Janko Vukotić
Janko Vukotić (Čevo, 18. februar 1866 — Beograd, 4. februar 1927) bio je Ozrinićki serdar (1907), divizijar (1914) Crnogorske vojske, predsednik vlade, vojni ministar (1905, 1913) i načelnik štaba Vrhovne komande (1913) Kraljevine Crne Gore, general-ađutant kralja Nikole, armijski general (1926), član Vojnog saveta i ađutant kralja Aleksandra I Karađorđevića u vojsci Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
.svg){kind=small}
U Prvom balkanskom ratu je zapovjedao Istočnim odredom, a u Drugom balkanskom ratu je bio na čelu divizije. Na početku Prvog svjetskog rata bio je načelnik crnogorske Vrhovne komande, zatim komandant Hercegovačkog odreda i Sandžačke vojske. Za načelnika Vrhovne komande je ponovo postavljen 17. januara 1916. Posle kapitulacije crnogorske vojske odveden je u zarobljeništvo. Od 1919. godine je primljen u Jugoslovensku vojsku, a 1926. je unapređen u čin armijskog generala.
Biografija
urediBio je iz poznate porodice Vukotića sa Čeva, koja je u srodstvu sa kraljevskim domom Petrovići Njegoši. Njegov otac serdar Stanko Vukotić, sin je Mašana Vukotića i unuk Perka Vukotića. Perko Vukotić imao je i sina Stevana, Mašanovog brata, čiji sin vojvoda Petar Vukotić je otac kraljice Milene Petrović Njegoš, žene kralja Nikole Petrovića Njegoša. Serdar Janko Vukotić bio je bratanac kraljice Milene.
Nakon završene Vojne akademije u Modeni u Italiji, postepeno se peo hijerarhijskim lestvicama, što je bitno doprinelo njegovom svestranom i sistematskom usavršavanju i sticanju dragocenih iskustava na komandnim i rukovodećim dužnostima.
Brigadir je postao 1902. godine, a 1910. je komandovao Prvom crnogorskom divizijom. Od 1905. je član Državnog ratnog saveta, a punu afirmaciju dostigao je u balkanskim ratovima. U Prvom balkanskom ratu Janko Vukotić komandovao je Istočnim odredom, posebno se istakavši u operacijama u Novopazarskom sandžaku i Metohiji, pa je ubrzo postao načelnik štaba Vrhovne crnogorske komande. U Drugom balkanskom ratu predvodio je Crnogorsku diviziju u okviru Prve srpske armije protiv bugarskih snaga. Crnogorska divizija osvojila je položaje na liniji Pasadžikovo-Kalimanci i uspešno sadejstvovala jedinicama Srpske vojske u Bregalničkoj bici, prihvatajući odlučujuću borbu protiv Bugara.
Prvi svjetski rat
urediNeka srpska Vrhovna komanda ne vodi brigu. Crnogorska sandžačka vojska rešena je da se do poslednjeg vojnika žrtvuje, a da ne dozvoli neprijatelju da se javi bratskoj srpskoj vojsci u bok, a još manje u pozadinu.[11]
— depeša serdar Janka Vukotića vojvodi Radomiru Putniku
Na početku Prvog svjetskog rata bio je načelnik štaba Vrhovne komande Crnogorske vojske i komandant Hercegovačkog odreda, najjače formacije crnogorske vojske sa oko 15.000 vojnika. Hercegovački odred je zaposeo liniju Trubjela - Grahovo - Krstac sa ciljem odbrane Nikšića. Odred je 8. avgusta prešao u ofanzivu i ugrozio austrougarske položaje u Gacku, Avtovcu, Bileći i Trebinju. Međutim, austrougarski protivnapad 14/15. avgusta je vratio Hercegovački odred na početne položaje.[12]
Zbog boljeg koordinisanja akcija srpske i crnogorske vojske u crnogorsku Vrhovnu komandu kao delegati poslati general Božidar Janković i pukovnik Petar Pešić.[12] Janković je postavljen za novog načelnika Vrhovne komande, dok je po reorganizaciji crnogorske vojske Vukotić postavljen za zapovjednika Sandžačke vojske. Zajednička ofanziva Sandžačke vojske i jedinica srbijanske Užičke vojske je počela 26. avgusta. Sandžačka vojska je zauzela Pljevlja i Čajniče, a 11. septembra prešla Drinu. Krajem septembra crnogorska vojska je izbila na Jahorinu, Romaniju i Pale[13] i ugrozile bok i pozadinu Austrougara na Drini.
Veliki uspeh Janko Vukotić postigao je u toku povlačenja srpske vojske preko Crne Gore i Albanije. Tada je Sandžačka vojska u sadejstvu sa snagama Prve srpske armije uspela da održi 500 km dugačak front i u borbi kod Mojkovca zaustavi i odbaci neprijateljsku ofanzivu. Na taj način je omogućeno nesmetano povlačenje srpske vojske prema lukama na Jadranskom moru. Jedno vrijeme poslije Mojkovačke bitke, proveo je u logoru Boldogasonj kao zarobljenik.
Služba u vojsci Kraljevine SHS
urediPreveden je u vojsku kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 23/4. 1919. kao general.
