom crkvom -
Ulica Tornabuoni, tipičan za srednjovekovni deo Firence -
Prolaz Ufici, jedan od najpoznatijih pasaža na svetu -
Biblioteka Lorencijana -
Katedrala u Firenci
Reference
uredi- ^ Bilancio demografico ottobre 2009, dati „ISTAT”. Arhivirano iz originala 18. 05. 2018. g. Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ „Valori climatici normali in Italia”. Istituto Superiore per la Protezione e la Ricerca Ambientale. Arhivirano iz originala 17. 9. 2023. g. Pristupljeno 17. 9. 2023.
- ^ „FIRENZE/PERETOLA” (PDF). Servizio Meteorologico. Pristupljeno 13. 10. 2012.
- ^ „World Weather Information Service - Florence”. Arhivirano iz originala 28. 03. 2022. g. Pristupljeno 2010-04-14.
- ^ „Florence, Italy - Monthly weather forecast and Climate data”. Weather Atlas. Pristupljeno 26. 1. 2019.
- ^ „Statistiche I.Stat”. ISTAT. 28. 12. 2012.
Literatura
urediSpoljašnje veze
uredi- Vodič kroz Firencu
- Grad Firenca: znamenitosti, muzeji, crkve
- Virtuelno putovanje kroz „Grad Renesanse“
- Panorama Firence sa satelita
- Foto-galerija grada
- Turistički vodič Firence (jezik: engleski)(jezik: nemački)(jezik: italijanski)(jezik: francuski)
- Slike Firence Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. mart 2007) (jezik: engleski)
