Bubanj Salkuca Krivodol kompleks
Bubanj Salkuca Krivodol kulturni kompleks je grupa kultura eneolitskog perioda koje su se paralelno razvijale i rasprostirale južno od Tisapolgar Bodrogkerestur kulture. Obuhvatale su oblasti od Oltenije na severu do Pelagonije na jugu, područje oko Moriša, u Transilvaniji, u rumunskom i srpskom Podunavlju, Sofijsku kotlinu. Zapadna granica bile su Homoljske planine, Morava i planinski prevoj između Kosova i Metohije.
Lokaliteti uredi
Sistemska istraživanja ove kulture vršena su na Bubnju kod Niša. Naziv ove grupe dolazi od ovog nalazišta, kao i od lokaliteta Velika Humska čuka kod Huma.
Nalazišta u dolini Timoka su: Krabar Svračar u Smedovcu, Četaće u Kovilovu, Ideče kod Prahova, Kapu Đaluluj kod Veljkova. U okolini Bora nalaze se lokaliteti: Zlotska pećina, nalazi su otkriveni i kod Brestovačke banje, Gornje Bele reke i u Krivelju. Površinski nalazi otkriveni su u okolini Negotina.
Gornji slojevi Pločnika i Gradca kod Zlokućana pripadaju Bubanj-Hum kulturi, kao i nalazi sa višeslojnog nalazišta Hisar kod Suve reke, Gradimlje kod Lipljana, Gladnice kod Gračanice. Lokaliteti u skopskoj kotlini i Pelagoniji su: Skopsko kale, Crnobuke, nalazišta kod Šuplevca, Bakarnog gumna, Karamana i Ustie na Drim.
Naselja uredi
Unutar Bubanj Salkuca Krivodol kopleksa utvrđeno je više različitih tipova naselja, koji zavise od ekonomije kojom su se stanovnici naselja bavili. Naseobine mogu biti: pećine, naselja na uzdignutim površinama, tumbe i sojenice. U Zlotskoj pećini naselje se nalazilo u prednjem delu, dok su u untrašnjosti pećine nalazi retki. Konstatovana su ognjišta i ostaci kuće na samom ulazu. Pretpostavlja se, po debljini kulturnog sloja, da je pećina bila korišćena duži period.
Naselja na uzdignutim površinama bila su često na rečnim terasama. Tipični lokaliteti ovakvog naselja su: Kovilovo, Krivelj, Bubanj (arheološki lokalitet), Humska čuka, Gradac kod Zlokućana, Gadimlje, Hisar, Skopsko Kale i Šuplevac. Karakteristično za ova nalazišta je da su naselja bila teško pristupačna, jer su oivičena rekama, a materijalni ostaci sa Krivelja, Bubnja i Gadimlja ukazuju na neku vrstu kamene ograde ili rova, kojim je prilaz preko pristupačne, prilazne strane bio zaštićen.
Tumbe i sojeničarska naselja česta su na lokalitetima u Pelagoniji i Alabiji.
Materijalna kultura uredi
Rudarstvo i melalurgija počinju prvo da se razvijaju na severnom području rasprostiranja kulturnog kompleksa. Otkriven je veliki broj bakarnih nalaza, uglavnom sekira, šila i igala. Osim predmeta od metala, nađeni su i ostaci sekira od kosti i jelenjeg roga, kao i kremeni strugači, vrhovi strela i kremeni noževi. Kameni tučkovi i žrvnjevi su služili za obradu metala.
Keramika uredi
Keramika je česta, kvalitetna i po fakturi se oslanja na tradiciju kasne neolitske keramike, prvenstveno vinčanske. Pored crno uglačane keramike visokog kvaliteta, javljaju se i posude lošijeg kvaliteta. Karakterističan oblioci su pehar sa dve drške, zdela sa obodom povijenim ka unutrašnjosti, tanjiri i amfore.
Otrkiveno je nekoliko stilizovanih zoomorfnih terakota, kao i antropomorfna plastika.
Vidi još uredi
Literatura uredi
- Praistorija jugoslovenskih zemalja, 1-5, Sarajevo, 1979-1986