Od 1/8 1920. bio je na službi u štabu 2. armijske oblasti, zatim komandant šumadijske i bosanske divizijske oblasti, od 1926. komandant armijske oblasti (III.).[14]
Smrt i sahrana
urediKrajem 1926. je usled srčane mane otišao da se leči u Beogradu u hirurškom odeljenju. Između ostalih lekara su ga lečili dr Žarko Ruvidić i dr Teodor Vrbicki. Kralj Aleksandar ga je tokom boravka u bolnici dva puta posetio. Vukotić je bio i rodbinski povezan sa kraljem, pošto je kraljica Milena Petrović Njegoš (devojačko Vukotić) kralju Aleksandru bila baba po majci, a Janku Vukotiću tetka. Nekoliko dana pred smrt se zbog dugog ležanja kod njega javio grip sa zapaljenjem pluća i plućne maramice, usled čega je i preminuo u petak 4. februara 1927. u pola 8 uveče.[15] Do smrti je komandovao Trećom armijom u Skoplju, a na tom mestu ga je zamenio general Zečević.[16]
Sahrana je o državnom trošku sa punim vojnim počastima održana u nedelju 6. februara u Sabornoj crkvi. Opelo je započeto oko 2 sata po podne, a vršio ga je patrijarh Dimitrije sa bitoljskim episkopom Josifom, prizrenskim Mihajlom, i sa još desetak sveštenika i đakona. Ceo državni vrh je takođe bio prisutan, uključujući i samog kralja Aleksandra, premijera Uzunovića i ostale zvaničnike vlade i vojske. Od Vukotićeve porodice su bili prisutni njegov sin i ćerka. Posle opela patrijarh je održao govor u kome je pored ostalog spomenuo da je Vukotić mnogo uradio i za održanje srpskog plemena, i za ujedinjenje država u Jugoslaviju, kao i to da je bio dobar vojnik, čovek i hrišćanin. Sahranjen je oko 4 po podne na Novom groblju, a grob mu se nalazi nešto blizu Nikole Pašića.[17]
Porodica
urediS obzirom na to da nije imao muškog potomka stasalog za boj, Vukotić je u sve okršaje uvek, kao najbližeg saradnika, vodio svoju kćerku jedinicu Vasiliju, koja je pre toga završila Institut ruske carske porodice na Cetinju. Od kćerke dvanaest godina bio je mlađi sin kapetan Vukašin Vukotić, ađutant kralja Aleksandra Karađorđevića, koji je posle Drugog svetskog rata, živeo u inostranstvu, gde mu je rođen sin Janko Vukotić, koji danas živi u Podgorici.
Kraljica Crne Gore Milena Petrović Njegoš (devojačko Vukotić) mu je bila tetka, pa je preko nje između ostalog bio u rodbinskim vezama i sa kraljem Nikolom, decom kralja Petra I i decom kralja Italije Vitorio Emanueleom III.
Galerija
uredi-
Jedna od ulica u Čajniču nosi Vukotićevo ime -
Bratski susret generala Janka Vukotića i vojvode Petra Bojovića u Medovi -
Vukotićev grob -
Vukotićev grob
Vidi još
urediReference
uredi- ^ Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. str. 566.
- ^ Od 16. jula 1915. kao ministar bez portfelja
- ^ Risto Popović, ministar finansija i odbrane, bio je privremeni predsednik vlade od 17. jula 1915, a uz njega Mirko Mijušković od 3. oktobra 1915.
- ^ Risto Popović kao privremeni premijer
- ^ kao glavnokomandujući
- ^ Pljevaljska divizija
- ^ Lovćenski odred
- ^ Odred 'Stara Srbija'
- ^ kao glavnokomandujući
- ^ Kao vd privremeni premijera uz Mirka Mijuškovića
- ^ Vučinić, Zdravko (2014). Između trube i tišine: ratni slikari 1912-1918. Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. str. 6. ISBN 978-86-82877-57-8.
- ^ a b Popović 2000, str. 26.
- ^ Popović 2000, str. 27.
- ^ Narodna enciklopedija, 1925 g. - knjiga 4. - stranica 1182.
- ^ „Smrt generala Janka Vukotića”. digitalna.nb.rs. Vreme. 5. februar 1927. Pristupljeno 18. oktobar 2023.
- ^ „Doček generala g. Zečevića u Skoplju”. digitalna.nb.rs. Vreme. 5. februar 1927. Pristupljeno 18. oktobar 2023.
- ^ „Juče je sa najvećim počastima sahranjen general Janko Vukotić”. digitalna.nb.rs. Vreme. 7. februar 1927. Pristupljeno 18. oktobar 2023.
Literatura
uredi- Vukotić, Janko (2021). Uspomene iz tri rata. Novi Sad: Prometej; Beograd: Radio-televizija Srbije. str. 354. ISBN 978-86-515-1682-8.
- Rakočević, Novica (2018). Crna Gora u Prvom svijetskom ratu. Novi Sad: Prometej; Beograd: Radio-televizija Srbije. str. 701. ISBN 978-86-515-1407-7.
- Ratković, Borislav; Đurišić, Mitar; Skoko, Savo (1972). Srbija i Crna Gora u balkanskim ratovima 1912-1913. Beograd: BIGZ. str. 328.
- Đurišić, Mitar (1960). Prvi balkanski rat 1912-1913. - Operacije crnogorske vojske, Knj. 3. Beograd: Istorijski institut JNA. str. 430.
- Popović, Nikola B. (2000). Srbi u Prvom svetskom ratu 1914—1918. Novi Sad: Društvo istoričara Južnobačkog i Sremskog okruga.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2013). Istorija Srba u Crnoj Gori 1496-1918. Novi Sad: Prometej.
- Mikavica, Dejan; Vasin, Goran; Ninković, Nenad (2017). Srbi u Crnoj Gori 1496-1918. Nikšić: Institut za srpsku kulturu.
