Velereč

Velereč
Velereč;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Moravički
Opština	Gornji Milanovac
Stanovništvo
— 2011.	704
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 03′ 00″ S; 20° 28′ 00″ I / 44.05° S; 20.466666° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	338 m
Površina	14,34 km2
	Velereč Velereč na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	032
Registarska oznaka	GM

Velereč je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 704 stanovnika. Pripada opštini Gornji Milanovac.^[1]

Galerija

Istorija

Stanovništvo se iselilo pred najezdom Turaka. Novi doseljenici naselili su se u 18. veku. Oni su se doselili iz Starog Vlaha i Crne Gore. Velereč se prvi put pominje u turskom popisu 1559. godine pod imenom Sladanovci. Ime je dobilo po vrsti hrasta sladan, u narodu poznatog kao slatka granica. Ime Velereč nastalo je od naziva veliko-rečje, što znači zemljište ispresecano velikim brojem rečica.^[1]

U Velereči postoji dosta legendi o učešću stanovnika tog sela u boju na Kosovu polju 1389. godine, o životu meštana pod turskom vlašću, kao i o učešću meštana u borbi protiv Turaka u Prvom i Drugom srpskom ustanku.^[1]

Škola i crkvena parohija Velereči su u Gornjem Milanovcu – u crkvi Svete Trojice. Seoska slava je Beli četvrtak.^[1]

U ratovima u periodu od 1912. do 1918. godine selo je dalo 167 ratnika. Poginulo ih je 80 a 87 je preživelo.^[1]

Geografija

Velereč se nalazi severno od Gornjeg Milanovca, a sa gradom je u dodiru pošto je deo gradskog naselja formiran na velerečkom ataru. Selo zauzima površinu od 1.434 hektara, sa južne strane se graniči sa Gornjim Milanovcem i Grabovicom, na severu sa Majdanom i Ljutovnicom, istočno sa Svračkovcima i Nevadama i zapadno sa selima Brusnica i Klatičevo. Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 330 m.^[1]

Kroz selo prolazi Ibarska magistrala koja je nastala nakon što je modernizovan put Gornji Milanovac – Rudnik. Takođe prolazi i deo putnog pravca Gornji Milanovac – Pranjani – Požega, kao i put ka Kragujevcu. Sve do 1970. kroz selo je prolazila železnička pruga uzanog koloseka Sarajevo – Beograd, koja je ukinuta zbog nerentabilnosti, što se kasnije pokazalo pogrešnim jer je već krajem 20. veka ponovo vođena akcija za uspostavljanje železničke veze sa Čačkom i Beogradom, ali je zbog tada nepovoljnih političkih okolnosti ovaj projekat odložen. Svoju železničku stanicu, Srčanik, Velereč je dobio 1922. godine.

Ovde se nalaze Stari spomenici na seoskim grobljima u Velereči (opština Gornji Milanovac) i Krajputaš na Turskom brdu u Velereči.

Klima

Selo se nalazi u zoni umerenokontinentalne klime, srednja godišnja temperatura iznosi 10 °C, a veliki uticaj na klimu ima i blizina planine Rudnik. Najtopliji mesec je jul sa prosekom od 19 °C, dok je najhladniji januar sa prosekom od oko 1 °C, dok minimalne temperature silaze i ispod 28 stepeni ispod nule. Srednja godišnja količina padavina je oko 850 mm. Od vetrova dominiraju severac, kao i severoistočni vetar koji se u selu naziva „ustoka“, kao i južni vetar razvigorac u proleće.

Demografija

U popisima selo je 1910. godine imalo 749 stanovnika, 1921. godine 697, a 2002. godine taj broj je spao na 644.

U naselju Velereč živi 483 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,4 godina (38,7 kod muškaraca i 40,2 kod žena). U naselju ima 188 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,19.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	905
1953.	888
1961.	868
1971.	687
1981.	481
1991.	565	562
2002.	599	611
2011.	704

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	589	98,33%
Crnogorci	3	0,50%
Mađari	1	0,16%
Makedonci	1	0,16%
nepoznato	4	0,66%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	4	4
80+	6	4
75—79	6	7
70—74	17	14
65—69	14	25
60—64	15	17
55—59	13	11
50—54	18	20
45—49	34	28
40—44	27	24
35—39	15	20
30—34	19	13
25—29	23	22
20—24	27	17
15—19	24	25
10—14	19	10
5—9	12	18
0—4	15	12
Prosek :	38,7	40,2

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	175	184	209	190	151	191	188

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	29	43	32	52	17	10	5	0	0	0	3,19

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	262	87	153	15	6	1
Ženski	251	54	153	34	9	1
UKUPNO	513	141	306	49	15	2

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	133	8	0	5	67
Ženski	100	5	0	0	60
UKUPNO	233	13	0	5	127
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	2	8	6	1	16
Ženski	0	0	6	4	2
UKUPNO	2	8	12	5	18
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	4	3	1	2
Ženski	0	1	2	3	13
UKUPNO	0	5	5	4	15
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	1	0	0	9
Ženski	3	0	0	1
UKUPNO	4	0	0	10

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Đuković, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine. Gornji Milanovac: Muzej Rudničko-takovskog kraja. str. 125.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Literatura

Tomislav M. Jovanović. Velereč i Velerečani, izdavač Mesna zajednica Velereč, Gornji Milanovac. 2006. ISBN 978-86-7432-025-9.

Spoljašnje veze

[:02-1] v ^g ^d ^đ Đuković, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine. Gornji Milanovac: Muzej Rudničko-takovskog kraja. str. 125.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]